SORU: Türk dilini ilk dönemlendirme çalışmalarında kullanılan olgu nedir ve bu olgu dil dönemlendirmesi için neden geçerli bir ölçüt değildir?
CEVAP: Türk diliyle ilgili ilk dönemlendirme çalışmalarında yeni dönem Karahanlı Türkçesiyle başlamaktaydı. Karahanlı Türkçesini yeni dönemin başlangıcı olarak göstermek hiç şüphesiz İslâmiyetin kabulünü ölçüt olarak alma düşüncesinden kaynaklanmaktadır. İlk çalışmalarda İslâmiyetin kabulünden önceki dönem Eski Türkçe, sonraki dönem ise Orta Türkçe olarak kabul edilmiştir. Ancak bir dil dönemlendirmesinde, bir dili konuşanların kabul ettiği dinin esas alınması doğru değildir. Çünkü Eski Türkçe dönemi içerisinde de Köktürk ve Uygur Türkçeleri zamanında Budizm, Maniheizm ve Hıristiyanlık gibi birden fazla din kabul edilmiş ve Uygur yazılı ürünleri, bu dinlerin kutsal kitaplarının yazıldığı alfabeler ile yazılmıştır. Ancak Eski Türkçede farklı dinlerin ve farklı alfabelerin bulunduğu bu dönemler bilim adamları tarafından yeni bir dönemin başlangıcı olarak değerlendirilmemiştir. Öyleyse yeni bir din ve alfabenin benimsendiği Karahanlı Türkçesi dönemi de sırf bu nedenden ötürü bağımsız bir dönem olarak değerlendirilmemelidir.
