CEVAP: Avrupa’da ulusal düzeyde çeşitli şekillerde yaşanan kanunlaşma süreci Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) tavsiye kararlarına ve sözleşmelerine de yansımıştır. Bu konuda ilk olarak 1951 tarihli bir tavsiye kararı yayımlanmıştır. Bu bağlamda değinilmesi gereken diğer önemli bir belge de Avrupa Sosyal Şartıdır. Türkiye Sosyal Şartı 1989 yılında 6. maddesine çekince koymak suretiyle onaylamıştır. Bugün toplu iş ilişkileri alanında uluslararası belgelerin özellikle de ILO sözleşmelerinin önemli bir etkinliği bulunmakla birlikte, ülke uygulamalarında önemli farklılıklar olduğunu belirtmek gerekir. Bu bağlamda Avrupa ülkelerinden bazılarında toplu sözleşmelerin sadece sözleşmeye taraf sendika üyeleri için bağlayıcı olduğu görülmektedir. İngiltere ve bazı İngilizce konuşan ülkelerde ise toplu sözleşmeler, taraflarınca özel olarak öngörülmedikçe ki çoğunlukla böyle düzenlemeler yapılmamaktadır, bağlayıcı özelliğe sahip değildir. Toplu sözleşmede anılan şekilde bağlayıcılık öngören bir hüküm yoksa isteğe bağlılık esasına dayalı olarak bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinin uygulanması tarafların iyi niyetine ve aralarındaki diyaloga bağlıdır.