Afet boyutunda gerçekleşmiş bir maden kazasında, saha çalışmalarının en yoğun şekilde yaşandığı ve çok sayıda yetişmiş, tecrübeli personele ihtiyaç duyulan zaman aralıkları arama, kurtarma ve tahliye kısımlarıdır.

Arama kurtarmanın sırasında yapılması gerekli başlıca unsurları şu şekilde özetlenebilir:

• Bir kurtarma girişiminde en önemli kişinin kurtarıcı olduğunu kabul etmek
• En çok sayıda insanı, kısa zamanda kurtarmak
• İlk önce, hafif yaralı mağdurları kurtarmak

Müdahâle durumunda yapılacak genel işler şu şekilde sıralanabilir;

• Haber alma ve ulaşım problemlerinin çözümü,
• Afetin etkisinin ve ihtiyaçların tespit edilmesi,
• Arama ve kurtarma çalışmalarının başlatılması,
• İlk yardım çalışmaları,
• Alt yapı sorunlarının tespiti ve çözümü,
• Tahliye,
• Güvenlik, çevre sağlığı ve koruyucu hekimlik hizmetlerinin sürdürülmesi,
• Basın ve halkla ilişkiler konusunun düzenlenmesi,
• Hasar tespitinin yapılmasıdır.

yeraltı maden işletmelerinde, yüksek ısı, zehirli ve boğucu gazların bulunduğu tehlikeli ortamlarda görev yapacak özel olarak eğitilmiş kimselerin yetiştirilmesi, kurtarma istasyonlarının tesisi, kazazedeleri kurtarmak için gerekli işlerin planlanması, mevcut cihaz ve ekipmanların bakım onarım ve testlerinin yürütülmesi arama kurtarma ve tahliye açısından en önemli hususlardır.

Tahlisiye: Ülkemizde genellikle yeraltı maden işletmeleri için kullanılan ve arama, kurtarma ve tahliye kelimelerinin birlikte ifade edildiği ‘tahlisiye’ kelimesi Arapça kökenli olup Türk Dil Kurumu sözlük manası kurtarma, can kurtarma şeklindedir.

Diğer bir tahlisiye tanımı ise, yeraltında meydana gelebilecek degaj, su baskını, patlama, yangın ve benzeri nitelikteki olaylarda insan ve malzemeyi kurtarmak amacıyla yapılan faaliyetlerdir.

Tahlisiciye: Yeraltı madenlerinde, ocak atmosferinin yoğun olarak zehirli ve boğucu gazlar ihtiva ettiği, yüksek sıcaklık ve tehlikeli durumların bulunduğu ortamlara, insan ve malzemeyi kurtarmak için görevlendirilmiş ve özel olarak eğitilmiş kişilerdir.

Kurtarıcı: Yeraltı maden işletmelerinde, ocak atmosferinin yoğun olarak zehirli ve boğucu gazlar içerdiği, yüksek sıcaklık ve tehlikeli durumların bulunduğu ortamlarda, can ve malzemeyi kurtarmak için görevlendirilmiş ve çeşitli yeraltı maden üretiminde çalışanlardan seçilmiş özel olarak eğitilmiş kişidir. 

Oksijen solunum cihazı: Kurtarıcının havasız ve gazlı ortamda ihtiyacı olan oksijeni kapalı devre sistemiyle sağlayan solunum cihazıdır.

Oksijen ferdi kurtarıcı cihazı: Kurtarıcının, oksijen solunum cihazındaki oksijenin bitmesi veya bir arızanın oluşması durumunda ek oksijen sağlayan cihazdır.

Gaz ölçüm cihazı: Kurtarıcının, çalıştığı ortamda bulunan ocak gazlarının konsantrasyonunu belirleyen cihazdır.

Kondisyon Merkezi: Kurtarıcının fizik gücünün gelişmesi için gerekli olan kondisyon aletlerinin bulunduğu yerdir.

Kurtarma Süresi: Kurtarma merkezinden ayrılış ve tekrar kurtarma merkezine dönüşe kadar geçen süredir.

Degaj: Yeraltı maden ocaklarındaki ani gaz boşalması hâlidir. Genellikle grizulu kömür ocaklarında sıklıkla karşılaşılabilen bir olaydır.

Göçük: Yeraltı imalatında tahkimatın yetersizliği veya eskiyip dayanıklılığını kaybetmesi sonucu tavanın göçmesi hâlidir.

Grizu: Metan gazının hava ile muayyen belli bir oranda karışımından oluşan patlayıcı ve yanıcı gazdır.

Kömür tozu patlaması: Havada askıda bulunan (bir m3’te 40 ile iki kilogram arası) kömür tozunun infilak etmesi olayıdır.

Su basması: Yeraltı işletmelerinde yapılan galeri ilerlemeleri veya üretim çalışmaları sırasında doğal boşluklarda, katmanlarda bulunan veya eski imalattan kalan boşluklarda birikmiş suyun kontrolsüz bir şekilde ocak içerisine akması olayıdır.

Maden iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

• Maden gazları/Grizu patlamaları
• Kömür tozu patlamaları
• Havalandırma
• Yangın
• Tahkimat ve maden göçükleri
• Toz ve tozun neden olduğu hastalıklar
• Su baskını
• Patlayıcı madde kullanımı
• Elektrik
• Gürültü
• Titreşim
• Aydınlatma
• Mekanizasyon ve makine kullanımı
• Malzeme ve insan nakliyesi
• Termal konfor

Kazanın meydana gelmesinden sonraki ilk birkaç dakikanın hayat kurtarma anlamında tahlisiye eğiticilerinin eğitimlerde oksijenli ferdi kurtarıcı, acil durum prosedürleri, kaçış sistemlerinin tecrübe ve uygulanması önemli bir husustur.

Kurtarıcının kuşandığı cihaz ve teçhizatlar şunlardır:

Oksijen solunum cihazı

Yüz maskesi

Ekip şefi çantası

Takım çantası

Tahlisiye bakımcı çantası

Gaz ölçüm cihazı

Yedek tüp ve ekipmanlar