TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİ Dersi DEVLET TEŞKİLATI KÜLTÜR VE MEDENİYET soru detayı:

CEVAP:

Hutbe: İslam dininde Cuma ve bayram namazlarının bir rüknü olan hutbe, aynı zamanda otoritenin ve siyasî iktidarın kendini ifade ettiği bir sembol olmuştur. İktidarın toplumla iletişim kurabileceği, kendini ifade edebileceği doğal ve etkili bir fırsat olan hutbeyi, halife ve hükümdarlar gayet iyi değerlendirmişlerdir. Tahta çıkan şehzadenin ilk yapacağı iş hutbede, sultan unvanıyla adını okutturmaktı. Hanedan mensubu ve diğer tâbiler ise kendi bölgelerinde okunan hutbelerde sultanın adından sonra kendi isimlerini okutabilirlerdi. Aksi takdirde isyan etmiş kabul edilirlerdi. Abbasi halifesi ise sultanlığının tanınması için kendisine başvuran şehzadenin talebini uygun görürse Bağdat ve civar şehirlerdeki hutbelerde onun adının okunmasını sağlardı. Böylece iktidarın meşruiyeti sağlanmış olurdu. Keza bazı sultanlar veliaht olarak seçtikleri oğullarının adını da hutbelerde okuttururlar, halifenin ve vassallarının da okutmasını talep ederlerdi.

I. Süleymanşah’ın Tarsus’u fethettikten sonra Trablusşam hakimi fiîî Kadı İbn Ammâr’dan kadı ve hatip istediği ifade edilmişti. Ancak daha sonra Antakya’nın fethi dolayısıyla Sultan Melikşah (ve Abbasi halifesi)’ın adını hutbede okuttuğu ve para kestirdiği rivayet edilmektedir. Bununla birlikte söz konusu rivayet tarihi vakıaya uymamaktadır. I. Kılıç Arslan’dan itibaren bütün Türkiye Selçuklu sultanları kendi adlarına hutbe okutmuşlardır. Türkiye Selçukluları Güneydoğu Anadolu, Suriye ile el-Cezire’de gücünü hissettirdiği zamanlarda bazı Artuklu ve Eyyubi melikleri ile Erbil beyi de tâbiyet alâmeti olarak hutbelerde Selçuklu sultanlarının adlarını zikretmişlerdir.