Afetler, tanım gereği doğa veya insan (teknoloji) kaynaklı olarak ortaya çıkan ve büyük tahribata sebep olan yıkımlardır. Afetlerin ilk ve en önemli etkisi, afetlerin yaşandığı bölgelerdeki toplumsal yaşam ve dolayısıyla da ekonomik faaliyetler üzerinde olmaktadır.

İster doğa kaynaklı ister insan (teknoloji) kaynaklı olsun, afetlerin son yıllardaki artışının altında küresel ısınmanın ve iklim değişikliğinin de göz ardı edilemeyecek derecede önemli bir etken olduğunun altını çizmek gerekmektedir. Küresel ısınma ve iklim değişikliği hem afetlerin sayısını ve çeşidini arttıran faktörler, hem de bağımsız birer sorun olarak toplumsal ve ekonomik yaşamı etkilemektedir.

İktisadi büyüme, Gayri Safi Yurtiçi Hasılada yıllık artışı gösteren nicel bir gösterge iken iktisadi kalkınma ortalama yaşam süresi, öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısı, doktor başına ve yatak başına düşen hasta sayısı, ortalama eğitim süresi gibi değişkenlerin ifade ettiği, yaşam kalitesini gösteren bir süreçtir.

Kalkınma nüfus, kültür, coğrafi özellikler, kültürel değerler, demografik yapı, fiziki ve beşerî altyapı gibi pek çok değişkene bağlı olarak şekillenmektedir. Afetler, iklim değişikliği, küresel ısınma, karbon salımının artışı ile birlikte hem iktisadi büyümeyi hem de iktisadi ve toplumsal kalkınmayı etkilemektedir. 

• Toplumsal Etkileri
• Bölgesel Etkileri
• İktisadi Etkileri (Mikro-Mezo-Makro)

• Toplumsal Psikolojiyi Bozması
• Göç
• Tüketim Tercihlerinin ve Önceliklerinin Değişimi
• İşgücününün Yaşam Kalitesinini Düşürmesi ve Yok Etmesi
• Emek ve Beşerî Sermaye Kaybı (veya göçü)
• Üretim (İktisadi Faaliyet) Alanlarını Tahrip Etmesi
• Satış-Pazarlama ve Dağıtım Akışını Sekteye Uğratması

Japonya, dünyada belki de en fazla maruz kalmış olmasına karşın hem iktisadi hem de toplumsal açıdan kalkınma yolunda herhangi bir aksaklık yaşamayan, çok hızlı bir şekilde normal yaşam şartlarına dönme başarısı gösterebilen bir ülke olarak, afetlerle kalkınma konusunda çok önemli bir örneği oluşturmaktadır.

• Emek ve Beşerî Sermaye Kaybı veya Göçü
• Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ) Ekonomik Faaliyetlerine Geri Döndürülemez Şekilde Zarar Vermesi
• Üretim (İktisadi Faaliyet) Alanlarını Tahrip Etmesi
• Satış-Pazarlama ve Dağıtım Akışını Sekteye Uğratması

• Toplumsal Psikolojiyi Bozması
• Yaşam Alanlarını Tahrip Etmesi
• Göç
• Tüketim Tercihlerinin ve Önceliklerinin Değişimi
• İş Gücünün Yaşam Kalitesini Düşürmesi ve Yok Etmesi

Afetlerin sebep olduğu toplumsal travmanın en önemli boyutunu can kaybı korkusu oluşturmaktadır. Afetten can kaybı olmadan kurtulan insanların çok büyük kısmı psikolojik olarak sorunlar yaşamaktadır.

Afetlerin toplumsal yaşama etkisinin iktisadi yaşama yansımasını oluşturan en önemli etki bireylerin yaşam kalitesinin düşmesi noktasında ortaya çıkmaktadır. Afete maruz kalan bireylerin, iktisadi ifadesiyle hane halklarının, firmalar için iş gücünü (emek) oluşturuyor olması ve bireylerin bu çabalarının karşılığında ücret geliri elde ediyor olmaları afetlerin hem iktisadi hem de toplumsal etkisine işaret etmektedir.

Yaşam alanlarından geçici ya da kalıcı olarak mahrum kalan bireyler veya toplumlar, eğitim hayatlarını, mesleki düzenlerini sürdüremeyeceklerine kanaat getirdiklerinde, afete maruz kaldıkları şehri, bölgeyi terk etmeyi tercih etmekte ve hatta çoğu zaman mecbur kalmaktadır. Bu süreç insanların beraberinde götürdükleri öğrenilmişlikler ve travmalarla birlikte çok daha zorlu hâle gelmekte ve bireylerin sosyal uyumları ve toplumsal yaşamları bir başka boyutuyla zorlaşmaktadır.

Büyük oranda veya tamamen insan kontrolünün dışında gerçekleşen mal ve can kaybına neden olabilecek tehlikeli ve genellikle büyük çaplı olaylar olarak tanımlanan afetler, girift bir biçimde hem toplumsal kırılganlıkları hem de ekonomik kırılganlıkları arttıran sosyal olaylardır. Afetin tanımı da etkileri de toplumlar arasında farklılık gösterebileceği gibi, aynı toplumda gelişmişlik düzeyine göre farklılık gösterebilmektedir. Afetlerin etkileri temelde toplumların gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak belirlenmekte ise de toplumsal sınıf ve cinsiyet eşitsizlikleri, ırk ve etnik temelli eşitsizlikler de önemli ölçüde belirleyici rol oynamaktadır. Eğitim ve sağlık gibi temel yetkinliklere daha rahat erişilebilen ve yoksulluk sınırının üzerinde yaşayan kesimler, afetlere karşı daha az kırılgan ve daha yüksek başa çıkma kapasitesine sahiptirler. Bu süreçte beklendiği gibi gelişmiş ülkelerde afetlerin ortaya koyduğu etki, hem hazırlık kapasitelerinin gelişmiş olması sebebiyle hem de muhtemel bir afet sonrasındaki normalleşme sürecinde çok daha fazla kaynak ayrılabilmesi sebebiyle görece olarak daha hızlı bir biçimde ortadan kaldırılabilmektedir. Buna karşın gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkan etki ise gerek altyapının ve bina stokunun zayıflığı, gerekse normalleşme sürecine ayrılabilecek kaynakların kısıtlı olması sebebiyle de çok daha kalıcı olabilmektedir.