CEVAP:

Tesis yeri seçiminde genellikle şu tür eniyileme modelleri kullanılır: • Küme kapsama modeli (Set covering problem) • p-medyan ve p- merkez problemi (p-median and p-center problem) • Ana üs dağıtım yeri belirleme problemi (Hub Location problem) Küme kapsama modeli genellikle kamu hizmeti veren tesislerin yer seçiminde ortaya çıkar. Örneğin herkese hizmet vermek üzere açılacak hastane, itfaiye merkezi, polis istasyonu gibi tesislerin konumlarının belirlenmesi problemi bu sınıfa girer. Amaç, bütün bölgelerin en az bir merkezden hizmet almasını (kapsanmasını) sağlayacak şekilde tesislerin nerelerde açılması gerektiğinin belirlemektir. Amaç fonksiyonu, toplam maliyetin enküçüklenmesi veya mümkün olan en az sayıda tesis açılması olarak tanımlanabilir. p-medyan ve p-merkez problemleri ise küme kapsama probleminin daha gelişmiş hâlidir. Öyle ki bu modellerde hangi bölgelerin, açılacak p tane tesisin hangilerinden hizmet almaları gerektiği belirlenir. Burada hizmet alacak bölge sadece bir tek tesise bağlanabileceği gibi farklı birkaç tesisten de hizmet alabilir.  Varsayalım ki bir firma ürünlerini bütün Türkiye’ye ana depolar aracılığıyla pazarlıyor olsun. Firma üretimi gerçekleştirip büyük araçlarla ana depoları besliyor ve ana depolar da kendi bölgelerindeki müşterilere hizmet veriyor olsun. Bu durumda Türkiye genelinde kaç ana depo açılmalı, bunlar nerelerde konumlanmış olmalı ve hangi bölge hangi ana depodan hizmet almalı sorularını cevaplamak için p-medyan ve p-merkez modellerinden yararlanılabilir. Ana üs yeri belirleme modeli ise daha da gelişkin bir yapıyı dikkate alır. Bütün Türkiye genelinde hizmet veren bir lojistik firması düşünün. Gün içinde bütün şubelere başka kentlere gönderilmek üzere kargolar gelir. Bu taşımaların zamanında yapılabilmesi için her ilden bir başka ile araç gönderilmesi gerekir. Ama bu hiç etkin olmaz. Çünkü karşılıklı 2 il arasında aracı tam dolduracak kadar paket olmayabilir. Bu durumda aracın kısmen boş gitmesi verimsizliğe ve maliyete yol açar ki bunu kimse istemez. Buna bir çözüm olarak aynı yöne gidecek paketlerin birleştirilmesi (Buna konsolidasyon da denir) ve aracın bir rota izleyerek dağıtım yapması önerilebilir. Ama her gün araçlar için uygun rotalar oluşturmak zordur ve birleştirilecek şekilde aynı yöne giden paketler olmayabilir. Böyle bir durumda verimsizliğin önüne geçmek ve ölçek ekonomisinden yararlanmak üzere toplanma dağılma noktası da denen ana üs dağıtım yerlerini belirlemek ve paketleri öncelikle oraya taşıyıp oradan dağıtmak gerekir.