XVI-XIX. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ Dersi ŞEKİL BİLGİSİ soru detayı:

PAYLAŞ:

SORU: Sıfat-fiil ekleri nelerdir ve görevleri nedir?


CEVAP: Fiillere gelerek onları sıfatlaştıran sıfat-fiil ekleri, Türkçenin her döneminde işlek yapılar olmuştur. Bunların üzerine tıpkı isimler gibi çekim ekleri getirilebildiği gibi, taşıdıkları zaman anlamı yüzünden birçok sıfat-fiil eki zaman ekleri görevini üstlenmiştir. ? -(y)An :Fiilde belirtilen iş ve hareketin fiil etkense yapanını, edilgense yapılanını ifade eden, bu anlamıyla işletme eki görevi yanında kalıcı isimler de türeterek yapım eki niteliği kazanan işlek bir ektir; ? -Ar, -(I)r :Geniş¸ zaman sıfat-fiil eki ve daha çok süreklilik bildiren bir geniş¸ zaman ifadesi taşımakta, eklendiği fiili bir şahsın veya nesnenin vasfı durumuna sokmaktadır. ? -mAz : -Ar ve –(I)r geniş¸zaman sıfat-fiil eklerinin teşkil ettiği anlamın olumsuzunu teşkil eder. ? -dIK : Geçmiş¸zaman sıfat-fiil eki ve herhangi bir çekim eki almadan yalın olarak sıfat işleyişiyle kullanıldığı örnekler seyrektir. Bunların da çoğu olumsuz fiil tabanı üzerine gelmiştir. ? -mIş : Geçmiş¸ zaman sıfat-fiil eki ve yaygın olarak yalın halde kullanılır ve kendisinden sonra gelen ismi niteler: ? -AcAK : Gelecek zaman sıfat-fiil eki hem yalın halde, hem de iyelik ekleriyle birlikte kullanılır. Her iki durumda da sıfat işleyişi yanında, hal eklerini alarak isim gibi işlem görebilir. ? -AsI :Bu dönem metinlerinde gelecek zaman sıfat fiili olarak bu ek seyrektir.