CEVAP:

Örnekleme riski, denetçinin örneklemi temel alan sonuçlarıyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasında fark olması olasılığıdır.

Başka bir anlatımla denetçinin oluşturduğu örneklemi inceleyerek elde ettiği sonuçların gerçek durumdan farklı olması olasılığı, örnekleme riskidir ve aradaki fark, “örnekleme hatası” olarak nitelendirilir.

Örnekleme hatası = Gerçek hata oranı - Örnekleme hata oranı

Örneğin bir denetçi, örneklemden 2012 yılında düzenlenmiş olan satış faturalarının % 2’sinin kredi onaylarının uygun biçimde yapılmadığı sonucunu elde edebilir. Denetçinin 2012 yılına ait tüm kredili satışları incelediğini ve gerçek hata oranının (uygun biçimde onaylanmamış kredili satışlar) %5 olduğunu varsayalım. Denetçinin örneklemden elde etmiş olduğu hata oranı % 2 ile gerçek hata oranı % 5 arasındaki fark -yani % 3- örnekleme hatasıdır.

Örnekleme çalışmalarında evrenin tamamı incelenmediği için her zaman hata olasılığı vardır. İç kontrole ilişkin uygunluk testlerinin gerçekleştirilmesinde örnekleme riski, Alfa riski (Hata tipi I) ve Beta riski (Hata tipi II) olarak iki biçimde karşımıza çıkabilir.

Alfa riski (Tip I): İç kontrol yeterince güvenilir olduğu hâlde denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.

Beta riski (Tip II): Denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı hâlde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.

Bu bağlamda tözel testlerin gerçekleştirilmesinde de şu hata tipleri belirtilmektedir:

Yanlış ret riski (Tip I): Hesap kalanları önemli yanlışlıklar içermediği hâlde ör- neklem sonuçlarının hesap kalanlarının önemli yanlışlıklar içerdiği sonucunu desteklemesi riskidir.

Yanlış kabul riski (Tip II): Örneklem sonuçları, hesap kalanlarında bir maddi hata olmadığını desteklemekle birlikte maddi bir hata olması riskidir.

Denetçi, risk kavramına karşıt olarak güvenilirlik veya güven düzeyi kavramlarını kullanabilir. Risk, güvenilirlik veya güven düzeyinin bir tamamlayıcısıdır. Örneğin denetçi, bir örnekleme uygulamasında örnekleme riskini %5 olarak belirlerse güvenilirlik veya güven düzeyini % 95 olarak görüyor demektir. Örneklem büyüklüğü artırılarak güvenlik düzeyi artırılabilir; ancak bu durumda örneklemin oluşturulması için daha fazla maliyete katlanmak gerekecektir.