SORU: Ortaçağ Hristiyan inancının etkisiyle Augustinus tarafından ileri sürülen ve 19. Yüzyılda etkili olmuş anlayış nedir? Dilthey bu anlayışı nasıl eleştirmiştir?
CEVAP: Tarihin bir başı ve sonu olduğunu süren eskatolojik tarih anlayışıdır. Tarihsel dönem kendi içinde biricik ve bütün olduğundan tarih çağları arasında bir geçişlilik olmadığından eskatolojik tarih anlayışlarının yaptığı gibi tarihe ilerleyen bir süreç olarak bakılamaz. Tarihte ilerleme ve yükseliş çağları olduğu gibi düşüş ve gerileme çağları da olabilir. Ama hangi çağın ilerleme hangi çağın gerileme olduğuna ilişkin bilinçler bile belirli bir çağın tinselliği içinden söylenebilir. Tarihte genel geçer olan mutlak bir anlam yoktur. Her zaman değişen bir anlamlar çokluğu vardır. Bu yüzden de tarihte genel geçerlik arayan her türlü girişime karşı koymak gereklidir. Tarihsellik genel geçerliğe karşıt olan bir oluşumdur. Tarihsellik yaşam ile ilgilidir ve bu yüzden de genelgeçer yasalar arayan açıklamanın değil anlamanın konusudur. Tarih bilgisine giden yol onu yaşamaktan, yeniden zihinde canlandırmaktan ve anlamaktan geçer. Bu yüzden tarihteki a priori bile öznel kalmak zorundadır.
