SORU: Toynbee’ye göre kültürlerin gelişiminde rol oynayan etmenler nelerdir?
CEVAP: Toynbee kültürlerin gelişimini ise meydan okuma ve bu meydan okumaya yanıt verme girişimi ile açıklar. ‹lk olarak doğaya meydan okuyan kültürler doğaya egemen olmakla ortaya çıkarlar; daha sonra ise başka kültürlere meydan okumakla gelişirler. Kültürlerin meydan okumaya yanıt vermeleri ise toplumun içindeki yaratıcı kişilerce olur. Bu yüzden de kültürlerin gelişimlerinde yaratıcı kişilerin rolü vardır. Bir uygarlık ortaya çıktıktan sonra, bunu gelişme dönemi izler, sonra bir kırılma yaşanır ve o uygarlık dağılmaya, parçalanmaya başlar. Toynbee’ye göre bir uygarlığın ortaya çıkışı, doğuşu onun çevresine, doğal, coğrafi ve siyasi-toplumsal çevresine meydan okumakla olacaktır. Sonrasında Toynbee bir uygarlığın gelişme ve yükselmesini analiz ederek bunu bir toplumun içindeki yaratıcı bir azınlığın ya da tek tek yaratıcı bireylerin başarısına bağlar. Kültürlerin birbirlerinden farklılaşmalarında bu gelişme dönemlerinde başardıklarının büyük etkisi vardır. Kültürlerin çevreleri üzerindeki egemenliklerinin yitmesiyle de kültürler gelişmelerinde bir kırılma yaşarlar ve dağılma sürecine girerler.