CEVAP: Örgütlü işçi topluluğunun büyüklüğüne göre her ülkede toplu iş sözleşmesi düzeninin ekonomi üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etkisi bulunduğu kabul edilir. Tartışmalı olmakla birlikte, toplu iş sözleşmeleri ile ücret düzeyinin yükselmesinin ekonomiyi canlandırıcı, dolayısıyla da istihdamı artırıcı etkiye sahip olduğu ileri sürülmüştür. Bu görüş, ücretlerin yükselmesinin üretim maliyetlerini ve ürün fiyatlarını artıracağı, dolayısıyla ücretlerin yükselmesinin ileri sürüldüğü gibi bir etkisinin olmayacağı ileri sürülerek eleştirilmiştir. Aksine anılan gerekçeyle ürün fiyatlarının artmasının enflasyonu artırıp istihdamı daraltacağı ileri sürülmüştür. Ancak enflasyonun pek çok nedeninin bulunduğu da bir gerçektir. Öte yandan tüketicinin alış gücüne odaklı söz konusu eleştiriye, uluslararası ticaretin artması ve küresel rekabet ortamında piyasaya düşük fiyatlı çok sayıda yabancı ürün girmesi nedeniyle girişimcinin malına istediği fiyatı koyamayacağı belirtilerek de itiraz edilmiştir. Bu durumda girişimcinin ya piyasadan çekileceği ya da yatırımını yurt dışına kaydıracağı savunulmaktadır. Ayrıca, toplu iş sözleşmelerinin özellikle işkolu düzeyinde yapıldığı ülkelerde ekonominin daraldığı ya da durgunlaştığı dönemlerde işçi sendikalarının yüksek ücret talebinde bulunmasının, firmaların rekabet etmeme konusunda anlaşmalarına neden olabileceği, bu suretle kartel oluşturan bir etki yaratabileceği de ileri sürülmüştür. Son olarak belirtelim ki toplu iş sözleşmeleri yoluyla yüksek ücret taleplerinin küresel piyasalarda firmaların rekabet gücünü azalttığı da genellikle kabul edilmektedir. Bu bağlamda sendikaların daha bilinçli davranarak, işgücü verimliliği ile ücretler arasında adil bir denge kurulmasını gözetmeleri önerilmektedir.