CEVAP:

Gözlem gelişigüzel ve sistematik olmak üzere iki türlü olabilmektedir (Özgüven, 1994). Gelişigüzel (doğal) gözlemde veriler neyin, nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğine ilişkin bir planın yapılmadığı, amacın saptanmadığı doğal bir ortamda rastlantısal olarak elde edilir. Ancak bu bilginin elde edilebilmesi için de şüphesiz araştırmacının duyarlı olması, konuya hakim olması ve alanla ilgili deneyimi ve birikiminin yüksek olması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile bir gözlemin gelişigüzel olması sadece rastlantılar yoluyla elde edilen bilgilerle sınırlı değildir. Örneğin yaşlı kişilerle çalışan bir yaşlı bakım elemanı yaşlılarla ilgili ne denli derin bir bilgiye sahip olursa gözlemlerinde de o denli işlevsel bilgiler elde edebilecektir. Uzman kişinin bilgi dağarcığının zayıf olması ise birçok veriyi gözden kaçırmasına neden olabilecektir.
İkinci tür gözlem ise sistematik gözlemdir. Sistematik gözlem neyin, nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğinin önceden planlandığı, amacın saptandığı ve belli kurallara uyularak yapılan gözlemdir. Örneğin huzurevinde çalışan bir yaşlı bakım elemanının yaşlı kişilerin birbirleriyle olan etkileşimini incelediğini düşünelim. Böyle bir çalışmada araştırmacının önceden etkileşimle ilgili derin bilgi sahibi olması gerekmekte ve bu bilgi çerçevesinde yapacağı gözlemi planlaması gerekmektedir.