SORU: . Yönetim anlayışıyla dört halife dönemini benimseyen Ömer b. Abdülaziz’in -yine kendini tüm Emevi halifeleri arasında farklı kılan- idari ve mali uygulamaları nelerdir?
CEVAP: Halife Ömer b. Abdülaziz’i tüm Emevi halifelerinden farklı kılan idari ve mali uygulamaları şöyle sıralanabilir: • Halka zulmeden ve yolsuzluklara adı karışan vali ve diğer bürokratları görevden aldı. • Alınanlar yerine hangi kabileden olduklarına bakmaksızın liyakata önem vererek alanında uzman ve dürüst memurlar atadı. • Valilerin ticaretle uğraşmaları ve hediye almalarını yasakladı. • Cuma günlerinin mezalim mahkemesi duruşmalarına ayırarak bürokratlardan şikayetçi olanların doğrudan kendisine başvurabileceğini ilan etti. • Hapishaneleri ıslah ederek suçluları işledikleri suçlara göre ayrı koğuşlara yerleştirdi. • Hiyerarşiyi Halife, Vali, Kadı ve Vergi memuru şeklinde düzenleyerek işlerliğini artırmaya çalıştı. • Başarılı bir vergi reformu gerçekleştirdi. • Fethedilen toprakların Müslümanların ortak malı olması düşüncesinden hareketle haraç arazilerin satışını yasakladı. • Mevaliden haksız yere alınan cizye vergisini kaldırdı. • Bütün valilere emirler göndererek hangi ırk ve kökenden olursa olsun Müslümanların eşit olduğunu bildirdi. • Dini esasa dayanmayan tüm vergilerin kaldırılmasını ve ayrıca alınan verginin yerinde harcanmasını emretti. • Deniz ticareti ile tarımı teşvik ederek sulama işlerine önem verdi. • Ticaretle uğraşanlar dışında herkese yeterli miktarda maaş bağlayarak ülkede muhtaç kimse bırakmadı. • Reformları sayesinde sağladığı düzende zekat verilecek Müslüman kalmadığı için artan zekat ve vergi gelirlerinin bir kısmını esirleri kurtarmak, borçlulara yardım etmek ve fakir bekarları evlendirmek için kurulan fonlara aktardı.
