Aileden başlayarak devletin tüm kurum ve kuruluşlarının, hastanelerin, okulların, yurtların, özel sektörün hazırlamak zorunda olduğu afet ve acil durum planlarını ve acil durum ve afet yönetimi ile ilgili yapmak zorunda olduğu çalışmaları mutlaka senaryolara dayandırarak yapması veya hazırlaması gerekmektedir. Ayrıca bu planlar gereği belirli aralıklarla yapılmak zorunda olan afet ve acil durum tatbikatlarının da senaryo sonucu öngörülen duruma göre ve tatbikat senaryolarına bağlı kalacak şekilde yapılması gerekir.

Afet tehlike ve riskinin belirlenmesi çalışmaları sonucunda elde edilen ve farklı büyüklük ve konumlardaki tehlikelerin gerçekleşmesi halinde meydana gelebilecek tüm zarar ve kayıpları tahmin etmeye yarayan bilimsel çalışmalar afet senaryosu olarak tanımlanmaktadır.

Acil durum için yapılan acil durum tehlike ve riskinin belirlenmesi çalışmaları sonucunda elde edilen ve farklı büyüklük ve konumdaki tehlikelerin gerçekleşmesi halinde meydana gelebilecek tüm zarar ve kayıpları tahmin etmeye yarayan bilimsel çalışmalar da acil durum senaryosu olarak adlandırılmaktadır.

Senaryonun hangi amaçla, hangi düzeyde, ne için yapacağınıza bağlı olarak yukarıdaki tanımda belirtilen çalışmalara ilave olarak başka çalışmaların da yapılması gerekebilmektedir. Özellikle tatbikatlar için hazırlanan senaryoların, hasar tahminine ilave olarak adım adım afet veya acil durum sırası ve sonrasındaki eylem ve faaliyetleri öngörmeye çalışması ve bu öngörüler doğrultusunda yine adım adım, saat saat yapılması gereken eylemlerin detaylandırılarak yazılması gerekmektedir.

Sadece hasar tahmini ile sınırlı kalınmamalı, aynı zamanda bu varsayımlarda belirtilen birçok duruma da bilimsel kriterlere uygun olacak şekilde yanıtlar aranmalıdır. Özellikle bir işyeri, hastane, önemli bir tesis, okul binası bir veya birkaç bloktan oluşan tesisler için senaryo hazırlanırken yapısal tehlikelere ilave olarak yapısal olmayan tehlike ve risklerde göz önüne alınmalıdır. Tehlike avı yapılarak olası bir acil durumda eşyaların devrilip devrilmeyeceği devrilirse ne gibi olumsuzluklara neden olabileceği gibi birçok olumsuz durum senaryolara ilave edilmelidir.

Senaryoların hazırlanma esasları veya içerikleri hangi amaç için yapıldığına bağlı olarak değişebildiği gibi hangi olay türü için veya bu olay türünün acil durum mu afet mi olup olmadığına bağlı olarak da hazırlanma esasları veya içeriklerinde bazı farklılıklar olabilmektedir.

Afet boyutuna ulaşmamış yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve acil müdahale, mücadele, ilk yardım veya tahliye, yerinde sığınak, kilitlen-yat, çök-kapan-tutun gibi standart davranış şekli gerektiren olaylar acil durum olarak düşünülür.

Acil durum senaryoları hazırlanmadan önce çalışma ortamı, mevcut durum, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak ve tehlike ve risk analizleri yapılarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumlar önceden değerlendirilerek olası acil durumlar belirlenmelidir.

• Herhangi bir yer ve tesis için olası acil durumlar aşağıda sıralanmış olaylardan bir veya birkaçı olabilir:
• Yangın
• Sel ya da su baskını
• Yoğun kar yağışı
• Toplu gıda zehirlenmesi
• Fırtına
• Heyelan
• Kimyasal madde kazaları
• Parlayıcı ve patlayıcı madde kazaları
• Radyasyon kazaları
• Anarşik olaylar
• İletişim sisteminin çökmesi
• Bilgisayar sisteminin çökmesi
• Büyük üretim kazaları
• Enerji kesilmesi
• Sabotaj
• İş kazası
• Salgın hastalık
• Trafik kazası
• Aşırı sıcak veya soğuk

Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olaylar afet olarak tanımlanır.

Tanımdan da görüldüğü gibi meydana gelen olayın sonuç ve boyutlarına ve etkilenenlerin olayın üstesinden gelip gelememelerine göre acil durum veya afet birbirinden ayrılmaktadır. Afet olayı yıkıcı, harap edici etkisiyle normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve yerel imkânlarla olayın üstesinden gelinemeyen durumlardır.

Afet yönetiminin her aşamasında yapılması gereken çalışmaların ve faaliyetlerin belirlenmesinde çok sık olarak afet senaryoları çalışmalarından yararlanılır. Afet anında karşılaşılabilecek bütün olası olaylar ve bu olayların üstesinden gelebilmek için yapılması gereken eylemler senaryoya dâhil edilerek afet yönetimi ile ilgili planların daha gerçekçi bir biçimde yapılması sağlanır.

Bu amaçla yayınlanmış olan Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) gereğince senaryo çalışmalarına göre hazırlıkların planlanması ve kapasite artırılacak alanların (personel, malzeme, ekipman vb.) belirlenmesi istenmiş ve hangi olay türüne göre planların hazırlanmak zorunda olduğu belirtilmiştir. TAMP gereğince Ulusal düzey hizmet grubu planlarında afet türlerinin tamamı dikkate alınarak planlama ve kapasite geliştirme yapılmalıdır.

Türkiye Afet Müdahale Planına göre olay türleri şunlardır:

• Su baskını
• Baraj patlaması
• Orman yangını
• Sanayi yangını
• Toplu nüfus hareketleri
• Siber saldırı
• Kimyasal kazalar
• Biyolojik afetler ve salgın hastalıklar
• Radyolojik ve nükleer kazalar
• Kuraklık
• Deprem
• Ulaşım kazaları.

Afetler meydana gelmeden önce afet sonrası yapılacak işlerin ve alınacak önlemlerin planlanması gerekmektedir. Farklı tehlikelerin doğuracağı can ve mal kayıpları ile diğer fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel kayıpları önlemek veya etkilerini azaltmak ve yaşamın bir an önce normale dönmesini sağlamak afet öncesinde yapılan planlama ve hazırlık çalışmalarının ana hedefidir.

Öncelikle, var olan tehlikelerin neler olduğunu, hangi sıklıkta ve hangi büyüklüklerde meydana gelebileceklerini, bu olayların gerçekleşmesi halinde ortaya çıkabilecek zarar ve kayıpların hangi büyüklüklere ulaşabileceklerini tehlike analizleri ile ve bilimsel kriterlere uygun bir şekilde büyük bir doğrulukla belirlemek gerekmektedir.

Gelecekte hangi büyüklükte afetin oluşabileceği afet tehlike çalışmaları ile yerleşim merkezlerinin veya herhangi bir varlığın oluşması olası büyüklükte bir afetten ne ölçüde etkilenebileceği de afet senaryoları ile belirlenmeye çalışılır. Afet veya acil durum sonucu ortaya çıkabilecek zararların azaltılmasına yönelik önlemleri alabilmek için afet ve acil durum senaryoları oldukça önemlidir.

Afet veya acil durum senaryoları birçok bilinmeyeni olan, önemli ölçüde tecrübi ve teorik bilgi ve yöntemlerin kullanılmasını gerektiren, yorum ve deneyime ihtiyaç duyan ve farklı meslek disiplinlerinden insanların bir araya gelerek yapması gereken çalışmalardır. Afet senaryoları bilimsel yöntemleri kullanarak, olası bir afet sırası ve sonrasındaki durumun boyutlarını ortaya koyabilmek, neden olabileceği can ve mal kayıplarını tahmin edebilmek, ortaya çıkabilecek olumsuzlukları öngörebilmek, afete müdahale seçeneklerini ve öncelikleri belirleyebilmek, mevcut imkân ve kaynakları en verimli şekilde kullanmaya yardımcı olabilmek için hazırlanırlar.

Senaryoların esası, olası bir afet veya acil durum türünün ve farklı büyüklüklerinin meydana gelmesi durumunda ortaya çıkabilecek durumların (can ve mal kaybı gibi) öngörülmesine/hesaplanmasına buna göre ihtiyaçların belirlenmesine dayanır.

Senaryoların farklı afet ve acil durum türlerine göre ve inceleme alanı için olası her afet ve acil durum türüne göre kurgulanması gerekir. Senaryolara dayalı olarak afette ve acil durumda gereksinimler, bu gereksinimlerin karşılanabileceği ulusal, yerel, kurumsal vb. kaynaklar ve olanakların durumu, yerel kaynakların yetmemesi halinde alternatif dış kaynakların saptanması, kurumların görev ve sorumlulukları ve karşılaşılabilecek sorunlar için çözüm yolları belirlenmeye çalışılmalıdır.

Afet tehlike ve riskinin yüksek olduğu yerlerde hem afet öncesi (zarar azaltma ve hazırlık yani risk yönetimi), hem de afet sonrası (müdahale ve iyileştirme yani kriz yönetimi) çalışmalarının daha başarılı olabilmesi amacı ile farklı afet türleri için senaryoların hazırlanması gerekmektedir. Senaryolardan kapasite geliştirme amaçlı da yararlanılabilmektedir.

Afet senaryolarının temel amaçları aşağıda sıralanmıştır:

• Afet anının genel durumunu afet olmadan önce öngörebilmek,
• Hasar ve kayıp tahmini yapmak, afet anında oluşabilecek her türlü, ihtiyacı önceden öngörebilmek,
• Afet anında oluşabilecek her türlü olumsuzluğu önceden öngörebilmek, afet ve acil durum yönetiminin bütün aşamaları ile ilgili planların hazırlanmasına ışık tutmak
• Tehlikenin afete dönüşmemesi için karar vericilerin önceden, doğru ve çabuk yönetim kararları almalarını kolaylaştırmak,
• Alınan kararları uygulayarak durumun kontrolden çıkmasını önlemeye yardımcı olmak,
• Afet zararlarını azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme aşamalarının daha etkin bir şekilde yürütülmesine yardımcı olmak,
• Makro ölçekte her türlü planlamaya (gelişim, kalkınma, yatırım vd.) altlık oluşturarak, karar vericilere yol göstermek.

Afet senaryoları hazırlanırken birçok çalışma yapılması gerekir. Bu çalışmalar senaryonun amacı, acil durum ve afetin türü ve senaryo yapılacak yerin büyüklüğü gibi birçok kritere bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. Fakat senaryo çalışmalarının hepsinde olması gereken bazı temel çalışmalar vardır. Afet Senaryoları hazırlanırken yapılması gereken çalışmalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Senaryo yapılacak yer hakkında kısa bilgiler verilir.
• Senaryo ile ilgili olabilecek bütün varlıklara ait veri ve bilgiler toplanır.
• Mevcut durum analizi yapılır.
• İnceleme sahası ve yakın civarında geçmiş yıllarda meydana gelmiş afet ve acil durumlar hakkında olabildiğince detay bilgiler toplanır.
• Geçmişte meydana gelmiş bütün afetler ve afetlerin yaratmış olduğu olumsuzluklar araştırılır.
• Tehlike analizi yapılır.
• Olası afetin büyüklüğü ve türü tehlike analizi çalışmaları ile belirlenir. (Duruma ve amaca göre muhtemel afetin, geçmiş yıllarda o bölgede meydana gelmiş en büyük çaplı afetten daha büyük veya aynı büyüklükte olabileceği varsayılabilir.)
• Resmi Deprem Bölgeleri haritasına ve diğer afet tehlike haritalarına göre konum belirlenir.
• İnceleme alanı ve yakın civarındaki diri faylar belirlenir.
• Tahmini eşşiddet haritası hazırlanır.
• Zarar görebilirlikleri belirleme çalışmaları yapılır.
• Risk analizi yapılır.
• Risk altındaki nüfus belirlenir.
• Risk altındaki tesisler belirlenir.
• Risk altındaki binalar belirlenir.
• Risk altındaki önemli yapılar belirlenir.
• Risk altındaki alt yapılar belirlenir.
• Afetlerin zincirleme veya ikincil olarak doğurabileceği ek tehlike ve riskler belirlenir.
• Risk analizi yapılarak can ve mal kayıp tahminleri yapılır.
• Risk analizine bağlı olarak ortaya çıkabilecek bütün olumsuzlukların neler olabileceği tahmin edilir.
• Risk analizine bağlı olarak en fazla etkilenebilecek veya hasara uğrayabilecek yerler belirlenir.
• Mevsim gibi afetin oluş saati gibi her türlü kötü şartlar ve buna benzer birçok varsayım dikkate alınır.
• Türkiye Afet Müdahale Planındaki varsayımlara bilimsel kriterlere uygun olacak şekilde yanıtlar aranır.

Senaryolarda birçok soruya yanıt verebilmenin en kolay yolu, öncelikle varsa inceleme bölgesinde meydana gelen afet ve acil durumlar, bunların etkileri, meydana getirdikleri zararlar, zamana bağlı olarak yapılmış olan eylemler, varsa yaratmış olduğu ikincil afetler gibi bilgileri en detaylı şekilde toplamak ve bu veri ve bilgilerden yola çıkarak senaryoyu gerçeğe en yakın olacak şekilde kurgulamaktır. Eğer senaryo yapılacak yer ile ilgili bu tip veriler yok ise o zaman o bölgeyle ilgili benzer özelliklere sahip yerlerde meydana gelen verilerden yararlanılmalıdır. Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı önlemlerin neler olacağı veya neler olması gerektiği, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durumun müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulmasına senaryo sonuçlarına göre karar verileceği için bu çalışmalar son derece önemlidir.

Planlama, yapmak istediğiniz şeyin nasıl, nereden, kiminle, hangi yol ve yöntemlerle, hangi imkân ve kaynakları kullanarak yapacaklarınızın saptanmasıdır.

Afet ve acil durum yönetimi planı hazırlanırken, öncelikle olası tehlikeler ve riskler belirlenmelidir. Daha sonra olası tehlikenin gerçekleşmesi halinde karşı karşıya kalınabilecek öncelikli sorunların ve ihtiyaçların belirlenmesi, imkân, fırsat ve kaynakların tespit edilmesi, mevcut imkân ve kaynaklarla gerçekleştirilmesi mümkün olan eylem yollarının saptanması, amaca ulaşmak için gereken insan gücü, malzeme kaynakları ve örgütlenme şeklinin belirlenmesi, ölçülebilir göstergeler belirleyerek eylemlerin izlenmesi ve gerektiğinde düzenlemeler yapılması gibi birçok faaliyeti kapsamalıdır. Planların her tür ve ölçekteki tehlikeleri kapsaması istendiği için, plan hazırlanacak yerde gerçekleşme olasılığı bulunan her tür ve ölçekteki tehlikeler için acil durum ve afet senaryolarının hazırlanması gerekir.

Doğa ve teknolojik kaynaklı tehlike ve tehditler hangi büyüklükte olursa olsun, bunlara karşı önceden koruyucu ve önleyici önlemler almayan ve hazırlıklı olmayan toplumların olaylarla karşılaştığında olaya zamanında, hızlı ve etkili olarak müdahale etme ve olayı en az zarar ve kayıplarla atlatma şansı bulunmamaktadır. Bu nedenle ulusal ve yerel düzeyde, kamu kurum ve kuruluşlarında, özel sektörün yasal olarak yapmak zorunda oldukları acil durum ve afet yönetimi ile ilgili planları hazırlamaları gerekmektedir. Bu planların da mutlaka acil durum ve afet senaryolarından elde edilen sonuçlara göre hazırlanması gerekir.

Yasal olarak hazırlanmak zorunda olunan bütün afet ve acil durum yönetimi ile ilgili planlar şunlardır:

1. Türkiye Afet Müdahale Planı
2. İl Afet Müdahale Planı
3. İlçe Afet Müdahale Planı
4. Belediye Afet ve Acil Yardım Planı
5. Büyükşehir Belediyesi Afet ve Acil Yardım Planı
6. Yerel Düzey Sağlık Hizmet Grubu Operasyon Planı
7. Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP)
8. Okul Afet ve Acil Durum Planı
9. Üniversite ve Bağlı Birimlerin Afet ve Acil Durum Planı
10. Yüksek Öğretim Kredi ve Yurtlar Kurumuna Bağlı Yurtların Afet ve Acil Durum Planları
11. Tüm Bakanlık Kurum ve Kuruluşların Kendi Hizmet Binalarının ve Eklentilerinin Acil Durum Planları
12. Her Ölçekteki İşletmelerin Afet ve Acil Durum Planları

Tüm bu planlar, bilimsel kriterlere uygun bir şekilde hazırlanmış olan ACİL DURUM ve AFET SENARYOLARI çalışmaları temel alınarak yapılmalıdır. Bu sayılan planlar; 5902 sayılı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun”, 5393 sayılı “Belediye Kanunu”, 5216 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Kanunu”, 5302 sayılı “İl Özel İdaresi Kanunu”, 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” ve “Türkiye Afet Müdahale Planı” hükümleri çerçevesinde hazırlanması zorunlu olan planlardır.

Bu hazırlanması zorunlu olan planların dışında Mahalle Afet Planı, Aile Afet Planı, Bina Afet Planı gibi hazırlayacağınız her ölçekteki planın mutlaka afet ve acil durum senaryosu çalışmalarının sonuçları dikkate alınarak yapılması gerekir.

Afet ve acil durum yönetimi ile ilgili planlama çalışmalarının iyi bir şekilde yapılabilmesi için gelecekte hangi büyüklükte bir afetin oluşabileceği ve yerleşim merkezlerinin, hastanelerin, okulların, üniversitelerin, yurtların, büyük endüstriyel tesislerin, iş yerlerinin ve normal binaların bu afetten nasıl etkilenebileceği sağlıklı bir şekilde tahmin edilmelidir.

Afet senaryosu, afet riskinin belirlenmesi çalışmaları sonucunda elde edilen ve farklı büyüklük ve konumlardaki tehlikelerin gerçekleşmesi halinde meydana gelebilecek tüm zarar ve kayıpları tahmin etmeye yarayan belgeler olduğu için afet planları hazırlanırken sıklıkla afet senaryosu sonucunda elde edilen verilere başvurulur. Senaryolardan da olabildiğince gerçeğe yakın koşulların değerlendirilmesi beklenir. Ancak afete müdahale planlarında sürprizlerle karşılaşmamak için, bazen en olumsuz sonuçlar doğurabilecek senaryolar da tercih edilebilir. Afet senaryoları, Afet yönetimi ile ilgili yapılan bütün planlara temel teşkil eder.

Türkiye Afet Müdahale planında planlama süreci organizasyon, analiz, kapasite geliştirme ve entegrasyon süreci olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Bu süreçlerden kapasite geliştirme sürecinde senaryo çalışmalarına göre hazırlıkların planlanması, senaryo sonuçlarına göre kapasite artırılacak alanların (personel, malzeme, ekipman vb.) belirlenmesi istenmektedir.

Türkiye Afet Müdahale Planı kapsamında hazırlanmak zorunda olan Ulusal Düzey Hizmet Grubu Planı Formatı, İl Afet Müdahale Planı Formatı ve İl Hizmet Grubu Operasyon Plan Formatlarında Senaryolar için ayrı bölümler açılarak tüm acil durum olay türleri için senaryo çalışmalarının yapılması zorunlu kılınmıştır.

Sağlık bakanlığı tarafından hazırlanarak yürürlüğe sokulan “Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) Hazırlama Kılavuzu” na göre; Hastane Afet ve Acil Durum planının yıl içerisinde en az bir kez masa başı tatbikatı, bir kez de saha tatbikatı ile test edilmesi gerekir. Bu tatbikatların her yıl farklı bir senaryoya göre uygulanması, test edilmesi gerekmektedir.

HAP tatbikat senaryolarında; ilk tatbikatlarda basit ve tek konu içeren senaryo uygulanmalıdır. Daha sonra bu tatbikatlara karmaşık ve birden çok konu içeren karmaşık senaryolarla devam edilmelidir. Bunlara yani basit ve tek konu içeren senaryolar ile karmaşık ve birden çok konu içeren karmaşık senaryolara tatbikat raporlarında yer verilerek kayıt altında alınması ileride yapılacak çalışmalar için büyük kolaylık ve yarar sağlar.

Afet senaryosu, çok sayıda insanın yaşadığı ve önemli bina, yol, köprü vb. mühendislik yapılarının bulunduğu bir yerleşim merkezinde olması muhtemel bir afetin muhtemel etkilerinin, genellikle mevcut bilgilere göre önceden tahmin edildiği belgeler olduğu için planları hazırlamakla görevli olan ekiplerin elinde bulunması gerekir. Afetle ilgili planların yanı sıra, konu ile ilgili eğitim ve tatbikatlar da mutlaka afet senaryolarına dayandırılmalıdır. Ayrıca, arama kurtarma malzemeleri ile halkın barınma, beslenme ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılacak gıda, araç, gereç ve malzemeler için depolar kurulurken de afet senaryo çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç vardır.

Afet senaryosu hazırlanırken tehlikenin ne tür ve büyüklükte olabileceği, nerelerin ne şekilde etkileneceği, meydana getirebileceği can ve mal kayıpları, afet sonrası fiziksel, sosyal, psikolojik ve ekonomik problemler ile ortaya çıkabilecek zincirleme ya da ikincil tehlikeler ile daha önce meydana gelmiş olan afetler sırasında karşılaşılan diğer problemler göz önünde bulundurulduğu için acil durum ve afet yönetimi ile ilgili hazırlanmak zorunda olan planlar için önemli bir başvuru belgesi olmaktadır.

Afet tehlike ve riskinin belirlenmesi çalışmaları sonucunda elde edilen ve farklı büyüklük ve konumlardaki tehlikelerin gerçekleşmesi halinde meydana gelebilecek tüm zarar ve kayıpları tahmin etmeye yarayan bilimsel çalışmalar afet senaryosu olarak tanımlanmaktadır.

Acil durum için yapılan acil durum tehlike ve riskinin belirlenmesi çalışmaları sonucunda elde edilen ve farklı büyüklük ve konumdaki tehlikelerin gerçekleşmesi halinde meydana gelebilecek tüm zarar ve kayıpları tahmin etmeye yarayan bilimsel çalışmalar da acil durum senaryosu olarak adlandırılmaktadır.

Senaryonun amacına, acil durum veya afet türüne ve senaryo yapılacak yerleşim birimin, alanın veya kurumun/tesisin büyüklüğüne göre senaryo çalışmalarında izlenen yol ve yöntemlerde bazı farklılıklar olabileceği unutulmamalıdır.

Afet boyutuna ulaşmamış yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve acil müdahale, mücadele, ilk yardım veya tahliye, yerinde sığınak, kilitlen-yat, çök-kapan-tutun gibi standart davranış şekli gerektiren olaylar acil durum olarak düşünülür

İş yerlerinde Acil Durumlar Hakkında yönetmeliğe göre iş yerlerinde meydana gelebilecek acil durumlar;
a) Risk değerlendirmesi sonuçları.
b) Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım
ve patlama ihtimali.
c) İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar.
d) Doğal afetlerin meydana gelme
ihtimali.
e) Sabotaj ihtimali. gibi hususlar dikkate alınarak belirlenir.

Su baskını,Baraj patlaması, Orman yangını, Sanayi yangını, Toplu nüfus hareketleri, Siber saldırı, Kimyasal kazalar, Biyolojik afetler ve salgın hastalıklar, Radyolojik ve nükleer kazala,r Kuraklık, Ulaşım kazaları ve  Deprem.

Farklı tehlikelerin doğuracağı can ve mal kayıpları ile diğer fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel kayıpları önlemek veya etkilerini azaltmak ve yaşamın bir an önce normale dönmesini sağlamak afet öncesinde yapılan planlama ve hazırlık çalışmalarının ana hedefidir.

Afet anının genel durumunu afet olmadan önce öngörebilmek
Hasar ve kayıp tahmini yapmak

Afet anında oluşabilecek her türlü ihtiyacı önceden öngörebilmek

Afet anında oluşabilecek her türlü olumsuzluğu önceden öngörebilmek
Afet ve acil durum yönetiminin bütünaşamaları ile ilgili planların hazırlanmasına ışık tutmak
Tehlikenin afete dönüşmemesi için karar vericilerin önceden, doğru ve çabuk yönetim kararları almalarını kolaylaştırmak, alınan kararları uygulayarak durumun kontrolden çıkmasını önlemeye yardımcı olmak
Afet zararlarını azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme aşamalarının daha etkin bir şekilde yürütülmesine yardımcı olmak
Makro ölçekte her türlü planlamaya (gelişim, kalkınma, yatırım vd.) altlık oluşturarak, karar vericilere yol göstermek

Afet senaryosu için yapılması gereken temel çalışmalar;

Varlıklara ait tüm veri ve bilgilerin toplanması, Tehlike Analizi, Zarar (hasar) görebilirlik (fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel),
Risk Analizi ve Afet senaryosudur.

Varsa inceleme bölgesinde meydana gelen afet ve acil durumlar detaylı bir şekilde incelenmelidir.

Planlama, yapmak istediğiniz şeyin nasıl, nereden, kiminle, hangi yol ve yöntemlerle, hangi imkân ve kaynakları kullanarak yapacaklarınızın saptanmasıdır.

Afet ve acil durum yönetimi planı hazırlanırken, öncelikle olası tehlikeler ve riskler belirlenmelidir.

Gelecekte olabilecek bir afetin veya acil durumun yol açacağı kayıpları, doğuracağı sorunları ve bunların boyutlarını bilmeden bir afet planı hazırlamak mümkün değildir.

Türkiye Afet Müdahale Planı, İl Afet Müdahale Planı, İlçe Afet Müdahale Planı (Gerekli görülürse), Belediye Afet ve Acil Yardım Planı, Büyükşehir Belediyesi Afet ve Acil Yardım Planı, Yerel Düzey Sağlık Hizmet Grubu Operasyon Planı, Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP), Okul Afet ve Acil Durum Planı, Üniversite ve Bağlı Birimlerin Afet ve Acil Durum Planı, Yüksek Öğretim Kredi ve Yurtlar Kurumuna Bağlı Yurtların Afet ve Acil Durum Planları, Tüm Bakanlık Kurum ve Kuruluşların Kendi Hizmet Binalarının ve Eklentilerinin Acil Durum Planları ve Her Ölçekteki İşletmelerin Afet ve Acil Durum Planlarıdır.

Yasal olarak hazırlanmak zorunda olan bu planların zaman zaman tatbikat senaryolarına göre test edilmesi gerekir.

Afet ve Acil durum yönetimi ile ilgili planlama çalışmalarının iyi bir şekilde yapılabilmesi için gelecekte hangi büyüklükte bir afetin oluşabileceği ve yerleşim merkezlerinin, hastanelerin, okulların, üniversitelerin, yurtların, büyük endüstriyel tesislerin, iş yerlerinin ve normal binaların bu afetten nasıl etkilenebileceği sağlıklı bir şekilde tahmin edilmelidir.

Afet Senaryoları, Afet Yönetimi ile ilgili yapılan bütün planlara temel teşkil eder.

Türkiye Afet Müdahale planında planlama süreci organizasyon, analiz, kapasite geliştirme ve entegrasyon süreci olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.

Sağlık bakanlığı tarafından hazırlanarak yürürlüğe sokulan “Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) Hazırlama Kılavuzu” na göre; Hastane Afet ve Acil Durum planının yıl içerisinde en az bir kez masa başı tatbikatı, bir kez de saha tatbikatı ile test edilmesi gerekir. 

Hastane Afet ve Acil Durum Planı demektir.