Koruyucu hizmetler, hastalık ortaya çıkmadan önce alınan her türlü önlem ve mücadeleyi içerir. Anne ve çocuk sağlığı, aile planlaması, hastalanma riski taşıyan grupların aşılanması, dengeli beslenme koşullarının oluşturulması, gıda denetimi ve kontrolü gibi hizmetlerden oluşmaktadır.

Çevre sağlığını olumsuz etkileyen faktörler giderilerek, sağlıklı bir çevre ve ortam yaratılması hizmetlerini içermektedir. İnsanları eğitme yoluyla çevresel etkenlerin bireysel sağlığı bozmasının önlenmesi de çevresel sağlık hizmetleri kapsamında değerlendirilir. Bu hizmetler arasında atıkların zararsız hale getirilmesi, yeterli ve temiz su sağlanması, gıdaların kontrolü, çevre kirliliğinin önlenmesi sayılabilir. 

Aşılama, beslenmeyi düzenleme, teşhis ve tedavi, aşırı doğurganlığın kontrolü, ilaçla koruma, kişisel hijyen ve sağlık eğitim hizmetlerinden oluşmaktadır. Sağlık personeli olarak tanımlanan hekim, hemşire, ebe, sağlık memuru gibi eğitilmiş kişiler tarafından yürütülen hizmetlerdir. Bunlar; bağışıklama, erken teşhis, tedavi, ilaçla koruma, kişisel hijyen, düzenli beslenme, aile planlaması, genetik danışma ve sağlık eğitim hizmetleridir. 

Herhangi bir sosyal güvencesi olmayan vatandaşların ve ailelerinin sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için düzenlenmiş yeni bir sistemdir. Genel Sağlık Sigortası (GSS) ile sağlık sigortası sisteminin dışında kimsenin kalmaması amaçlanmıştır. Bu sayede tüm koruyucu sağlık hizmetleri, Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kuruluşları tarafından ücretsiz olarak verilmektedir.

Periyodik sağlık muayenesi(PSM), sağlıklı veya henüz bir hastalık belirtisi olmayan bireylerde; sağlık durumunun korunabilmesi ya da geliştirilebilmesi amacıyla bireye özgü, düzenli yapılan sağlık kontrolleridir. PSM; bireye ve içinde bulunduğu toplumun risk faktörlerine göre biçimlendirilmiş, kapsamlı tarama testlerini içerir. Bunların yanı sıra danışmanlık, sağlık eğitimi, immünizasyon (bağışıklama) ve kemoprofilaksi uygulamalarını da içeren bir izlem programıdır. 

Özellikle salgın durumları için ilaçların tedavi amaçlı değil hastalıkların önlenmesi amacıyla kullanılmasıdır. Kişiye farmakolojik özellikleri olan maddeler verilerek bireyin bir maddenin eksikliğine ya da bir etken veya nedene bağlı ortaya çıkabilecek hastalıkların gelişmesini engellemek için yapılan uygulamaları ifade eder.

Periyodik muayenede değerlendirilmesi gereken başlıca risk bileşenleri; beslenme, fiziksel aktivite, madde kötüye kullanımı, yaralanma riskleri, tütün kullanımı, kalsiyum alımı, folik asit, güneş maruziyeti, ağız sağlığı, ilaçlar/çoklu ilaç kullanımıdır.

Sağlıklı halk politikası oluşturmak, destekleyici çevreler yaratmak, kişisel becerileri geliştirmek, topluluk eylemini güçlendirmek, ve sağlık hizmetlerini yeniden yönlendirmek olmak üzere beş eylem alanı oluşturulmuştur.

Toplum stratejisi, farklı hastalıkların gelişimini önlemek için tüm toplum sağlığına yöneliktir. Bu strateji, bilgi ve eğitim odaklıdır. Önlenebilir hastalıkların etkisini en aza indirmek için insan davranışlarını değiştirmeyi hedeflemektedir.

Yüksek risk stratejisi, belli hastalıkların gelişimi açısından riski artmış özel gruplara yapılan girişimlerdir. Yüksek risk stratejisi, risk faktörlerinin ortadan kaldırılması, azaltılması, hastalıkların erken saptanması, gecikmiş sonuçları önlemek için tedavinin erken başlamasını içerir.

Risk faktörlerine karşı koruyucu aktiviteler, hastalıkların gelişim evresine göre primordiyal, birincil, ikincil ve üçüncül koruma olarak gruplandırılır.

Sağlıklı ve doğru beslenme, dengeli beslenme, yeterli beslenme, çeşitli türde gıdaları tüketme ve sağlığa zararlı gıdalardan kaçınma gibi dört ana kavramla açıklanabilir. 

Taramanın birincil amacı, hastalık riski taşıyanların tedavinin daha etkin ve daha ucuz olduğu dönemde mümkün olduğu kadar doğru bir şekilde tespit ederek, belirtiler gelişmeden önce erken tanı konulmasıdır. Taramanın ikincil amacı ise; kişilerin yaşa bağlı geliştirmesi olası hastalıkların risk faktörlerini tespit edip, söz konusu hastalıklardan korunma ya da hastalığın mümkün olduğunca hafifletilmesi için risk faktörlerinin uygun hale getirilmesidir.

İmmünizasyon; kişinin bir etkene karşı bağışıklık kazandırılmasını ifade etmektedir.

Gebelikte toplam 6 kez izlemin yapılması, lohusalarda ise 3 kere izlem yapılması gerekir.  

Madde bağımlılığı ve madde kötüye kullanımı; maddenin kendine bağlı hayal görme ve benzeri durumlardır. 

Madde kullanımının yol açtığı bozukluklar, madde kullanımı sonucu ortaya çıkan bozukluklardır. Bunlar; aşırı tüketime bağlı zehirlenme, yoksunluk, deliryum, demans, kalıcı hafıza bozukluk, psikotik bozukluk, duygu durum bozukluğu, anksiyete bozukluğu, cinsel işlev bozukluğu ve uyku bozukluklarıdır.

Akılcı ilaç kullanımı, birçok ülkede aktif olarak uygulanmaktadır. Antibiyotik grubu başta olmak üzere, ilaçların aşırı ve yanlış kullanılmasının önüne geçilerek, ilaç direncinin, ekonomik kaybın ve ilaçların yan etkilerinin azaltılması amaçlanmaktadır.

Yanma, düşme, yabancı cisim yutma ve zehirlenme 1 yaş grubundaki çocuklarda sık görülen kaza tipleridir.

Çocuk sağlığı izlemi, aile, çocuk ve sağlık çalışanının işbirliği ile sağlanan uzun süreli bir izlemdir. Önerilen izlem sıklığı, büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu ilk aylarda daha fazladır. Buna göre normal şartlar altında bebeğin doğumda, doğumdan sonraki ilk günlerde, bir aylık olduğunda, iki, dört ve altıncı aylarında görülmesi esastır. Çocuk 1,5 yaşına kadar üç aylık aralarla (9, 12, 15, 18. aylarda) izlenmelidir. İki yaşında ve sonraki yaşlarda yıllık olarak kontroller yapılmalıdır.

İlk beş yılda önerilen taramalar şunlardır: Fenilketonüri, hipotiroidi, biotidinaz eksikliği, görme ve işitme taramaları, gelişimsel kalça displazisi, anemi, hiperlipidemi, kan basıncı taramaları.

“Fiziksel erişilebilirlik”; kişinin engel durumları ve bedensel sorununa göre fiziksel çevrenin konumu ve uygunluğu olarak tanımlanabilir. Fiziksel erişilebilirlik, bireyin, yapılı veya doğal çevrede bir noktadan diğerine erişebilmesini, kullanıcısı olduğu çevre ve buna bağlantılı mekânlarda, başka bir bireyin yardımına gerek duymaksızın, bağımsız olarak, diğer kullanıcılarla eşit şekilde, güvenli ve rahatça dolaşımını kapsamaktadır.

Aile hekimine olan gereksinim ilk kez 1923 yılında Francis Peabody tarafından gündeme getirilmiştir. Peabody, tıp biliminde oluşan aşırı uzmanlaşma sonucu, hastaların ortada kaldığından bahisle kapsamlı ve kişisel sağlık hizmeti veren bir uzmanlık dalının gerekliliğini vurgulamıştır.

Aile hekimliği, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini sunmakla ilgili uygulamaları kapsamaktadır.

Aile hekimi, aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek, hizmet içi eğitimlerini sağlamak ve Bakanlıkça yürütülen özel sağlık programlarının gerektirdiği kişiye yönelik sağlık hizmetlerini yürütmekle yükümlüdür.

Aile Hekimlerine kaydolmak ve sağlık hizmeti almak için sağlık sigortası gerekmemektedir. Muayene, aşılama, enjeksiyon, pansuman, birinci basamakta yapılan tahlil ve film hizmetleri tamamıyla ücretsizdir.

Bireylerin sağlıklı hayat programlarına erişiminin sağlanması, anne-bebek ölümlerinin azaltılması, bulaşıcı hastalık ve kronik hastalıkların risk faktörleriyle mücadele etmenin öncelenmesi, bireylerin kendi sağlık durumlarını kontrol edebilme yetilerinin geliştirilmesi ve koruyucu hekimlik yaklaşımının sağlığın merkezine yerleştirmesidir.