CEVAP:

Devletin üretici rolündeki hakim görüş birçok mal ve hizmetin devlet tarafından sunulması iken, değişim süreci içerisinde devlet mal ve hizmetlerin üretiminde özel sektörden ve vatandaşlardan yararlanabilmektedir. 1980 sonrası uygulamalarla yaygınlaşan özelleştirme politikaları, birçok alanda devleti tek üretici birim olma özelliğinden çıkarmıştır. Bugün eski doğu bloku ülkelerinin bile büyük mesafeler aldığı özelleştirme uygulamalarında, devlet özel sektör üretimine imkan tanıdığı gibi, gönüllülük esasına dayalı olarak sivil toplum kuruluşlarından ve vatandaşlardan da belirli alanlarda faydalanabilmektedir.
Birçok ülkede altyapı, sosyal hizmetler ve öteki mal ve hizmetleri sağlayan tekel konumundaki kamu kuruluşlarının, iyi hizmet verme olasılıklarının düşmekte olduğu giderek daha fazla ölçüde kabul görmektedir. Aynı zamanda teknolojik yenilikler, bugüne kadar kamu sektörü ile sınırlanmış faaliyetlerde rekabetçi özel sektör kuruluşları için yeni fırsatlar yaratmıştır. Devletler bu yeni fırsatlardan yararlanmak ve kıt olan kamu kaynaklarını daha iyi tahsis etmek için, altyapı ve hizmetlerin finansmanını, bu hizmetlerin sunumundan ayırmaya ve kamu hizmetlerinin rekabete dayalı bölümlerini tekele dayalı kısımlarından ayrı değerlendirmeye başlamışlardır (Dünya Kalkınma Raporu, 1997: 15-16).
Telekomünikasyon, elektrik üretim ve dağıtımı gibi alanlardaki devlet tekeli konusunda da anlayış değişmiştir. Geniş ölçekte sunulması gereken bu hizmetin devlet tarafından gerçekleştirilmesinin ne derecede etkin olduğu sorgulanmış ve devlet bu alanlara özel sektörün girmesini teşvik edici yeni bir rol üstlenmiştir. Devletin bir başka rolü de, söz konusu alanlardaki üretimin özel tekel niteliğine bürünmesini önleyici ve tüketiciyi koruyucu regülasyonlara gitmek olarak değişikliğe uğramıştır. Bu tür mal ve hizmetlerin üretiminde devlet payının azalmasında etkili olan bir başka faktör de teknolojik yeniliklerdeki artış olmuştur. Enerji, telekomünikasyon gibi alanlardaki teknolojik devrimler, önceden yüksek maliyeti gerektiren bu alanlara özel sektörün girmesini kolaylaştırmıştır.
Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa ve Asya’daki birçok ülke, teknolojideki değişikliklerden yararlanarak telekomünikasyon ve elektrik enerjisi üretimini rekabete açmışlardır. Bunun sonucunda birim maliyetleri düşmüş ve hizmetler hızla yaygınlaşmıştır. Rekabet ayrıca teklif ve ihale yöntemine dayalı hizmet sözleşmelerinin imzalanması yoluyla güçlendirilmektedir (Dünya Kalkınma Raporu, 1997:22).
Devletin doğal tekeller alanındaki bir başka rolü bu alanda regülasyon kurumlarını oluşturması olmuştur. Bağımsız nitelik taşıyan regülasyon kurumları diğer adıyla bağımsız idari otoriteler, söz konusu piyasasının etkin işleyişini sağlama ve piyasayı denetleme görevlerini üstlenmişlerdir. Birçok ülkede devlet, tekel konumunda olduğu piyasaları özel sektöre açmadan önce bu tür kurumları kurmuştur. Deneyimler, özelleştirmenin nasıl yürütüldüğünün, sonuçları açısından hayati önem taşıdığını göstermiştir. Sürecin şeffaflığı, çalışanların rızasının alınması, geniş kapsamlı mülkiyetin oluşturulması ve gerekli yasal düzenlemelerin yürürlüğe konması temel unsurlardır. Özelleştirmenin dikkatle yapıldığı yerlerde olumlu sonuçlar alınmaktadır (Dünya Kalkınma Raporu, 1997:17).