SORU: Rus aydınların ayaklanmaların bastırılmasından görüşleri etkilenmiş midir?
CEVAP: Bu ayaklanmanın bastırılması ile aydınlar arasındaki hareket sona ermemişti. Bilhassa Fransız ihtilali’nin geç de olsa Rusya’ya sirayet ettirdiği yeni ruhla yazılan özgürlükçü eserler aydınların köylü ve fakir halkın durumu üzerine eğilmesine sebep oldu. Mesela, ünlü romancı Dostoyevski gibi yazarlar da memnuniyetsizliklerini bildiriyor; reform yapılmasını talep ediyorlardı. Hatta bu taleplerinden dolayı Dostoyevski ile bir kaç arkadaşı ölüme mahkûm edilmişler, ancak son dakikada cezaları sürgüne çevrilmişti. Dostoyevski’nin Ölüler Evinden Mektuplar adlı eseri bu olay dolayısıyla kaleme alınmıştır. Bakunin ve Herzen (Gertsen) gibi ihtilalciler ise memleketlerini terk etmişlerdi. ihtilalci guruplar her yıl artmakta idi. 1865’te II. Aleksandr’a suikast teşebbüsünde bulunuldu. Meşhur ihtilalcilerden Neçayev 1869’da isviçre’de bulunan Bakunin’in yanına giderek, birlikte yazdıkları çeşitli ihtilal broşürlerini Rusya’nın çeşitli yerlerine yolladılar. 1869’da Petersburg polisi bu broşürlerin 500 tanesini ele geçirmişti. Neçayev 1872’de isviçre polisi tarafından tevkif edilerek, Rusya’ya yollandı ve ömrünün sonuna kadar Peter Paul hapishanesinde kaldı. Bu olaylardan sonra gayri memnunlar arasında Narodniçestvo (Halkseverlik/Populizm) adı verilen yeni bir akım doğdu. Bu akıma dahil olanlar halkı eğitmeye önem veriyorlardı (1897 nüfus sayımından anlaşıldığına göre Rusya’da halkın dörtte üçü okuma-yazma bilmiyordu). Narodniki (Halkçı)’ler 1876’da Toprak ve Hürriyet adlı gizli bir dernek kurdular. Esas terör hareketini bu gizli teşkilat başlattı.
