SORU: Şâri’in dikkate alıp almaması açısından maslahatlar nelerdir?
CEVAP: • Muteber maslahatlar: Şâri‘in dikkate aldığı ve o doğrultuda hüküm düzenlediği maslahatlardır. Bu tür maslahatlar hüccettir. Bu tür maslahat, esas itibariyle, hükmü nassın anlamından (makul) iktibas etmek demek olan kıyasla ilgilidir. Diğer bir ifadeyle kıyas işleminde bu tür maslahatlar göz önünde tutulur. Mesela ‘Sarhoş edici her içecek veya yiyecek, şaraba kıyasla haramdır. Çünkü şarap, mükellefiyetin temeli olan aklı korumak amacıyla haram kılınmıştır. Şer‘in şarabı yasaklamış olması, bu maslahatı dikkate aldığının delilidir’ şeklindeki hükümde, kıyas işlemi Şâri‘in dikkate aldığı bir maslahat ekseninde yapılmıştır. • Mülğâ maslahatlar: Şâri‘in dikkate almadığı, geçersiz saydığı maslahatlardır. Mesela şarap elde edilmesin diye bağcılığın yasaklanması bu türden, geçersiz bir maslahattır. Bu yüzden üzüm yetiştirmenin cevazı yönündeki deliller, böyle asılsız bir maslahata dayanılarak kaldırılamaz. • Mürsel maslahatlar: Geçerli ya da geçersiz kılındığına ilişkin muayyen bir nassın bulunmadığı maslahatlardır. Usulcüler arasında tartışma konusu olan maslahat, bu tür maslahattır.
