ESKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ: SÖZ SANATLARI Dersi ESKİ TÜRK EDEBİYATINDA İFADE ŞEKİLLERİ VE ANLAM SANATLARINA GİRİŞ soru detayı:
SORU: Ta’rîz ne demektir?
Ta’rîz ne demektir?
CEVAP: Kinayeyle ilgili bir anlatım tekniği de ta’rîzdir. Ta’rîzi kinayeden ayrı düşünmemek gerekir. Ta’rîz; tenkit, alay, doğruyu gösterme maksatlarıyla söylenmiş sözlerdir. Söze konu olanın tepkisinden korunma veya tenkitte ölçülü olma, kibarlığı elden bırakmama yahut söze muhatap olanı kırmama gibi amaçlara hizmet eder. Hakikat veya mecaz yoluyla değil, ifadenin bütününün anlamı aracılığıyla bir başka anlama işaret eder. Kinaye tek bir kelimede olabildiği hâlde ta’rîz ancak bir cümlede olur. İnsanlara zararı dokunan bir kişinin yanında söylenen “İnsanların iyi olanı onlara yararlı olanıdır.” sözünü söylemenin amacı, o insanı uyarmaktır. Yani, başka bir ifadeyle tarizde kastedilen anlam bir sıfat ya da durumdur; ama bu sıfata konu olan belirtilmez.
Kinayeyle ilgili bir anlatım tekniği de ta’rîzdir. Ta’rîzi kinayeden ayrı düşünmemek gerekir. Ta’rîz; tenkit, alay, doğruyu gösterme maksatlarıyla söylenmiş sözlerdir. Söze konu olanın tepkisinden korunma veya tenkitte ölçülü olma, kibarlığı elden bırakmama yahut söze muhatap olanı kırmama gibi amaçlara hizmet eder. Hakikat veya mecaz yoluyla değil, ifadenin bütününün anlamı aracılığıyla bir başka anlama işaret eder. Kinaye tek bir kelimede olabildiği hâlde ta’rîz ancak bir cümlede olur. İnsanlara zararı dokunan bir kişinin yanında söylenen “İnsanların iyi olanı onlara yararlı olanıdır.” sözünü söylemenin amacı, o insanı uyarmaktır. Yani, başka bir ifadeyle tarizde kastedilen anlam bir sıfat ya da durumdur; ama bu sıfata konu olan belirtilmez.