Aile, yetişkin eşlerden ve çocuklardan oluşan, birbirine duygusal açıdan bağlanmış, ekonomik, sosyal duygusal hak ve sorumlulukları paylaşan bir toplumsal sistemi oluşturmaktadır.

Çocuk ilk toplumsal davranışlarını, aile üyeleri ile etkileşim kurarak ve onları taklit ederek öğrenir.

Çocukluk yaşam sürecimizin doğal ve değişmez halkalarından biridir. Çocukluk bebekliğin tersine doğal bir gerçeklik değil, sosyo-kültürel bir kavramdır. Bu nedenle öteki toplumsal kavramlar gibi norm ve değerlere göre göreli olarak belirlenir.

Fransız Philippe Aries 1962 yılında çocuklara ilişkin "Yüzyıllar Boyunca Çocukluk" adlı eseri yazmıştır.

Sosyalizasyon süreci insanın gelişiminde önemli bir faktördür ve insanın içinde yaşadığı toplumun kültürel norm ve değerlerini öğrenerek sosyal bir varlık haline gelmesini sağlar. 

Birey grupların yardımı ile kendi sosyal olma sürecini yaratır, geliştirir. Kişinin bu sosyal olma hallerini yaşadığı sürece ise sosyalleşme/sosyalizasyon süreci denir.

Sosyalizasyon sürecinin amaçları;
• Doğru ve yanlış anlamak, güdüleri kontrol etmek,
• Bizleri toplumsal cinsiyetçi, mesleki ve ana-babalık gibi sosyal rollerimize uygun hazırlamak,
• Bizlerin toplumsal yaşama saygı, sorumluluk ve değer atfederek yaşamak için koruyucu ve onaylayıcı bireyler olmamızı sağlamaktır (Arnett, 1995).

Sosyologlar sosyalleşmenin genellikle iki aşamada gerçekleştiğinden söz etmektedir. Birincil sosyalleşme, bebeklik ve çocukluğun ilk döneminde gerçekleşir. Bu sosyalleşme süreci birincil grup olarak adlandırabileceğimiz ailede başlar. İkincil sosyalleşme ise çocukluktan sonraki dönem ile olgunluk döneminde gerçekleşir. Bu aşamada sosyalleşmenin ilk aracı olan aileden sorumluluğun bir kısmını alır ve bunu okullara, toplumsal gruplara ve iletişim araçlarına devreder (Giddens, 2005: 25-28).

Sembolik etkileşimciliğin insanın toplumsal yaşamına yönelik akıl yürütmeleri, daha çok mikro süreçlere odaklanarak bireyin gündelik yaşamda toplumla ilişkisi, bu ilişki çerçevesinde geliştirdiği benliği ve anlamlandırma süreçlerine odaklanır.

Sembolik etkileşimcilik, çocuğun ben olarak toplumsal sembollere kattığı anlamlar ve çeşitli rol alma (role taking) süreçleriyle toplumla deneyimini açıklayarak hem aile sosyolojisi ve çocuğun sosyalizasyon süreci hem de genel sosyolojik (ve sosyal psikolojik) yaklaşımlara oldukça önemli katkılar sağlamıştır.

Bir çocuğun farklı rolleri devralarak yetişkinlerin dünyasını taklit ettiği oyunlar, çocuğun sosyalizasyon sürecinde sembolik bir öneme sahiptir. Oyun pratiği sayesinde, çocuğun dünyası toplumsal dünyanın sembolik bir temsili halini alır. Bu sayede, çocuğun farklı meslek grupları, toplumsal roller ve davranış biçimlerini öğrenmesi söz konusudur (Baldwin, 1986: 95).

Çocuk, grupla oyun sürecinde dışsal olarak belirlenmiş olan kuralların sınırları dahilinde kendi davranışlarını nasıl belirleyebileceğini içselleştirir. Bunun yanı sıra oyunun pratiğinin bir toplumsal grup içerisinde, örneğin diğer çocuklarla, gerçekleştiriliyor oluşu çocuğun zihin dünyasında öteki benliklerin de oluşmasını sağlayan bir öğrenme deneyimidir.

İşlevselci yaklaşım açısından sosyalizasyon, sistemin zaman içinde sürekliliğini açıklamaya yarayan araçtır.

Feminist yaklaşım, kadınlık kimliğinin ev ve ev dolayısıyla tanımlanmasının çocuk bakımının birincil muhatabı olarak görülmesinin kadını özel alana bağımlı kıldığını, toplumsal yaşamda güçsüzleştirdiğini ve kadının ev içi emeğini sömürdüğünü söyler (Connell, 1998: 169).

Psikanalitik yaklaşım çocukluk döneminde edinilen bazı tutumların kalıcı olduğu görüşünü ileri sürmektedir. Çocukluk döneminde edinilen bazı çelişkiler, yaşam boyu devam etmekte ve bu çocuğun davranışlarına yansımaktadır.

Aile içinde benimsediği davranışlar toplum içinde onu yönlendirir. Doğuştan olma bazı ruhsal sorunlar dışında bir çocuğun ruh sağlığını da sağlıksızlığını da belirleyici öğeler içinde aile önemli bir işleve sahiptir. Ailede babanın alkol kullanımı, kumarı, eşini aldatması, dövmesi, işsiz kalması aile dengesini bozar ve bu durumda çocuklarda derin izler bırakabilir (Yörüko¤lu, 1989)

Piaget (1952) düşüncenin birden ortaya çıkmadığını, çocuğun zihinsel gelişmesinin, fiziksel olgunlaşmasının yanı sıra, çevresine, deneyimlerine ve toplumsal aktarmalara (çocuğun çevresindeki kişilerden dil aracılığı ile bir şeyler öğrenmesi) bağlı bulunduğunu ve erken uyarı ve etkileşimle geliştirildiğini ileri sürmektedir.

Kırsal Aileler: Geleneksel ailedir. Çoğunlukla ana-baba ve çocuklardan oluşan çekirdek aile ve azınlıkta da evlenen çocukların aileden ayrılmaması nedeni ile birden fazla ailelerin bulunduğu geniş ailelerden oluşmaktadır. Geniş ailelerin varlığını sürdüren etkenler daha çok ekonomiktir. Kırsal ailelerde çocuklar, küçük yaşlardan başlayarak, aileye ekonomik güç olarak katkıda bulunurlar.

Gecekondu Aileler: Gelenekselliğin ve modernliğin birlikte yaşandığı geçiş süreci aileleri. Genel olarak, köylerden kopup kentlere gelenlerin barındıkları mekansal alanların ailelerdir.

Çocuk yetiştirmede önemli bir sorumluluğu olan aile yapısının çocuk üzerindeki etkilerini şu şekilde sıralayabiliriz;
• Aile yapısı ve aile içi ilişkiler çocuk ve gençlerin kişilik oluşumunda etkilidir,
• Aile yapısı ve aile içi ilişkiler çocuk ve gençlerin psikofizyolojik ve cinsel gelişmelerini belirler, mevcut sorunları pekiştirir,
• Aile, çocuk ve gençlerin ekonomik durumunu belirler,
• Çocuk ve gençlerin boş zamanlarını değerlendirmelerinde aile yapısı, aile içi ilişkiler ve ailenin beklentileri etkili olmaktadır (Bilhan, 1986).