ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ II Dersi UYGUR TÜRKÇESİ ALFABE VE METİN ÖRNEKLERİ soru detayı:
SORU:
ŞAMAL QANDAQ PEYDA BOLİDU
Béliq suda insan havada yaşaydi. Béliq heriketlenmise yaki su qimirlinmisa, suniñ bar yoqliği béliqqa körünmeydu hem añlanmaydu. Şuniñğa oxşaş biz havani özimiz qimirlatmiğiçe yaki hava qimirlinmigiçe bayqimaymiz. Amma jügrişimiz bilen havani bayqaymiz, üzümizge hava dolqunliri urulidu. Bezi vaqitlarda quliğimizğa şamalniñ üşqétip çiqini añlinidu. İssiq bölminiñ işigini açsaq, soğ şamal öyge tövendin kiridu, juquridin bolsa, issiq hava talağa çiqip ketidu. Şamal bezi vaqitlarda kün çiqiştin çiqsa, bezide kün pétiştin çiqidu. Eslide şamal havaniñ intayin qizip kétişidin yaki sovup kétişidin peyda bolidu. Démek, issiq hava bilen soğ havaniñ qoşuluşudin şamal peyda bolidu.
Yukarıdaki metnin günümüz Türkçesindeki karşılığı nasıldır?
CEVAP:
RÜZGÂR NASIL MEYDANA GELİR
Balık suda, insan havada yaşar. Balık hareket etmese veya su kımıldamasa suyun var veya yok olduğunu balık bilemezdi. Bunun gibi biz de havayı kımıldatmasak veya kımıldamasa fark etmeyiz. Ama koşmamız durumunda havayı hissederiz ve yüzümüze hava dalgaları değer. Bazen kulağımızda rüzgârın uğultusu işitilir. Sıcak odanın kapısını açsak, soğuk rüzgâr eve aşağıdan girer, yukarıdan ise sıcak hava dışarıya çıkar. Rüzgâr bazı zamanlarda doğudan çıksa, bazen de batıdan çıkar. Aslında rüzgâr havanın çok ısınmasından ya da soğumasından meydana gelir. Demek ki, sıcak hava ile soğuk havanın çok ısınmasından ya da soğumasından meydana gelir.