ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I Dersi TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ VE SİYASİ YAPILANMA soru detayı:
SORU:
Yeni kurulan Türk devletinin ilk anayasası olan 1921
anayasasına göre devletin siyasi yapısı nasıl
şekillendirilmiştir?
CEVAP:
Siyasi yapı bölümünde (1-10. madde) egemenliğin
kayıtsız şartsız millette olduğu düşüncesi anayasal hüküm
hâline getirilmişti. Yürütme gücü ve yasama yetkisinin
milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet
Meclisinde toplandığı kabul edilmişti. Böylece Büyük
Millet Meclisi açıldığı andan o güne kadar yaptıklarını
yasal bir çerçeve içine oturtarak egemenlik anlayışında
köklü bir dönüşümü gerçekleştirmişti. Osmanlı
İmparatorluğu’nun Mutlak/Meşruti Monarşi anlayışı
yerine demokrasinin temel ögesi olan millet egemenliği
anlayışını oturtmuştu. Anayasa Türkiye Devleti, Büyük
Millet Meclisi tarafından idare olunur ve hükûmeti Büyük
Millet Meclisi hükûmeti unvanını taşır hükmünü getirerek
Osmanlı Devleti’nin artık tarihe karıştığını onun yerine
Türkiye Devleti’nin geçtiğini belirtmiştir. Türkiye Devleti
Hükümeti’nin de Büyük Millet Meclisi Hükûmeti adını
taşıyacağını vurgulayarak Osmanlı Hükümeti’nin yok
olduğuna dikkati çekmiştir. Anayasa Büyük Millet Meclisi
üyelerinin vilayet halkınca seçileceğini seçimin iki yılda
bir yapılacağını seçilen milletvekillerinin seçildiği ili değil
tüm milleti temsil edeceğini, hükûmet üyelerinin kendi
içlerinden birini İcra Vekilleri Reisi” olarak seçeceğini,
İcra Vekillerinin” görev ve yetkilerinin bir yasa ile
belirleneceğini, Meclis Başkanının İcra Vekillerinin”
kararlarını onaylayacağını belirtiyordu. Anayasa şeriat
hükümlerinin yürütülmesi, genel yasaların değiştirilmesi,
kaldırılması, anlaşma ve barış yapılması, yurt savunması
gibi görevlerin de Büyük Millet Meclisine ait olduğunu
vurguluyordu. Tüm bu hükümler Meclis Başkanını devlet
başkanı konumuna getiriyor ve yeni devlet de padişahın
yerinin olmadığını örtülü bir şekilde benimsemiş
oluyordu.