Sağlık, Dünya Sağlık Örgütünce (DSÖ) sadece hastalık ve sakatlık durumunun olmayışı değil kişinin bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlanmaktadır.

Sağlığı belirleyen faktörler temel olarak dört başlık altında toplanmaktadır; sosyal (eğitim, kültürel değerler gibi) ekonomik (gelir düzeyi ve işsizlik gibi) ve fiziksel çevre (kaliteli su ve hava, barınma gibi), bireysel karakteristikler ve davranışlar (genetik faktörler ve egzersiz alışkanlığı gibi).

Halk sağlığı, organize edilmiş toplumsal çalışmalar ile hastalıkların önlenmesi, yaşamın uzatılması ve sağlığın geliştirilmesini sağlayan bir bilim ve sanattır.

Beklenmedik sayıda ölüm, yaralanma veya hastalık; sağlık altyapısının tahrip olması ve rutin sağlık hizmetlerinin kesintiye uğraması; bulaşıcı hastalıklar veya yiyecek sıkıntısına yol açabilecek şekilde çevrenin etkilenmesi; ruh sağlığı problemleri ve kendiliğinden veya organize olmuş bir şekilde gelişen göç hareketleri, doğa ve insan kaynaklın tehlikelerin halk sağlığı üzerindeki etkilerinin başlıcalarıdır.

Her afet birbirinden farklıdır, dolayısı ile afetlerin halk sağlığına etkileri de birbirinden farklı olmaktadır. Bu farklılık afetleri tetikleyen deprem, sel gibi tehlikelerin farklılığından olabildiği gibi etkilenen toplumun kültürel, demografik, sosyolojik, ekonomik yapısından kaynaklanabilmekte, etkilenen bölgenin coğrafik, iklimsel, çevresel koşulları da bu farklılıklara neden olabilmektedir.

Toplumun gelişmişlik düzeyi, deprem hazırlığı, kültürel özellikleri, bölgenin coğrafik özellikleri, toplumdaki alt ve üst yapının fonksiyonelliği gibi birçok faktör depremin etkilerinin farklı toplumlarda farklı sonuçlara yol açmasına neden olur.

Afetler yaralanma ve ölümlere neden olmanın yanı sıra toplumdaki alt yapıyı etkileyebilir ve bunun sonucu olarak su kaynakları ve dağıtım şebekeleri, atık su sistemleri, yollar ve diğer ulaşım olanakları, iletişim sistemleri elektrik başta olmak üzere enerji kaynakları zarar görebilir. Bu sistemlerde meydana gelebilecek her türlü zarar toplum sağlığını ve sağlık sistemlerini etkiler.

Afetlerin halk sağlığına etkileri genel olarak dört başlıkta toplanabilir:

1. Toplum sağlığına doğrudan etkileri

2. Sağlık sistemine doğrudan etkileri

3. Toplum sağlığına dolaylı etkileri

4. Sağlık sistemine dolaylı etkileri

Afetlerin toplum sağlığına doğrudan etkileri genel olarak beş şekilde olmaktadır:

1. Yaralanmalar ve ölümler: Yaralanma ve ölümler afetlerin en açık görülen etkilerindendir. Her tehlike farklı yaralanma paternleri ve akabinde farklı düzey ve şekillerde hastalık veya sağlık sorunlarına ve ölümlere yol açmaktadır. Her ne kadar deprem ve ani sel baskınlarının en yoğun ölüme yol açan tehlikeler olduğu düşünülse de, daha önce belirtildiği üzere her afet ve etkileri farklıdır. Bu farklılık temel olarak etkilenen toplumun ve bölgenin özelliklerinden kaynaklanmaktadır.

2. Bulaşıcı hastalıklar: Afetleri takiben, salgınların ortaya çıkma potansiyeli olmakla birlikte gerçekte bunun örnekleri az sayıdadır. Afet sonrası yaşam koşulları, toplu barınma alanları, sağlığa uygunluk koşullarının yeterli olmaması, sağlık hizmetlerindeki ve yürütülen sağlık programlarındaki kesinti veya aksamalar söz konusu potansiyeli yaratan temel nedenlerdir.

3. Akut hastalıklar: Bilinenin aksine, afetler sonrası bulaşıcı hastalıklardan çok, farklı akut sağlık problemleri ile karşılaşma potansiyeli mevcuttur. Aşırı sıcak ve soğuk hava bu tür akut problemlerin yaşandığı durumlara en iyi örnektir.

4. Kronik hastalıklar: Afetlerin sağlığa etkileri sadece yaralanma veya akut hastalıklar gibi akut sağlık sorunları ile sınırlı değildir. Bu konudaki araştırma sayısı henüz sınırlı olmakla birlikte, afetler sonrasında etkilenen toplumda özellikle koroner kalp hastalıkları, diyabet gibi kronik hastalıklarda artış olduğu yönünde çalışmalar mevcuttur.

5. Psikolojik etkiler: Afetler toplum sağlığını sadece fiziksel olarak değil mental olarak da etkilemektedir. Aynı fiziksel etkiler gibi mental etkilerde olaydan olaya farklılık gösterebilmekte, bireyleri ve toplumları basit stres bozukluklarından ciddi psikolojik problemlere kadar değişik boyutlarda etkileyebilmektedir.

Afetlerin sağlık sistemine doğrudan etkileri genel olarak iki şekilde olmaktadır:

• Fiziksel alt yapının tahrip olması: Sağlık alt yapısının tahrip olmasına en çarpıcı örnekler ile depremler sonrası karşılaşılmaktadır. Sağlık tesislerinde oluşan zarar sadece yapısal değildir, birçok durumda yapısal olmayan zararda söz konusudur. Yapısal olmayan zararlara örnek olarak devrilen, kırılan eşyalar, tanı veya tedavi cihazları, dökülen ve saçılan ilaç ve sarf malzemesi verilebilir. Tanı ve görüntüleme cihazlarının, laboratuvar malzemelerin, ameliyathanelerin zarar görmesi afetler sonrası ihtiyacın artacağı bu hizmetlerin sunumunda önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Personel kayıpları: Yapısal zararların yanı sıra sağlık hizmeti sunan personel de afetlerden etkilenmektedir. Çoğunlukla sağlık personeli ve/veya aileleri de etkilenen toplum arasında yer almaktadır, hatta sağlık personeli arasında da toplumun diğer bireylerinde olduğu gibi ölümler de söz konusu olmaktadır. Sağlık personeli bir süre sevdikleri ve evleri hakkında bilgi alamayabilirler. Fiziksel olarak iyi durumda olsalar bile onlara en çok ihtiyaç duyulan bir dönemde ruhsal olarak çalışamayacak veya yeterli performansı gösteremeyebilecek durumda olabilirler. 

Afetlerin toplum sağlığına dolaylı etkileri temel olarak iki şekilde görülmektedir.

• Birinci basamak sağlık hizmetlerinin aksaması veya kesintiye uğraması: Bu hizmetlerin verilememesinin özellikle uzun vadeli etkileri toplum sağlığı açısından telafisi çok zor sonuçlar yaratabilir. Aşı programları, gebe izlemleri başta olmak üzere anne ve çocuk sağlığı programları, kronik hastalıkların takibi bu hizmetlere örnek olarak verilebilir.

• Normal yaşam koşullarının kaybı: Afetlerden sonra hayatı bir an önce normale döndürmek esastır, ancak büyük çaplı etkiye sahip olaylarda bu her zaman hızlı bir şekilde gerçekleşmeyebilmektedir. Ayrıca afetler sonrası sadece kurum ve firmalar değil bireyler de ciddi ekonomik kayıplar, işsizlik vb. durumlar yaşayabilir.

Afetlerin sağlık sistemine dolaylı etkileri temel olarak iki şekilde görülmektedir:

• Genel alt yapıda oluşan tahribat: Sağlık hizmetlerinin önemli bir kısmı su, atık sistemi, enerji, iletişim ve ulaşım hizmetlerine bağımlı olarak yürütülmektedir. Su, atık sistemi ve enerji olmadan tanı araçlarının, laboratuvarların, ameliyathanelerin kullanılması mümkün değildir. Sadece yolların, köprülerin değil iskele vs. gibi tüm ulaşım olanaklarında yaşanan yıkım hem sağlık hizmetine ihtiyaç duyanların ilgili birimlere ulaşmasını engeller veya zorlaştırır hem de bazı bölgelerin ulaşılamamasından dolayı izole olmasına neden olabilir.

• Sağlık hizmetlerinin ihtiyaç gereği aşırı kullanılması: Uzun süre kapasitesinin üzerinde çalışan her türlü sistemde bir süre sonra hatalar oluşması beklenir. Ayrıca bu aşırı yüklenme uzun bir süre devam ederse personelde de bu nedenden dolayı bölgeden veya görevden ayrılmalar söz konusu olabilir.

Afetlerde karşılaşılan halk sağlığı sorunlarının yaşandığı başlıca hizmetler şunlardır:

1. Su temini

2. Beslenme ve güvenli gıda temini

3. Barınma

4. Çevre sağlığı hizmetleri ve sanitasyon

5. Bulaşıcı hastalıkların kontrolü

Depremin akut sağlık etkileri şunlardır:

• En belirgin etki binaların yıkımından kaynaklanan travmaya bağlı ölüm ve yaralanmalardır (kesiler, basit veya çoklu kırıklar, ezilmeler, dehidrasyon, external – internal hemoraj, yıkıntı altına toz inhalasyonundan kaynaklı asfiksi, hipotermi, hipertermi)

• İkincil afetlerden kaynaknan travmaya bağlı ölüm ve yaralanmalar (tsunami-boğulma ve fiziksel travma; toprak kaynası-travma; yangın-yanık ve duman inhalasyonu)

Depremin orta vadeli sağlık etkileri olarak aşağıdakiler düşünülebilir:

• Tedavi edilmemiş yaraların ikincil iltihabı

• Özellikle kalabalık alanlarda bulaşıcı hastalık riski

• Tedavinin aksamasından kaynaklanan kronik hastalıklara ilişkin artan morbidite ve komplikasyonlar

• Artan psikososyal destek ihtiyacı

• Endüstri şirketlerindeki yıkımdan kaynaklı çevrenin kimyasal, radyolojik ajanlar ile kontaminasyonu

Depremin sağlık sistemi üzerindeki etkileri şunlardır:

• Sağlık hizmeti veren yapılarda yıkım ve ulaşımın aksaması ya da olmamasından kaynaklanan sağlık hizmetlerine erişimde ve hizmetlerin fonksiyonelliğinde azalma

• Sağlık kurumuna ulaşamayan veya yakınlarını, evini kaybetme nedeni ile görev yapamayan sağlık personelleri

• İş ve gelir kaynaklarının kaybına bağlı sağlık hizmetlerini kullanım için yeterli ekonomik imkânların olmaması

• İlaç ve sarf malzemesi stoklarının tahrip olması

Sellerin akut sağlık etkileri şunlardır:

• Ölüm ve yaralanmalar (Boğulma ani seller ve kıyı sellerinden kaynaklanan en önemli ölüm nedenidir. Temizlik aşamasında da enkazda cam, çivi vs. bulunmasından dolayı kesik veya yaralanmalar söz konusu olabilir. Ayrıca elektroşoklarla da karşılaşılmaktadır)

• Bulaşıcı hastalık riski akut aşama da oldukça sınırlıdır.

Sellerin orta vadeli sağlık etkileri şunlardır:

• Cilt hastalıklarında artış

• Özellikle temizlik aşamasında mental ve fiziksel stresin çeşitli sağlık sorunlarına yol açması

• Su ve vektörler ile bulaşan hastalıkların görülmesi

• Yiyecek depolarının tahrip olması

• Sel dolayısı ile tehlikeli maddelerin çevreyi ve su kaynaklarını kirletmesi.

Sellerin sağlık sistemi üzerindeki etkileri şunlardır:

• Sağlık hizmeti veren yapılarda zararlara neden olması ve ulaşımın aksaması ya da olmamasından kaynaklanan sağlık hizmetlerine erişimde ve hizmetlerin fonksiyonelliğinde azalma

• İlaç ve sarf malzemesi stoklarının tahrip olması

Afet yönetiminde stratejiler politikalar, öncelikler oluşturularak ilk adım atılır, yapılan risk değerlendirmesi sonucu önlenebilen riskler önlenir, önlenemeyenlerin vereceği zarar azaltılmaya çalışılır, her ikisinin dışında kalan riskler için baş etme kapasitesini arttırmaya yönelik hazırlık yapılır

Temel korumanın amacı toplumda sağlık sorunlarına neden olan başta sosyal, ekonomik, kültürel faktörlerin ortadan kaldırılmasıdır. Yasal düzenlemeler, genel sağlık koşullarının ve ekonomik durumun iyileştirilmesi gibi çalışmalar bu kapsamda değerlendirilir.

Birincil korumanın amacı risk faktörlerini kontrol ederek sağlık sorunlarının oluşmasını engellemektir.

İkincil korumanın amacı, erken tanı ile sağlık sorunlarını tedavi etmek ve daha ileri sağlık sorunlarına yol açmasını engellemektir.

Üçüncül korumanın amacı, var olan sağlık sorununun ilerlemesini, yan etkiler oluşturmasını engellemek ve toplumun ve bireyin bu sorunlara rağmen yaşam kalitesini arttırmaktır.

 Su şebekesi ve kaynakları afetler sonrası mutlaka kontrol edilmeli, herhangi bir hasar, sızıntı vs. olması durumunda ilgili kuruluşlar ile birlikte gerekli teknik müdahalenin yapılması gerekmektedir. Ayrıca ihtiyaç veya şüphe halinde gerekli bakteriyolojik testlerin yapılması şarttır. Eğer rutin kontrollerde bir aksama söz konusu ise bir an önce rutin uygulamalara dönülmesi yönünde çaba sarf edilmelidir.

Dağıtılan gıdalar yeterli kalitede ve kültürel değerlere uygun olmalıdır. Gıda maddeleri dağıtılırken yaş, cinsiyet, günlük enerji ihtiyacı ve iklim göz önünde bulundurulmalıdır. Gıda dağıtımı yapılırken, zarar vermeme ilkesine dikkat etmeli, seyyar mutfak, depo vb. sağlığa uygunluk koşulları sık sık denetlenmelidir.

Barınma hem genel ve kişisel güvenliğin sağlanması açısından önemlidir hem de hava şartlarına, hastalıklara ve salgınlara karşı korumanın sağlanması açısından gereklidir. Geçici barınma yerlerinin hastalık vektörleri de dâhil olmak üzere soğuk, nemli, sıcak, yağmur, rüzgâr veya sağlığı tehdit eden tehlikelere karşı yeterli koruma sağlaması gerekir.

Kanalizasyon şebekesinin zarar görmesi durumunda alternatif yöntemlere başvurulmalıdır. Bu yöntemler doğru bir şekilde çevre koşulları ve kültürel özellikler göz önüne alınarak uygulanmalıdır. Yer seçimi, tuvaletlerin yapısı, sürdürülebilirliği açısından mutlaka yerel halk sağlığı ve çevre sağlığı ekipleri ile işbirliği tasarlanmalıdır.

Katı atıklar eğer gömülecekse, gömme alanları çevre koşulları gözetilerek seçilmeli, topraklama ve kireçleme uygun şeklide yapılmalıdır. Katı atıkların bertarafında görev alan personele uygun koruyucu kıyafetler sağlanmalı, tetanos ve hepatit B’ye karşı bağışıklık kazandırılmalıdır. En kısa sürede düzenli bir atık bertaraf sistemi oluşturulmalıdır.

Güvenli su ve gıda temini, çevre sağlığı ve arındırma hizmetlerinin sağlanmasının yanı sıra, kişisel hijyenin sağlanması bulaşıcı hastalıkların kontrolünde anahtar rol üstlenmektedir. Sürveyans ve erken uyarı sistemlerinin oluşturulması, var olan sistemin geliştirilmesi veya adapte edilmesi diğer önemli bir husustur. Söz konusu olan hastalık veya hastalıklara özgü korunma yöntemleri uzman ekiplerce planlanmalı ve uygulanmalıdır.

Epidemiyoloji belirli bir toplumda, sağlıkla ilgili olgu ve durumların ve bunların belirleyicilerinin dağılımının incelenmesi ve bu çalışmaların, sağlıkla ilgili sorunların kontrolünde kullanılmasıdır. Yani epidemiyoloji toplumdaki sağlık sorunlarının tespit edilmesini ve tanımlanmasını sağlayan (tanımlayıcı epidemiyoloji), bu sorun ile ilişkili faktörleri ve nedenlerini araştıran (analitik epidemiyoloji), sorunların çözümü için önerilen tedavi yöntemlerinin veya uygulamaların etkinliğini test eden (deneysel epidemiyoloji) bir yöntem bilimidir.

Araştırma sorusu ile ilişkili olarak belirli prosedürler çerçevesinde söz konusu toplum veya grup, olayın doğal seyri içinde gözlemlenir, araştırmacının bir müdahalesi olmaz.

Tanımlayıcı çalışmalar, hastalıkların ve sağlık sorunlarının dağılımını ve sıklığını inceler, sorunun tanımlanmasını ve etiyolojisinin anlaşılmasını sağlar. Sorun ne sıklıkta, nerede, kimlerde ve ne zaman çıktığını inceler. Bu sorunla ilişkili olabilecek risk faktörlerine yönelik hipotez oluşturulmasını kolaylaştırır. Vaka sunumları, vaka serileri, çevrebilimle ilgili araştırmalar, kesitsel araştırmalar tanımlayıcı epidemiyolojide kullanılan yöntemlerdir.

Analitik çalışmalar, söz konusu hastalık veya sağlık sorunu ile ilişkili olduğu düşünülen faktörlere yönelik hipotezler oluşturulur ve bu hipotezler test edilir. Karşılaştırma grubu olan kesitsel araştırmalar, vaka- kontrol araştırmaları, kohort araştırmaları analitik epidemiyolojide kullanılan yöntemlerdir.

Hastalıkların tedavisi, sağlık sorunlarının çözümü için uygulanan yöntemlerin test edildiği deneysel çalışmalardır, bu çalışmalarda araştırmacı olayı sadece gözlemlemez ve bir müdahalede bulunur ve müdahalenin etkisini değerlendirir, kontrollü, kontrolsüz deneysel çalışmalar başta olmak üzere farklı deneysel çalışmalar uygulanmaktadır.

•Sorularla Etkilenen toplumda öncelikli sağlık sorunlarının tespit edilmesi

• Toplumda var olan hastalıkların veya sağlık sorunlarının boyutlarının belirlenmesi

• Afetlerde karşılaşılan sağlık sorunlarının ve risk faktörlerinin tespit edilmesi

• Öncelikli sağlık müdahalelerinin belirlenmesi

• Bölgedeki yıkımın boyutlarının ve var olan kapasitenin belirlenmesi

• Toplumun sağlık göstergelerindeki yönelim ve gidişatın gözlemlenmesi

• Müdahalenin ve afet döngüsünün her aşamasında gerçekleştirilen sağlık programlarının ve uygulamalarının etki ve başarılarının değerlendirilip ölçülmesi

• Geçmiş deneyimlerde gerçekleştirilen epidemiyolojik çalışmalardan elde edilen bilimsel veriler ışığında İl Sağlık Afet ve Acil Durum Planları (İL-SAP), Hastane Afet ve Acil Durum Planları (HAP) gibi sağlık afet planlarının hazırlanması veya revize edilmesidir.

• Afetlerin akut döneminde arama, kurtarma ve müdahale çalışmalarına verilen önem ile kıyaslandığında bilimsel çalışma yürütmek önemsiz ve gereksiz hatta rahatsız edici olarak algılanabilmektedir.

• Afet öncesi dönemde ise azalan ilgi dolayısı ile araştırma için kaynak bulma sıkıntısı ile karşılaşılabilinmektedir.

• Afetler koşullarında çalışma yürütmek lojistik ve personel temini açısından zordur.

• Değerli kanıt üreten araştırma metotları katılımcıların uzun dönem takibini gerektirir, afet koşullarında bu oldukça zordur. Kişiler ev hatta şehir değiştirirler.

• Afetten etkilenen toplum yaşadıkları sarsıntı ve yaşadıklarını tekrar hatırlama konusundaki isteksizlik nedeni ile çalışmalara katılım konusunda gönülsüz olabilir.

• Kanıt ve veriler enkaz kaldırma çalışmaları sırasında hızlıca ortan kaybolabilmektedir.

Afetlerin toplum sağlığına doğrudan etkileri yaralanmalar ve ölümler, bulaşıcı hastalıklar, akut hastalıklar, kronik hastalıklar ve psikolojik etkilerdir. 

Afetlerin sağlık sistemine doğrudan etkileri fiziksel alt yapının tahrip olması ve personel kayıplarıdır. 

Afetlerin toplum sağlığına dolaylı etkileri sağlık hizmetlerinin aksaması veya kesintiye uğraması ve normal yaşam koşullarının kaybıdır. 

Afetlerin sağlık sistemine dolaylı etkileri genel alt yapıda oluşan tahribat ve sağlık hizmetlerinin ihtiyaç gereği aşırı kullanılmasıdır. 

Afetlerde karşılaşılan halk sağlığı sorunlarının yaşandığı başlıca hizmetler su temini, beslenme ve güvenli gıda temini, barınma, çevre sağlığı hizmetleri ve sanitasyon ve bulaşıcı hastalıkların kontrolüdür. 

Depremin etkilerini belirleyen başlıca faktörler, fay hattında yerleşimin olup olmaması, yerleşim bölgesindeki nüfus yoğunluğu, yeterli ve uygulanan yapı kodlarının ve yasal düzenlemelerinin olup olmadığı, bölgedeki bina yoğunluğu ve binalardaki hane yoğunluğu, erken uyarı sistemlerinin varlığı, toplumun hazırlık düzeyidir.

Depremin akut sağlık etkileri en belirgin etki olarak binaların yıkımdan kaynaklanan travmaya bağlı ölüm ve yaralanmalar (kesiler, basit veya çoklu kırıklar, ezilmeler, dehidrasyon, external – internal hemoraj, yıkıntı altına toz inhalasyonundan kaynaklı asfiksi, hipotermi, hipertermi) ve  ikincil afetlerden kaynaknan travmaya bağlı ölüm ve yaralanmalardır (tsunami-boğulma ve fiziksel travma; toprak kaynası-travma; yangın-yanık ve duman inhalasyonu). 

Depremim orta vadeli sağlık etkileri tedavi edilmemiş yaraların ikincil enfeksiyonu, özellikle kalabalık alanlarda bulaşıcı hastalık riski, tedavinin aksamasından kaynaklanan kronik hastalıklara ilişkin artan morbidite ve komplikasyonlar, artan psikososyal destek ihtiyacı ve endüstri şirketlerindeki yıkımdan kaynaklı çevrenin kimyasal, radyolojik ajanlar ile kontaminasyonudur. 

Depremin sağlık sistemi üzerindeki etkileri sağlık hizmeti veren yapılarda yıkım ve ulaşımın aksaması ya da olmamasından kaynaklanan sağlık hizmetlerine erişimde ve hizmetlerin fonksiyonelliğinde azalma, sağlık kurumuna ulaşamayan veya yakınlarını, evini kaybetme nedeni ile görev yapamayan sağlık personelleri, iş ve gelir kaynaklarının kaybına bağlı sağlık hizmetlerini kullanım için yeterli ekonomik imkanların olmaması ve ilaç ve sarf malzemesi stoklarının tahrip olmasıdır. 

Sellerin akut sağlık etkileri ölüm, yaralanmalar ve bulaşıcı hastalık riskidir. 

Sellerin orta vadeli sağlık etkileri cilt hastalıklarında artış, özellikle temizlik aşamasında mental ve fiziksel stress çeşitli sağlık sorunları, su ve vektörler ile bulaşan hastalıklar, iyecek depoları tahrip olması ve sel dolayısı ile tehlikeli maddelerin çevreyi ve su kaynaklarını kontmine etmesidir. 

Sellerin sağlık sistemi üzerindeki etkileri ulaşımın aksaması ya da olmamasından
kaynaklanan sağlık hizmetlerine erişimde ve hizmetlerin fonksiyonelliğinde azalma  ve ilaç ve sarf malzemesi stoklarının tahrip olmasıdır. 

Afetlerin halk sağlığına etkilerinin azaltılması ve önlenmesi açısından halk sağlığının birincil korumanın amacı risk faktörlerini kontrol ederek sağlık sorunlarının oluşmasını engellemektir. 

Afetlerin halk sağlığına etkilerinin azaltılması ve önlenmesi açısından halk sağlığının ikincil korumanın amacı sağlık sorunlarını tedavi etmek ve daha ileri sağlık sorunlarına yol açmasını engellemektir. 

Afetlerin halk sağlığına etkilerinin azaltılması ve önlenmesi açısından halk sağlığının üçüncül korumanın amacı var olan sağlık sorununun ilerlemesini, komplikasyonlar
oluşturmasını engellemek ve toplumun ve bireyin bu sorunlara rağmen yaşam kalitesini arttırmaktır.

Dünya Sağlık Örgütü sürveyansı, sağlık hizmetlerinde planlama yapabilmek, müdahalede bulunabilmek, bu hizmetleri değerlendirebilmek amacı ile sağlıkla ilgili
verilerin süreğen, sistematik olarak toplanması, analizi, yorumlanması, ilgili tüm birimlere dağıtılması olarak tanımlamaktadır.

Last’ın tanımına göre epidemiyoloji, belirli bir toplumda, sağlıkla ilgili olgu ve durumların ve bunların belirleyicilerinin dağılımının incelenmesi ve bu çalışmaların, sağlıkla ilgili sorunların kontrolünde kullanılmasıdır. 

Tanımlayıcı epidemiyolojik araştırmalarda vaka sunumları, vaka serileri, ekolojik araştırmalar ve kesitsel araştırmalar yöntemleri kullanılmaktadır. 

Analitik epidemiyolojik araştırmalarda karşılaştırma grubu olan kesitsel araştırmalar, vaka- kontrol araştırmaları ve kohort araştırmalar yöntemleri kullanılmaktadır.

Epidemiyolojik çalışma sayısının diğer alanlar ile kıyaslandığında oldukça az olmasının nedenleri yakın bir zamana kadar afetler genellikle tetikleyen tehlikeler ile özdeşleştirilmiş ve o tehlike ile ilişkili bilim dalları sorunun muhatabı olarak görülmesi ve afetlerin akut dönemlerinde epidemiyolojik çalışma yapmanın oldukça zor olmasıdır.