MODERN ORTADOĞU TARİHİ Dersi Ortadoğu Tarihi’nde Haşimîler: Irak ve Ürdün soru detayı:
SORU:
Şerif Hüseyin öncülüğünde gerçekleşen Arap isyanı ve bunda İngilizlerin rolü hakkında kısa bilgi veriniz.
CEVAP:
Şerif Hüseyin, Haşim’i ailesi ve
kendilerine bağlı aşiretleri Osmanlıdan bağımsız bir Arap imparatorluğu kurma
hayalini İngilizlerle işbirliği yaparak gerçekleştireceklerini düşünüyordu. Şerif
Hüseyin ile İngiltere’nin Mısır fevkalâde komiseri Sir Henry McMahon arasında
1915 yılı boyunca mektuplar ile süren pazarlıklar nihayet 27 Haziran 1916’da Osmanlı
hükümetine karşı başlayan isyan ile sonuçlandı. İngiltere, Osmanlı’ya karşı
yeni bir cephe açmaları karşılığında Haşimilere savaş sonrasında kendi devletlerini
kurmada yardım edecekti. 1916 yılında başlayan Arap Ayaklanması, T. Edward
Lawrence gibi İngiliz ajan ve danışmalar kontrolünde Şerif ’in adamlarının vurkaç
taktiği ile Osmanlı ordusuna ve lojistik merkezlerine ciddi kayıplar verdirdi.
Hicaz Demiryolu da bu sabotaj eylemleri ile işlevsiz hale gelince Osmanlı’nın bölge
savunması ciddi bir darbe yedi.
Osmanlı Devleti isyanın hemen ardından bir tedbir olarak Temmuz ayı başında
Mekke Emirliği’ne Zevî Zeyd ailesine mensup Meclis-i A’yân reis vekili Şerîf
Ali Haydar’ı tayin etti. Böylece isyanın etkisini kırmak istiyordu. İstanbul’dan hareketle
aynı ayın sonlarında Medine’ye ulaşan Şerîf Ali Haydar, isyan sebebiyle
Mekke’ye gidemedi ve emirlik görevini oradan yürütmeye çalıştı. Ancak isyan
genişleyerek Medine kapılarına kadar dayandı. Bu arada Şerîf Hüseyin İngilizlere
güvenerek kendisini “Arap ülkelerinin kralı” olarak ilân etti. Uzun süre Fahrettin
(Türkkan) Paşa’nın savunduğu Medine’nin Osmanlı askerlerinden boşaltılması
üzerine Hicaz’da kontrol tamamen Şerîf Hüseyin’in eline geçti.