ESKİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ: SÖZ SANATLARI Dersi ESKİ TÜRK EDEBİYATINDA İFADE ŞEKİLLERİ VE ANLAM SANATLARINA GİRİŞ soru detayı:
SORU: Teşhîs ve İntâk ne demektir?
Teşhîs ve İntâk ne demektir?
CEVAP: Teşhîs “kişileştirme”, intâk da “konuşturma” demektir. İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklar ile soyut duygu ve düşüncelere insana özgü özellikler ile duygu vermeye teşhîs, konuşma özelliği olmayan bu varlıkları konuşturmaya da intâkdenir. Aralarındaki umum-husus ilişkisinden dolayı her intâkta teşhîs olması gerekir. Buna karşılık her teşhîs intâk değildir. Aslında bu ikiliği kişileştirme terimi ortadan kaldırmaktadır. Ta’lîm-i Edebiyat’tan önceki edebiyat nazariyesiyle ilgili eserlerde ve klâsik belâgat kitaplarında böyle bir terime rastlamadığımız gibi, başka bir ad altında da bu duruma yer verildiğini görmüyoruz. Bu sanatlara verilen örnekler incelendiğinde bu iki sanatın aslında birer lügavi mecaz olduğu görülmektedir. Dolayısıyla teşhîs ve intâkı bu sanatlar altında ele almak yanlış olmaz.
Teşhîs “kişileştirme”, intâk da “konuşturma” demektir. İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklar ile soyut duygu ve düşüncelere insana özgü özellikler ile duygu vermeye teşhîs, konuşma özelliği olmayan bu varlıkları konuşturmaya da intâkdenir. Aralarındaki umum-husus ilişkisinden dolayı her intâkta teşhîs olması gerekir. Buna karşılık her teşhîs intâk değildir. Aslında bu ikiliği kişileştirme terimi ortadan kaldırmaktadır. Ta’lîm-i Edebiyat’tan önceki edebiyat nazariyesiyle ilgili eserlerde ve klâsik belâgat kitaplarında böyle bir terime rastlamadığımız gibi, başka bir ad altında da bu duruma yer verildiğini görmüyoruz. Bu sanatlara verilen örnekler incelendiğinde bu iki sanatın aslında birer lügavi mecaz olduğu görülmektedir. Dolayısıyla teşhîs ve intâkı bu sanatlar altında ele almak yanlış olmaz.