ANAYASA HUKUKU Dersi Yasama Organı soru detayı:
SORU:
TBMM üyeliğiyle bağdaşmayan işleri anlatınız.
CEVAP: Anayasa’nın 87. maddesi, milletvekilliği ile bağdaşmayan işleri belirtmiştir. Buna göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerin- de ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğ- rudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları Kanun’la sağlanmış kamu yararına çalışan dernek- lerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakışarın, kamu ku- rumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşları- nın ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya do- laylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağ- lı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konu- da ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi ka- bul etmesi Meclisin kararına bağlıdır”.
Yasama uyumsuzluğu adı da verilen bu müessesenin, temsilî rejimin tarihsel ge- lişiminden kaynaklanan amacı, milletvekillerinin herhangi bir yürütme görevi kabul etmelerini önlemek suretiyle, onların yürütme organı karşısında tam bir bağımsızlığa sahip olabilmelerini sağlamaktır. Çağdaş demokrasilerde çoğunluk partisinin yürüt- me organı ile milletvekilleri arasında yarattığı siyasal bağ, kanımızca, yasama uyum- suzluğu müessesesinin kökenindeki anlam ve önemini kısmen yitirmesine sebep ol- muştur. Bununla birlikte, yasama uyumsuzluğu kuralının, belki de tarihsel nedenler- le, modern anayasalarda da muhafaza edildiği görülmektedir.
1982 Anayasası’nın 82. maddesinin son fıkrası, TBMM üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işlerin kanunla düzenleneceğini belirtmiştir. 31 Ekim 1984 tarihli ve 3069 sayılı “Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan ‹şler Hakkında Kanun” bu hususları düzenlemiş bulunmaktadır. Anılan kanun, milletvekillerinin, Anayasada belirtilen kurum ve kuruluşlarda ücret karşılığı iş takipçiliği, komisyonculuk, müşavirlik yapmalarını; Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile zimmet, ihtilas, irtikap, kaçakçılık ve döviz suçları gibi Devletin maddi çıkarlarıyla ilgili davalarda Devlet aleyhine vekil olmalarını; serbest mesleklerini icrada ve ferdi işletmelerini idarede milletvekili unvanlarını kullanmalarını da yasaklamış bulunmaktadır.
Anayasa’nın 87. maddesi, milletvekilliği ile bağdaşmayan işleri belirtmiştir. Buna göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerin- de ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğ- rudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları Kanun’la sağlanmış kamu yararına çalışan dernek- lerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakışarın, kamu ku- rumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşları- nın ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya do- laylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağ- lı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konu- da ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi ka- bul etmesi Meclisin kararına bağlıdır”.
Yasama uyumsuzluğu adı da verilen bu müessesenin, temsilî rejimin tarihsel ge- lişiminden kaynaklanan amacı, milletvekillerinin herhangi bir yürütme görevi kabul etmelerini önlemek suretiyle, onların yürütme organı karşısında tam bir bağımsızlığa sahip olabilmelerini sağlamaktır. Çağdaş demokrasilerde çoğunluk partisinin yürüt- me organı ile milletvekilleri arasında yarattığı siyasal bağ, kanımızca, yasama uyum- suzluğu müessesesinin kökenindeki anlam ve önemini kısmen yitirmesine sebep ol- muştur. Bununla birlikte, yasama uyumsuzluğu kuralının, belki de tarihsel nedenler- le, modern anayasalarda da muhafaza edildiği görülmektedir.
1982 Anayasası’nın 82. maddesinin son fıkrası, TBMM üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işlerin kanunla düzenleneceğini belirtmiştir. 31 Ekim 1984 tarihli ve 3069 sayılı “Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan ‹şler Hakkında Kanun” bu hususları düzenlemiş bulunmaktadır. Anılan kanun, milletvekillerinin, Anayasada belirtilen kurum ve kuruluşlarda ücret karşılığı iş takipçiliği, komisyonculuk, müşavirlik yapmalarını; Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile zimmet, ihtilas, irtikap, kaçakçılık ve döviz suçları gibi Devletin maddi çıkarlarıyla ilgili davalarda Devlet aleyhine vekil olmalarını; serbest mesleklerini icrada ve ferdi işletmelerini idarede milletvekili unvanlarını kullanmalarını da yasaklamış bulunmaktadır.