CEVAP: 17. yüzyıl tabiî hukuk öğretisine yöneltilen önemli eleştirilerden biri, onun sosyal sözleşme hipotezinin gerçek dışı olmasıyla ilgilidir. Bu eleştirilere göre, sözleşme kavramının ortaya çıkması, ancak toplum hayatına geçişi takip eden bir uygarlaşma sürecinin eseridir. Bu yüzden, tabiat hâlindeki insanın bir sözleşme yaparak toplum hayatına geçmesi hayali bir nitelik taşımaktadır. Öte yandan, tabiat hâlindeki insanın birtakım hakları olduğu iddiası da gerçeği yansıtmamaktadır; çünkü tıpkı sözleşme olgusu gibi hak kavramının varlığı da ancak toplum hayatına geçişi takiben ortaya çıkan gelişmelerin neticesidir.