SORU: Yuvarlak ünlülü ekler nelerdir?
CEVAP: Yuvarlak ünlülü ekler Osmanlı Türkçesinde genellikle “? “ile, bazı harekeli metinlerde ise “?? “veya “??“ ile yazılan eklerdir. Bu eklerin bir kısmı Arap harfli imlada “? “harfi ile yazılan {+ArU} yön eki (???-} ,(+GU} fiilden isim yapma eki (??+} ,(+lU} isimden isim yapma eki (?? ,(+ {-U} fiilden isim yapma eki (?-} ,(+DUK} sıfat-fiil eki ( (+ , ???+ ???-} DUr-} fiilden fiil yapma eki (???-} ,(+sUn} teklik 3. şahıs emir eki ( )+???-} , Up} zarffiil eki (??-} ,(- (U)r} geniş zaman eki (?? (-ve {-(U)r-} fiilden fiil yapma eki ( )-?? gibi eklerdir. Bir kısım yuvarlak ünlülü ekler ise “? “harfi ile yazılmasalar da ETT’de ve bazı harekeli Osmanlı Türkçesi metinlerinde “?? “ile gösterilen {-AlUm} emir kipi teklik 1. şahıs eki( )+???+} , CUK} isimden isim yapma eki ( )+???+ ???+} , CUGAz} isimden isim yapma eki ( )+???+ ???+} , nU?} ilgi hâli eki ( )+?? ve {+sUz} isimden isim yapma eki (??(+gibi eklerdir. Düz ünlülü eklerde olduğu gibi yuvarlak ünlülü eklerde de eklerin dudak uyumuna bağlı şekilleri bazen Arap harfli imlaya yansımıştır: ??????yukarı, ??????sevgili, ??????? balıklı, ???? ?? ,alıp???? ,bildirdi???????? ,virdigi??????? ,yazı???? ? ?? ? ,gidelim?? ?? ?? ,oğlancık ?? ? ? ???? .birinin ??? ??? Çeviriyazılı metinlerde yuvarlak ünlülü eklerin dudak uyumuna bağlı şekilleri Arap harfli metinlere göre daha açık ve daha çok kaydedilmiştir: Molino’da yuvarlak ünlülü eklerin hem dudak uyumuna bağlı hem de ikili şekilleri görülür: içeri, kavuşdiği, sevgi / sevgü, datlı / datlu, bildirmek / bildürmek, elcigez, kuşcugaz, dutalım. Carbognano’da dudak uyumuna bağlıdır: ileri, sevdiğim, eritdir-, sevsin, atlı, oglanı?, eriyip. Viguier’de yuvarlak ünlü ekler dudak uyumuna bağlıdır: dışarı, bildiyim (bildiğim), kazdıkları, usandır-, atsın, adalı, çakşırlı, adanın, edip.
