SORU: Thomas Aquinas hangi nesnelerin soyutlanabileceği ve bu soyutlamanın kaç şekilde gerçekleşebileceğini belirtmiştir, açıklayınız?
CEVAP: Thomas Aquinas “biz, sadece varoluşta birleşmiş olan nesneleri soyutlayabiliriz” demiştir. Buradaki birlik, ya kısım-bütün ya da madde-form birliği şeklinde ortaya çıktığına göre de iki farklı tür soyutlamadan söz edilebilir: formun maddeden (Abstractio formae) veya bütünün kısımdan (Abstractio totius) soyutlanması. Formun özsel doğasının belirli türden bir maddeye dayanmadığı durumlarda, formu maddeden soyutlamak mümkündür. Thomas Aquinas’a göre, eğer soyutlanması istenen form, bizzat kendi yapısı gereği bir tür maddeye gereksinim duyuyorsa ve ona dayanıyorsa, o zaman soyutlama olanaksızlaşır. Bununla birlikte ilineklerin kendi aralarında bir düzeni vardır. Sözgelimi, nicelik bu ilineklerin başında gelmektedir ve kendi özsel doğası gereği herhangi bir duyulanabilir maddeye dayanmaz diğer ilinekler, nitelik ve edilginlik türünden, duyulanabilir maddeyle ilişkilidir-. Onun, yapısı gereği dayandığı madde türü anlaşılabilir maddedir ve dolayısıyla nicelik adını verdiğimiz ilineksel durum - duyulanabilir- maddeden soyutlanabilirdir. Bu özelliğin ortaya çıkmasında, niceliğin, tözün kavranması işleminde, duyuları aşan bir durumunun olması önemlidir. Dolayısıyla, formun maddeden soyutlanması sonucunda ortaya çıkan nesneler, nicelik ve onun özellikleri olduğundan, bu türden bir soyutlama (Abstractio formae) matematikçinin ortaya koyduğu etkinlik tarzıdır. Thomas Aquinas’a göre, bazı kısımlar türün veya formun kısımları iken bazıları da maddenin kısımlarıdır. İlkinde, bütünün anlaşılabilmesi için kısımların da bütünle birlikte değerlendirilmesi gerekirken, ikincisinde bütün, kısımlarından bağımsız bir şekilde tanımı içinde yer alabilir. Maddede bütün belirlenmiş olan kısımlar insanla ilişkilidir: bu ruh veya kemik gibi. Çünkü bunlar, Sokrates veya Platon’un özüne ait olan kısımlardır ve bu yüzden akıl bunları -o- insandan soyutlayabilir. Bu türden soyutlama etkinliğine de bütünün kısımdan soyutlanması (Abstractio totius) adı verilir.
