MODERN ORTADOĞU TARİHİ Dersi Ortadoğu Tarihi’nde Haşimîler: Irak ve Ürdün soru detayı:

CEVAP:

Şerîf Hüseyin’in Faysal, Abdullah, Ali ve Zeyd adlarında dört oğlu vardı. Bunlardan,
I. Dünya Savaşı başladığı sıralarda Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında Hicaz
temsilcisi olarak bulunan Abdullah ve Faysal, isyanın hazırlanmasında ve sonrasında
önemli çalışmalar yaptılar. Bu, onlara İtilâf devletleri nezdinde itibar kazandırdı.
İsyan sırasında Emir Faysal, babasından aldığı emirler üzerine bedevîlerden
oluşturduğu kuvvetlerin başında önce Akabe’yi ele geçirdi, Osmanlı kuvvetlerine
karşı Ölü Deniz’in güney ve güneydoğu taraflarında bir dizi askerî faaliyette bulundu.
Daha sonra babasının tasvibiyle İtilâf kuvvetlerine bağlı Kuzey Arap Ordusu’na
kumandan olarak tayin edilen Faysal, İtilâf kuvvetleri kumandanı Allenby’nin
emriyle birtakım İngiliz subay ve askerlerinin eşliğinde Ağustos 1918’de Suriye’ye
doğru harekete geçti. Bütün planlarda ve askeri taktiklerin geliştirilmesinde İngiliz
casusu olan T.E. Lawrence’ın (Arap Lawrence diye tanınacaktır) büyük katkısı
oldu. Eylül sonunda Şam’ı kuşatan Faysal’ın kuvvetleriyle İngiliz birlikleri Osmanlı
askerinin bir gün önce tahliye ettiği şehire 1 Ekim 1918’de girdiler. Şerif Hüseyin’e
ve oğlu Emir Faysal’a göre Şam bölgesinin ele geçirilmesi, kurulacak Haşimî devleti
için atılacak son adımlardan biriydi. Zira böylece Hicaz dışında da kendilerini
kabul ettirme imkânı doğacak ve büyük Arap devleti gerçekleşmiş olacaktı. Emir
Faysal ile görüşen Allenby, Şam ve civarının düşmanın işgal edilmiş bölgeleri hükmünde
sayıldığı için orada sivil bir idarenin kurulmasının mümkün olmadığını
belirterek ilk hayal kırıklığını yaşattı. Bundan kısa bir süre sonra 30 Ekim 1918’de
imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlı Devleti gücünü kaybetti; böylece
Emir Faysal’a karşı bölgede İtilâf devletlerinden başka muhatap kalmadı. Faysal,
Fransa’nın muhalefetine rağmen Ocak 1919’da toplanan Paris Barış Konferansı’na
İngiltere’nin özellikle de T.E. Lawrence’ın desteğiyle katıldı. Kendisi Araplar adına
toplantıya katıldığını belirterek onların bir bütün halinde istiklâlini savunduysa da
sadece Hicaz temsilcisi olarak kabul edildi. Faysal ilk defa burada kendilerinin İngilizler
tarafından kandırıldıklarını anladı. Hatta bu tarihten sonra Mustafa Kemal
ile ilişkiye geçerek işgalcilere karşı birlikte hareket etmeyi önerdi. Ancak o günkü
şartlarda bu mümkün olamadı. Mustafa Kemal, her işgal bölgesindeki halkın kendi
milli mücadelesini tamamlaması gerektiğini, ardından gerekirse işbirliğinin yapılabileceğini kendisine bildirdi.