HADİS TARİHİ VE USULÜ Dersi HADİSLERİN TASNİFİ VE TEMEL HADİS KİTAPLARI soru detayı:

CEVAP:

Sünen (?????) Arapça sünnet kelimesinin çoğuludur ve sünnetler anlamına gelir. Sünen kitaplarında Ahkâm hadisleri denilen, fıkhî içerikli hadisler yer alır.
İslâm Dini ile ilgili konular değişik taksimlere tabi tutulmuşlardır. En geniş taksime göre beş ana başlık halinde özetlenir: İman, ibadetler, muâmelât (bireysel ve toplumsal ilişkiler), ukûbât (cezalar) ve edeb (ahlâk). Ahkâm hadisleri dendiğinde ibadetler, muâmelât ve ukûbât konularındaki hadisler kastedilir. İmanı da ahkâm konularına sokanlar olmuştur. Ahlâk konuları ise daha çok fedâil (???????) ve edeb gibi başlıklar altında ele alınır. Bu durumda imanı ahkâmdan ayıranlara göre dînî konular: iman, ahkâm ve ahlâk şeklinde üçlü bir taksime tabi tutulur. İmanı da ahkâm konularına sokanlara göre ise din ahkâm ve ahlâk/fedâil olmak üzere iki ana kısma ayrılır. Sünenlerdeki hadisler müelliflerinin ahkâm konusuna neleri dâhil ettiklerine göre değişir.
Hadisçiler, Ehlu’r-re’y denilen fıkıh akımına karşı sünneti öne çıkarmak amacıyla sünenleri yazdıkları için, sünenlerin konuları ile fıkıh kitaplarının konuları aynındır. Aradaki fark sünenlerde her konu başlığı altında hadisler yer alırken, fıkıh kitaplarında esas olarak fıkıh âlimlerinin görüşlerinin yer almasıdır. Sünenler, hadislerle yazılmış fıkıh kitapları niteliğindedir.

Sünenlerde sadece Hz. Peygamber’e ait söz, fiil ve takrîrlere dair hadisler bulunur. Diğer bazı hadis kitabı türlerinde bulunan Sahabe ve Tâbiûn’un söz, görüş ve uygulamalarına –istisnalar dışında- yer verilmez.
Sünenlerde Arapça orijinal isimleriyle ağırlıklı olarak şu konular bulunur: Tahâret (temizlik), Salât (namaz), zekât, hacc, savm/sıyâm (oruç), nikâh, talâk (boşanma), cihâd, vasiyet, ferâiz (miras), harâc (vergi), cenaze, yemîn, nezir, büyû’ (alışveriş), akdıye (mahkeme), eşribe (içecekler), et’ıme (yiyecekler), edâhî/udhıye (kurban), tıbb (hastalıklar ve tedavileri), libâs (giyecekler), fiten (fitneler), melâhim (savaşlar, kargaşalıklar), hudûd (had cezâları), diyât (diyet cezaları), sünnet, edeb. Bazı sünenlerde bunlara ilave konular da bulunabilir. Bu konular Kitâb adı verilen ana başlıkları teşkil ederler. Bunların altında konuya göre değişik sayıda Bâb denen alt başlıklar bulunur.
Tasnif döneminin birinci asrı olan hicrî ikinci yüzyılda çok sayıda Sünen isimli kitap yazılmıştır. Bu ilk dönem Sünen müelliflerinden meşhur olanlar şunlardır:
Mekhûl eş-Şâmî (ö.112/730), İbn Cüreyc (ö.150/767), Saîd b. Ebû Arûbe (ö.156/772), İbn Ebû Zi’b (ö.159/775), İbrahim b. Tahmân (ö.163/779), Hammâd b. Seleme (ö.167/783), Abdullah b. el-Mubârek (ö.181/797), İbn Ebû Zâide (ö.183/799), Huşeym b. Beşîr (ö.183/799), Muhammed b. Fudayl (ö.195/810).
Hicrî üçüncü asırda ve sonrasında da çok sayıda sünen yazılmıştır. Bunlardan el-Kütübü’s-Sitte denilen altı kitabın üçü, hicrî üçüncü yüzyılda yazılmış sünenlerdir. Bunların müellifleri, Nesaî diye meşhur olan Ebû Abdürrahmân Ahmed b. Şuayb (ö.303/915), Ebû Dâvûd diye meşhur olan Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî (ö.275/888), İbn Mâce diye meşhur olan Ebu Abdullah Muhammed b. Yezîd (ö.273/886) dir. Bunlara Tirmizî diye meşhur olan Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ’nın (ö.279/892) el-Câmi‘u’s-sahîh isimli eseri eklenerek dört sünen anlamına gelen es-Sünenü’l-Erbea ismi verilmiştir. Bazı âlimler dört sünen içine İbn Mâce’nin Sünen’i yerine Dârimî diye meşhur olan Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân’ın (ö.255/868) Sünen’ini koyarlar. Dört Sünen hakkında aşağıda “Kütüb-i sitte” başlığı altında daha geniş bilgi verilecektir.
Üçüncü asırda yazılan diğer tanınmış bir sünen, Saîd b. Mansûr’un. (ö.227/841) Sünen’idir.
Dördüncü asırda yazılan iki meşhur sünen, Dârekutnî diye tanınan Ali b. Ömer’in (ö.385/995) Sünen’i ile Beyhakî diye meşhur olan Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn’in (ö.458/1065) büyük sünen anlamına gelen es-Sünenü’lkübrâ isimli kitabıdır.