CEVAP:

Ceza muhakemesinin yapılabilmesi, bir ya da birkaç muhakeme şartının gerçekleşmesine bağlı tutulmuşsa, bu şartların gerçekleşip gerçekleşmediği hükmün kesinleşmesine kadar muhakemenin her aşamasında re’sen araştırılır. Soruşturma evresinde bir muhakeme şar- tının gerçekleşmediği ve gerçekleşme imkanının da olmadığı tespit edilirse, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilerek muhakeme sonlandırılır. Şartın gerçekleşme ihtimali varsa, bu durumda ne yapılacağına ilişkin bir düzenleme CMK’da yer almamaktadır. Bu bağlam- da yapılabilecek tek hareket tarzı, dosyayı hiç bir işlem yapmadan (en fazla zamanaşımı süresinin dolmasına kadar) bekletmek, şartla ilgili olanları durumdan haberdar etmek olarak görünmektedir.

Kovuşturma evresinde şartın gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi hallerinde nasıl hareket edileceği kanunda açıkça ifade edilmiştir. Buna göre; soruşturmanın veya kovuş- turmanın yapılması şarta bağlı tutulmuş olup bu şartın gerçekleşme ihtimalinin bulun- madığının anlaşılması halinde, davanın düşmesine karar verilir. Buna karşın şartın henüz gerçekleşmediği, ancak gerçekleşme ihtimalinin bulunduğu anlaşılırsa, şartın gerçekleş- mesini beklemek üzere durma kararı verilir. Bu karara itiraz edilebilir (m.223/8).

Kanun yolu aşamasında, incelemeyi yapacak olan merciin öncelikle denetleyeceği hu- suslardan birisi de dosyada gerçekleşmesi gerekli bir muhakeme şartı bulunup bulunma- dığı, bulunuyor ise bunun gerçekleşip gerçekleşmediği olacaktır. Bu bağlamda muhakeme şartının gerçekleşmediği ve gerçekleşme imkanının da olmadığı anlaşılırsa düşme kararı verilecektir (m.282/1, 303/1-a). Kanunda Yargıtay’ın vereceği kararların arasında durma kararı gösterilmemiştir. Bu nedenle, Yargıtay, dosyada muhakeme şartının gerçekleşme- diğini, ancak gerçekleşme ihtimalinin olduğunu görürse; kararı bozmakla yetinecek ve dosyayı ilgili ilk derece mahkemesine gönderecektir.