SORU: Neolitik Dönem mimarisi Anadolu’da nerelerde görülmektedir?
CEVAP: Neolitik dönemin mimarisinin Anadolu’da bütün gelişme aşamalarını en iyi şekilde Diyarbakır Ergani yakınlarındaki Çayönü kazılarında izlemek mümkündür. MÖ 9. binde en erken yapı örneği olarak Hallan Çemi’de görülen oval planlı, çukur tabanlı kulübeler ortaya çıkar. MÖ 8. binde ÇÇNB döneminde ise bu planların hızla terk edilerek artık yerine dörtgen plan üzerinde yükselen dik duvarlı, birbirine koşut yerleştirilmiş ahşap kalaslı (kiriş) dam sistemi ile kapatılmış yapılar almıştır. Tek mekânlı veya daha sonrasında “çekirdek ailenin” büyümesi sonucunda ortaya çıkan dörtgen yapılara depo ve oda eklenmesi ile çok bölümlü konutlar çıkar (Izgara Planlı, Kanallı Yapılar, Hücre Planlı yapılar). Bunlardan dairesel planlı olan yapıların ÇÇNA ve Erken ÇÇNB döneminde kullanıldığı; özellikle Çayönü yerleşmesi örneğinde dörtgen planlı yapıların sadece ÇÇNB dönemine özgü yapılar olduğu görülmektedir. Fırat havzasında çağdaşı olan Nevali Çori (Urfa) ve Cafer Höyük (Malatya) yerleşmelerinde, Çayönü’deki “Kanallı yapılar” ve “Hücre planlı” yapılarda görülen konut yapı anlayışının sürdürülmesi, mimarideki benzeşen ortak değişimlerin geniş bir bölgede gerçekleştiğini göstermektedir.
