SORU: Sırf Allah (cc) hakkıyla ilgili fiiller nelerdir?
CEVAP: • Sırf ibâdet anlamı taşıyan fiiller: Dinin ve toplum düzeninin temelini oluşturan îman, namaz, oruç, hac, cihad gibi fiiller bu kısma dahildir. Hanefilere göre zekat da bu kısma girer. • Ukûbât-ı kâmile (tam cezâ niteliği taşıyan fiiller): Kazf haddi dışındaki hadler (Şâri‘ tarafından miktarı ve niteliği belirlenen cezalar) bu kısma girer. Bu cezalar, toplumun bütününün yararı için konulmuş cezalardır. Hiç kimsenin bu cezaları düşürme veya uygulamada gevşeklik gösterme Ukûbât-ı kâsıra (kısmen cezâ niteliği taşıyan fiiller): Mûrisini öldüren kişinin mirastan mahrum edilmesi bu kısma girer. Tam ceza olmadığı için mûrisini kasten öldüren çocuk hakkında bu mahrumiyet hükmü, geçerli değildir. • İbâdet niteliği taşıyan cezalar: Yemin keffareti, oruç keffareti, zıhâr keffareti, hata ile adam öldürme keffareti gibi keffaretler bu kısma girer. • Keffaretler, yasaklanmış olan fiillerin işlenmesine karşılık olarak konulması yönüyle cezadır. Oruç tutma, köleyi hürriyetine kavuşturma, fakirleri doyurma gibi ibâdet türünden fiillerle yerine getirilmesi yönüyle de ibâdet niteliği taşır. Bu yüzden zimmîler (gayri müslim vatandaşlar) keffaret ile sorumlu tutulmazlar. • Meûnet anlamı taşıyan ibâdetler: Fıtır sadakası bu kısma girer. Fıtır sadakasında meûnet anlamı vardır. Bir kimseye başkası sebebiyle vâcib olması, sorumlu olmak için tam ehliyetin şart olmaması, fıtır sadakasının meûnet yönünü gösterir. Sadaka olarak isimlendirilmesi, oruçlu için bir arınma sayılması ve edâsında niyetin şart olması ise onun ibâdet yönünü gösterir. • İbâdet anlamı taşıyan meûnet: Toprak mahsullerinden onda bir ve yirmide bir oranında alınan öşür bu kısma girer. Öşür, arazinin vergisi olması yönüyle meûnet, malî bir yükümlülüktür. Diğer yandan topraktan çıkan ürünün zekatı konumundadır ve verileceği yerler zekatın verileceği yerlerdir. Bu yönüyle de ibâdet anlamı taşır. • Ukûbet anlamı taşıyan meûnet: Gayr-i müslimlerden alınan toprak vergisi (harac) bu kısma girer. Harac, toprak vergisi olması yönüyle esas itibariyle malî bir yükümlülüktür. Gayr-i müslimlerden alınması yönüyle de kısmen cezâ anlamı taşır. • Bizzat kâim (müstakil) haklar: Bir kimsenin uhdesinde sabit olmayan, diğer bir ifadeyle borçlusu olmayan haklardır. Ganimetler, madenler ve toprak altından çıkarılan hazinelerden beşte bir oranında alınan vergiler bu kısma girer.
