SORU: Yapım ekleri nelerdir? Kısaca açıklayınız.
CEVAP: {+cı, +ci, +cu, +cü, +çı, +çi, +çu, +çü} isimden isim yapma eki: Ekin imlası genellikle ?? +şeklindedir: bekci, yalancı, zağarcı; gözci, demürci, yolcı. Bazı metinlerde az olarak da ?? +?? , +?? , + gibi şekiller görülür: gümişçi, korçıbaşı, kürekçi, topçılar; ilçü; gözcü. Arap harfli metinlerde birkaç örnek haricinde düz ünlülü olan ek XVIII. yüzyılda yazılan Viguier ve Carbognano’da dudak uyumuna bağlıdır. {-dır-, -dir-, -dur-, -dür-; -tır-, -tir-, -tur-, -tür-} fiilden fiil yapma eki: Ekin imlası , ?? -??? - şeklindedir: indüren, yazdurdı, yidürdi; söyündüre, yagdurup. Bazı çeviriyazılı metinlerde tonsuz tabanlardan sonra ünsüz uyumuna bağlıdır: dolaşturmak, ittürmek, yetiştürmek. {+(ı)ncı, +(i)nci, +(u)ncu, +(ü)ncü} isimden isim yapma eki Ekin imlası genellikle ??? +şeklindedir: ikinci, yedinci, altıncı; üçinci, onıncı. Ekin yardımcı ünlüsünün bazı örneklerde dudak uyumuna bağlanabildiği ötre (?? (veya vav ( ) ? harfi ile yazılmasından bellidir: onuncı, yüzünci, üçünci. Ek ünlüsü hep ye (? (ile yazılmıştır fakat bazı harekeli eserlerde birkaç yuvarlak ünlülü tabandan sonra ötre (?? (ile yazılarak dudak uyumuna bağlı olduğu gösterilmiştir: dördüncüsine, üçüncüsine. Arap harfli metinlerde birkaç yuvarlak ünlülü kelimeden sonra dudak uyumuna bağlı olan ek XVIII. yüzyılda yazılan Viguier ve Carbognano’da dudak uyumuna bağlıdır. {-ıcı, -ici, -ucu, -ücü} fiilden isim yapma eki Ekin imlası genellikle ??? +şeklindedir: işidici, kesici, yırtıcı; dökici, gülici, öpici. Arap harfli bazı eserlerde birkaç örnekte ekin ilk ünlüsü yuvarlak ünlülü tabanlardan sonra dudak uyumuna bağlıdır: kovucı, öldürüci, uçucı. Yuvarlak tabanlardan sonra ekin ikinci ünlüsü sadece Viguier ve Carbognano’da dudak uyumuna bağlıdır: görücü, süpürücü, vurucu. {-(ı)k, -(i)k, -(u)k, -(ü)k} fiilden isim yapma eki Ekin imlası ? ,-? ,-?? ,-?? ,- şeklindedir: açuk, kesük, kırkuk; bölük, tükrük. XVII. yüzyıldaki Arap harfli metinler ve çeviriyazılı metinlerde ek yarı yarıya dudak uyumuna bağlıdır: açık, barışık, delik; artuk, delük. XVIII. yüzyıldaki Arap harfli metinler ve çeviriyazılı metinlerde dudak uyumuna bağlanmıştır: ilik, silik, yırtık. {-ır, -ir, -ur, -ür} fiilden fiil yapma eki Ekin imlası ??- şeklindedir: bitürmez, geçürüp, içürdi; aşurur, düşürüp, uçurdılar. XVIII. yüzyıldaki Arap harfli metinlerde yarı yarıya dudak uyumuna bağlanan ek, Viguier ve Carbognano’da dudak uyumuna bağlıdır: bitirmek, içirmek, pişirmek, yatırmak. {+lı, +li, +lu, +lü} isimden isim yapma eki Ekin imlası ?? + şeklindedir: datlu, eyerlü, yirlü; boynuzlu, delüklü, otlu. Arap harfli metinlerde dörtte bir oranında ekin ?? +şekli kullanılmıştır: birli, gizli, sevgili. Viguier ve Carbognano’da dudak uyumuna bağlanmıştır. {+lık, +lik, +luk, +lük} isimden isim yapma eki Ekin imlası + ??? ,+??? ,+??? +??? ekin Ayrıca. şeklindedir + ?? ,+?? şekillerinde de yazıldığı görülür: eksüklük, eyülük, kandaluk; birlük, günlük, kuşluk. Türkçe kelimelerde genellikle dil uyumuna bağlı olan ek özellikle alınma kelimelere uyumsuz eklenebilmektedir: beraberlık, kalemlık, lâlelık; aydınlük.