SORU: Rusya’daki devrimlerin ilk yıllarında milliyetçi aydın ve siyasetçiler Türk dilli halklarını nasıl bir siyasi idare yapısı içinde olmaları düşüncesindeydiler?
CEVAP: Söz konusu aydınlar Tatarlar, Başkurtlar, Kazaklar, Kırgızlar, Özbekler, Türkmenler ve diğer Türk dilli halkların ayrı ayrı özerk yönetimler kurmasının doğru olmayacağını, Ruslar karşısında Türkleri zayıflatacağını düşünüyorlardı. Bu düşünceler ve çeşitli girişimlerle ilgili bilgileri o dönem olaylarına aktif biçimde dâhil olan ünlü tarihçi Zeki Velidi Togan’ın eserlerinde ayrıntılı bir biçimde bulmak mümkündür. Ayrıca birleşik bir Türkistan düşüncesi hakkında ünlü Kazak aydını Mustafa Çokay’ın (1890-1941) pek çok eseri mevcuttur. Türklerin birliği düşüncesi aynı zamanda bazı komünistleri de etkilemiştir. Samimi bir komünist olan Tatar aydını Mir Sayid Sultangaliyev (1892-1940) Türklerin ancak bir “Turan Federal Sosyalist Halk Cumhuriyeti” çatısı altında toplanarak emperyalizmle savaşa katılabileceğini ve yeni komünist sisteme entegre olabileceğini savunmuştur.
