ANAYASA HUKUKU Dersi Yasama Organı soru detayı:
SORU:
Yasama sorumsuzluğunu anlatınız.
CEVAP: Anayasa’nın 83/1. maddesi, yasama sorumsuzluğunu düzenlemektedir. Buna göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar”. Yasama sorumsuzluğunun amacı, millet- vekillerinin meclisteki söz hürriyetlerini korumaktır. Sorumsuzluğun söz konusu olabilmesi için, söz konusu eylemin,
-
Meclis çalışmaları sırasında işlenmiş olması ve
-
Oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmiş olması şarttır. Meclis çalış-
maları deyimini geniş anlamda yorumlamak gerekir. Bu deyim, sadece Mec- lis’in genel kurul toplantılarını değil, komisyon toplantılarını ve siyasi partile- rin grup toplantılarını da kapsar. Hatta ‹çtüzük gereğince Ankara dışında da çalışmalar yapabilen Meclis Soruşturması ve Meclis Araştırması komisyonları- nın bu çalışmalarında işlenen suçlar da Meclis çalışmalarıyla ilgili olmaları nedeniyle, yasama sorumsuzluğu kapsamına girer. Suç teşkil eden eylemin sorumsuzluk kapsamına girebilmesi için ikinci şart, bu eylemin oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmiş olmasıdır. 1982 Anayasası, bazı anaya- saların aksine, hakaret ve sövme suçlarını sorumsuzluk kapsamı dışında tut- mamıştır. Dolayısıyla bu tür suçlar da Meclis çalışmaları sırasında işlenmiş ol- mak şartıyla, sorumsuzluktan yararlanır. Buna karşılık, suç teşkil eden eylem, oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmemişse, Meclis çalışmaları sı- rasında da işlenmiş olsa, sorumsuzluk söz konusu değildir. Mesela Meclis toplantısı sırasında bir üyenin başka bir üyeyi veya görevliyi dövmesi, yara- laması veya öldürmesi, elbette sorumsuzluk kapsamına girmez.
Bu sınırlar içinde sorumsuzluk, yasama meclisi üyeleri için tam bir korunma sağlar. Nitekim sorumsuzluğa, dokunulmazlıktan farklı olarak, mutlak muaşık da denilmektedir. Sorumsuzluğun mutlaklığı, üç noktada kendini gösterir:
-
Sorumsuzluk, cezai takibata karşı mutlak olarak korur. Hukuki sorumsuzlu- ğun da yasama sorumsuzluğu kapsamına girip girmeyeceği tartışmalı ol- makla beraber, genel eğilim ve bu arada Türk mahkeme kararları, başkala- rının kişilik haklarına saldırı niteliğindeki söz ve düşüncelerden dolayı mağ- dur tarafından tazminat davası açılabileceği yönündedir. Bundan başka so- rumsuzluk, milletvekilini, yasama organı tarafından kendisine uygulanabile- cek disiplin müeyyidelerine karşı da korumaz.
-
Sorumsuzluğun meclisçe kaldırılabilmesi söz konusu değildir.
-
Sorumsuzluk, sürekli niteliktedir. Yani milletvekili, sorumsuzluk kapsamına giren bir eyleminden dolayı, milletvekilliği sıfatının sona ermesinden sonra da kovuşturulamaz.
Anayasa’nın 83/1. maddesi, yasama sorumsuzluğunu düzenlemektedir. Buna göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar”. Yasama sorumsuzluğunun amacı, millet- vekillerinin meclisteki söz hürriyetlerini korumaktır. Sorumsuzluğun söz konusu olabilmesi için, söz konusu eylemin,
-
Meclis çalışmaları sırasında işlenmiş olması ve
-
Oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmiş olması şarttır. Meclis çalış-
maları deyimini geniş anlamda yorumlamak gerekir. Bu deyim, sadece Mec- lis’in genel kurul toplantılarını değil, komisyon toplantılarını ve siyasi partile- rin grup toplantılarını da kapsar. Hatta ‹çtüzük gereğince Ankara dışında da çalışmalar yapabilen Meclis Soruşturması ve Meclis Araştırması komisyonları- nın bu çalışmalarında işlenen suçlar da Meclis çalışmalarıyla ilgili olmaları nedeniyle, yasama sorumsuzluğu kapsamına girer. Suç teşkil eden eylemin sorumsuzluk kapsamına girebilmesi için ikinci şart, bu eylemin oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmiş olmasıdır. 1982 Anayasası, bazı anaya- saların aksine, hakaret ve sövme suçlarını sorumsuzluk kapsamı dışında tut- mamıştır. Dolayısıyla bu tür suçlar da Meclis çalışmaları sırasında işlenmiş ol- mak şartıyla, sorumsuzluktan yararlanır. Buna karşılık, suç teşkil eden eylem, oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmemişse, Meclis çalışmaları sı- rasında da işlenmiş olsa, sorumsuzluk söz konusu değildir. Mesela Meclis toplantısı sırasında bir üyenin başka bir üyeyi veya görevliyi dövmesi, yara- laması veya öldürmesi, elbette sorumsuzluk kapsamına girmez.
Bu sınırlar içinde sorumsuzluk, yasama meclisi üyeleri için tam bir korunma sağlar. Nitekim sorumsuzluğa, dokunulmazlıktan farklı olarak, mutlak muaşık da denilmektedir. Sorumsuzluğun mutlaklığı, üç noktada kendini gösterir:
-
Sorumsuzluk, cezai takibata karşı mutlak olarak korur. Hukuki sorumsuzlu- ğun da yasama sorumsuzluğu kapsamına girip girmeyeceği tartışmalı ol- makla beraber, genel eğilim ve bu arada Türk mahkeme kararları, başkala- rının kişilik haklarına saldırı niteliğindeki söz ve düşüncelerden dolayı mağ- dur tarafından tazminat davası açılabileceği yönündedir. Bundan başka so- rumsuzluk, milletvekilini, yasama organı tarafından kendisine uygulanabile- cek disiplin müeyyidelerine karşı da korumaz.
-
Sorumsuzluğun meclisçe kaldırılabilmesi söz konusu değildir.
-
Sorumsuzluk, sürekli niteliktedir. Yani milletvekili, sorumsuzluk kapsamına giren bir eyleminden dolayı, milletvekilliği sıfatının sona ermesinden sonra da kovuşturulamaz.