İhtiyaç duyulan ilk temel kurum, ailedir

Aile, insan için kabul edilebilir normları kazandıran bir ortam sağlar. Bu işlev, insanın içinde yaşadığı sosyalliğe uyumunu sağlar. İnsanın birey olarak şekillenmesi de aile ortamı içerisinde gerçekleşir.

Çekirdek aile; anne, baba ve çocuklardan oluşan toplumun en küçük yapı taşı şeklinde tanımlanabilir.

TMK’ya göre dar anlamda aile, kadın ve erkek eşler ve çocuklardan oluşmaktadır. En geniş anlamda ise ailenin tanımı ‘kadın ve erkek eş, çocuklar ve aynı çatı altında ev birliğine tabi yaşayan kan bağı ile bağlı hısımlar’ şeklindedir.

Bu tanımlarda sevgi, bağlılık, ait olma, mutlu olma gibi psikolojik ihtiyaçların karşılanması, üyelerinin maddi ve manevi ihtiyaçlarının giderilmesi, üyelerinin güvende olmasının sağlanması, üyelerinin birbirine karşılıksız olarak yardım etmesi, yakınlık, kızgınlık ve cinsellikle ilgili duyguların tatmin edilmesi gibi var olması gereken veya umut edilen işlevler vurgulanmaktadır.

Berksun’a göre aile tipleri şöyle listelenebilir:
• Aile içi egemenliğin anne ya da babada olmasına göre;
• Ataerkil aile,
• Anaerkil aile,
• Eşitlikçi aile.
• Evlenme biçimlerine göre;
• Evlenecek kişilerin sayısına göre;
• Monogamik aile,
• Poligamik aile;
• Polijini,
• Poliandri.
• Akrabalık ilişkisine göre;
• Baba soylu aile,
• Ana soylu aile,
• Hem anne hem baba soylu aile.
• İkamet biçimine göre;
• Patrilokal aile,
• Matrilokal aile.
• Genel sınıflama;
• Çekirdek aile,
• Geleneksel aile.

Ataerkil aileye Roma ailesi de denmektedir. Bu aile tipinde egemenlik tam olarak erkektedir. Ailenin tüm yapılanması baba ve babanın geldiği ailenin dini ve kültürel değerleri ile şekillenmektedir.

Anaerkil aile halen dünya üzerinde ataerkil aileye göre daha sınırlı görülmektedir. Eskimolar, amazonlarda yaşayan kabileler gibi avcı ve toplayıcı sosyalliklerde görülmektedir. Bu aile tipinde tamamen kadın ve ailesinin kuralları geçerlidir. Hatta baba aile ile birlikte yaşamaz. Ara sıra kadın ve ailesinin hakim olduğu eve misafir gibi gelir ve gider.

Eşitlikçi aile, egemenlik anne ve baba veya başka bir deyişle kadın ve erkek arasında paylaşılmıştır. Bu aile tipine simetrik aile de denmektedir.

Evlenecek kişi sayısı bakımından aile türleri;
• Monogamik ve
• Poligamik aile olmak üzere iki türdür.

Monogamik aile, tek eş ile evlenmek sureti ile yapılmış evliliğe denmektedir. Endüstriyel, modernleşmiş toplumlarda en sık rastlanılan evlilik biçimidir. Dini ve hukuki normların esneyerek bu evlilik tipini, ekonomik sistem lehine idealleştirilmesine katkıda bulunduğunu savunanlar vardır. Batı toplumlarında özellikle idealize edilen bu evlilik tipinin kısmen boşanma oranlarının artmasının nedenlerinden birisi olduğu, boşanarak yeniden evlenme ile çoklu monogamik evlilik tipinin ortaya çıktığı belirtilmektedir.

Kadın veya erkeğin birden fazla kişi ile evlenmesi ile oluşan aile tipine poligamik aile denmektedir. Erkeğin aynı anda birden fazla kadınla evlenmesi ile oluşan tipine polijini, kadının aynı anda birden çok erkekle evlenmesi ile ortaya çıkan aile tipine ise poliandri denmektedir. Özellikle polijininin erkeğe, evlendiği kadınlar ve onların doğurduğu çocuklar aracılığı ile ucuz iş gücü sağlaması gibi ekonomik bir işlevi bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında polijinik ailelerin daha çok tarım toplumlarında görülmesi anlam kazanmaktadır. Polijinik ailelerin, Müslümanlar ve radikal Mormonlar arasında daha sık görülüyor olması, bu evlilik tipi üzerine dinin etkisine işaret olarak kabul edilebilir.

Akrabalık ilişkisine göre aile;
• Baba soylu aile,
• Ana soylu aile ve
• Hem ana hem baba soylu aile şeklinde sınıflandırılmaktadır.
Yeni doğan bireyin sadece baba tarafından akrabalarıyla ilişkide bulunması ve baba soyunu izlemesi sonucu ortaya çıkan aileye baba soylu aile; yeni doğan bireyin sadece anne tarafından akrabalarıyla ilişkide bulunması ve anne soyunu izlemesi ile ortaya çıkan aileye ana soylu aile; yeni doğan bireyin hem anne hem de baba soyunu birlikte izlediği ve her iki taraf akrabalarıyla ilişkide bulunduğu aileye ise hem ana hem baba soylu aile denir. 

İkamet biçimine göre yeni evli çiftlerin evlilik sonrası kadının ve erkeğin ailesine yakın veya birlikte olmasına göre aile;
• Patrilokal ve
• Matrilokal aile olmak üzere ikiye ayrılır.
Patrilokal aile, evlilik sonrası kadının kendi babasını ikametini bırakıp, eşinin anne ve babasının evinde onlarla birlikte oturduğu aile tipidir.
Matrilokal aile ise patrilokal ailenin tam tersine, erkeğin eşinin ailesinin evinde onlarla birlikte oturması sonucu ortaya çıkan ailedir. Ülkemizde ‘iç güvey’ olarak da adlandırılır.

Genel bir sınıflama yapıldığında aile en aşina olduğumuz iki gruba ayrılmaktadır. Bu iki grup;
• Çekirdek aile ve
• Geleneksel geniş ailedir.
Kimi araştırıcılar çekirdek aileye modern çekirdek aile de demektedir. Bu nedenle kimi yerlerde çekirdek aile kimi yerlerde ise modern çekirdek aile olarak geçebilir.

Modern çekirdek ailenin özellikle batılı toplumlarda baskın aile türü olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, ailenin birçok işlevi bulunsa da;
• Özellikle çekirdek ailenin cinsel ihtiyaçların karşılanması,
• Ekonomik işbirliğinin sağlanması,
• Üreme ve çoğalmaya uygun bir ortamının sağlanması,
• Çocukların bakım ve eğitimlerinin gerçekleştirilmesi şeklinde dört temel ve ortak işlevinin bulunduğu saptanmıştır.

Ülkemizde çekirdek aile tipi baskın olan aile tipidir. Yapılan araştırmalar, çekirdek aile tipinin 1972 yılında Türkiye’deki aile tiplerinin %60’ını oluşturduğu, bu oranın 2006 yılında %80’e çıktığını göstermektedir. Bu oranların artışı Türkiye’de nüfusun kentlere doğru yığılması yani toplumun daha kentli olması ile paralellik gösterdiği söylenebilir.

Modern çekirdek aile tipi sanayileşmiş toplumların başlıca sosyolojik özelliklerinden birisidir. Modern çekirdek aile tipi sanayi toplumunun tüm gereksinimlerini karşılayacak idealliktedir. Modern çekirdek aile ekonomik ve coğrafi anlamda yer değiştirme esnekliğine sahiptir ve ailenin üyeleri geleneksel geniş ailede olduğu gibi statülerini ailelerinden değil kişisel beceri ve yetenekleri sayesinde kazanırlar. Çekirdek aile yapısı, kişilerin feodal ilişkiler üzerinden ortak kural ve ilkeleri çiğnemesini engelleme gibi bir özelliğe de sahiptir. Modern çekirdek ailenin bir diğer önemli özelliği, beklenildiği gibi, kentli veya kent ailesi olmasıdır. Modern çekirdek aile ile birlikte çocukların eğitiminde aile dışındaki kurum (okul) ve oluşumların (arkadaş grupları) rolünün artmasına rağmen çocuklar eğitimleri ile ilgili aileden halen çokça etkilenmektedirler. Modern çekirdek ailenin eğitim konusundaki önemli etkilerinden birisi çocuklara toplumsal cinsiyet rollerinin kazandırılmasıdır. Modern çekirdek aile kadın erkek ilişkileri bakımından önemli değişikliklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kentlerde yaşayan modern çekirdek aileler içerisindeki hem kadın hem erkek eş, endüstrileşmiş ekonominin ihtiyaçları doğrultusunda çalışmaya, aileye ekonomik girdi yaratmaya başlamışlardır. Bu durum kadının erkek karşısındaki konumunu güçlendirmiş, ikisi arasındaki ilişkinin daha simetrik olmasına neden olmuştur.

Geleneksel geniş aile, birçok üyeden oluşur ve akrabalık bağları ile varlığını sürdürür. Kan bağına bağlı bir aile tipidir. Geleneksel geniş ailede, anne ve baba ailesiyle, bu anne ve babanın evlatlarının evlenerek kurdukları aileler birleşir ve böylece bu aile tipi ortaya çıkmış olur. Geleneksel geniş aile henüz modernleşme yolundaki sosyalliklerde çok daha fazla görülmektedir. Kırsal bölgelerde ve daha küçük nüfusa sahip köy, kasaba ve küçük şehir gibi yerleşim yerlerinde daha sık görülen bir aile tipidir. Geleneksel geniş ailede çocuklar öncelikle neslin devamını sağlama işlevleri bakımından öneme sahiptirler. Elbette yaşları ilerledikçe üretime sundukları katkının giderek artacak olması çocukları önemli kılan başka bir faktördür. Geleneksel geniş ailede çocuklara bilerek veya bilmeyerek verilen toplumsal cinsiyet rolleri ile ilgili eğitim daha belirgindir. Erkek ve kız çocukları arasında toplumsal cinsiyet rollerinin gerektirdiği davranışlarla ilgili sınır çok daha belirgindir ve bu sınırların aşılması önemli sonuçlar doğurabilir. Modern çekirdek ailenin aksine kadın ve erkek eşlerin de rolleri oldukça belirlidir. Kadın eş, erkek eşin, çocukların ve diğer aile üyelerinin bakımından, erkek eş ise ailenin geçiminin sağlanmasından sorumludur.

Yapılan araştırmalar, geniş aile tipinin 1972 yılında Türkiye’deki aile tiplerinin %19’unu oluşturduğu, bu oranın 2006 yılında %13’e gerilediğini göstermektedir. Modern çekirdek ailenin tersine bu oranlar kırsalda yaşayan nüfusun azalması ile paralellik göstermektedir.

Farklı sosyoekonomik kesimlerden gelen kişilerin yaptıkları evliliklerin artması, toplumların daha önce özellikle de dinin etkisi ile boşanmaya karşı geliştirdikleri katı tutumda esnemeye başlamış olmaları, ekonomik gücünü elinde bulunduran kadın sayısının artması, kadın çalışmasa bile muhalif kadın hareketlerinin güçlenmiş ve kadınları etkisi altına almış olması ayrıca kimilerine göre insanın ortalama yaşam süresinin artmış olması, boşanmayı kolaylaştıran ve oranlarının artmasına neden olan faktörler arasındadır.

Babasız aile kavramı ilk olarak savaşlarda hayatlarını kaybeden erkeklerin geride bıraktıkları aileler için kullanılmıştır. Ancak yine boşanma ile bağlantılı olarak babasız aile kavramı farklı anlamlar kazanmaya başlamıştır. Boşanma nedeniyle aile ile ilgilenmeyen ya da babanın hayatını yitirmesi nedeni ile oluşmuş aileler ‘babasız aile’ olarak tanımlanabilir.

Boşanan kişilerin önemlice bir kısmı yeniden evlenmektedir. Bu evlenmeler ile ortaya çıkan ailelere “üvey aile” denmektedir. Çocuklar açısından üvey ailelerde yetişmek önemli sorunlara yol açabilmektedir.

Dünyada batılı ülkelerde daha fazla olmak üzere ‘birlikte yaşayan’ çiftlerin oluşturduğu ailelerde artış bulunmaktadır. Aslında bu şekilde oluşmuş aileler de birer modern çekirdek ailedir. Ancak bu çiftlerin oluşturdukları birliktelikler resmi olarak evlenmeksizin oluşturulan birlikteliklerdir. Kadın ve erkek eş resmi olarak evlenmeden aynı evi paylaşmaktadırlar. Bu tür birlikteliklerin yaklaşık yarısı evlilikle sonuçlanırken diğer yarısı ayrılıkla sonuçlanmaktadır. Bu şekildeki birliktelikler, resmi evlilik bağının bulunmamasının getirdiği rahatlık, kişilerin ekonomik bağımsızlıklarını korumaları bakımından avantajlara sahip olduğunu savunanlar bulunmaktadır. Ancak kişilerin bu durumu kendi çevrelerine onaylatma ile ilgili yaşadıkları sorunlar, resmi ya da hukuki bir bağ bulunmadığından ayrılmayı kolaylaştırması (birlikte yaşayanların üçte birinin çocuk sahibi olduğu düşünüldüğünde bu daha önemli bir sorun haline gelebilir) bakımından çeşitli dezavantajları bulunmaktadır.

Aile alanında çalışanların tartıştıkları bir diğer aile tipi eşcinsel birliktelikler veya bazı ülkelerde kabul edilmesinden dolayı eşcinsel evlilikler yolu ile oluşan aile tipidir. Eşcinsellik, kişinin kendi cinsiyetinden olan kişilere karşı cinsel ilgi duymasıdır. Erkek eşcinseller için ‘gey’, kadınlar eşcinseller için ‘lezbiyen’ sözcükleri de kullanılmaktadır. Özellikle batılı ülkelerde, eşcinsel birliktelik veya evlilik yolu ile oluşmuş yapıya, evlat edinme yolu edinilmiş çocukların katılmaya başlaması görülmektedir.

Yerleşim yerine göre aile;
• Gecekondu ailesi,
• Büyük kent ailesi,
• Kasaba ailesi,
• Köy ailesi ve
• Göçebe aile şeklinde sınıflandırılmaktadır.
Bu şekilde yapılan sınıflandırma her ne kadar ailenin yaşadığı yerleşim yerinin özelliği üzerinden yapılmış olsa da bundan daha öte anlamlar taşımaktadır. Yerleşim yeri değiştikçe üretim araçları ve üretim ilişkileri, tüketim alışkanlıkları ve biçimleri, aile üyelerinin birbirleri ile ilişkileri ve ailenin kendisi dışındaki aile ve yapılarla olan ilişkilerinde önemli değişiklikler olmaktadır. Ayrıca tahmin edilebileceği gibi ailenin bir yerleşim yerinde yaşıyor olması zorunlu olarak o yerleşim yerine has aile özellikleri göstermesi anlamına gelmemektedir. Büyük kentte yaşayan bir ailenin çeşitli nedenlerle halen bir kasaba ailesi özelliği göstermesi şaşırtıcı olmayacaktır.

Taygeldi ailesi karşı cinsiyetten çocukları bulunan dulların evlenmesi ile oluşur. Bu evlilik karşı cinsiyetten olan bu çocukların da evlenmesi şartıyla yapılır. Bu şekilde kurulan ailelerin ekonomik zorluklara karşı koruyucu olması kadar özellikle kırsal kesimde yaşayan ve eşlerini kaybeden kişilerin ve bu kişilerin çocuklarının aile kurma ihtiyaçlarını karşılamak gibi bir işlevi de vardır.

Berdel ailesi başlık parasının bulunduğu bölgelerde bu harcamanın altından kalkılamadığı durumlarda kurulan bir aile tipidir. Aileler karşılıklı olarak çocuklarını birbirleri ile evlendirerek başlık parası ödememe yoluna gitmektedirler.

Geleneksel geniş ailenin işlevleri şöyle sıralanabilir:
• Ekonomik işlev,
• Saygınlık işlevi,
• Koruma işlevi,
• Dinsel işlev,
• Eğlenme ve dinlenme işlevi,
• Eşler arasında sevgiyi sağlama ve çocuk yapma işlevi.

Geleneksel geniş aile bir üretim ve tüketim birimidir. Gereksinime duyulan mal ve hizmetler bu aile tarafından üretilir ve tüketilir. Gelir tek elde toplanır ve giderler tek elden yapılır. Ayrıca, özellikle tarıma dayalı toplumlarda görüldüğü gibi bu ailede oldukça gelişmiş bir iş bölümü ve işbirliği vardır.

Geleneksel geniş aile üyeleri toplumsal statülerini ailelerinden alırlar. Kişiler öncelikle hangi aileye mensup oldukları üzerinde değerlendirilir, o ailenin olumlu ya da olumsuz özelliklerinin yarattığı sonuçlardan etkilenirler.

Geleneksel toplumlarda, çağdaş toplumlarda olduğu gibi bireyi koruyan çeşitli kurumlar olmadığı için, kişinin korunma işlevini de aile üstenmiştir. Bu bağlamda aile hem maddi hem manevi anlamda koruyucu bir işlev görür.

Geleneksel geniş ailede, aile üyelerine sadece dinsel bir eğitim verilmekle yetinilmez, aynı zamanda, tam bir dinsel birlik olarak üyelerin ibadetleri de denetlenir.

Geleneksel geniş ailede, aile üyeleri tüm boş zamanlarını diğer aile üyeleriyle paylaşırlar. Eğlenme ve dinlenme işlevi aile tarafından organize edilir. Düğünlere beraber gidilmesi, bayram ziyaretlerinin beraber yapılması veya misafirlerin birlikte karşılanması örnek olarak verilebilir.

Kuşakların sürekliliği işlevi tüm aile biçimlerinin temel işlevidir. Bu işlev, aile üyeleri arasında sevgiyi ve saygıyı, bireylerin psikolojik doyumunu sağlamaktadır.

Genel olarak ailenin işlevleri şöyle sıralanabilir:
• Ailenin biyolojik işlevi,
• Ailenin psikolojik doyum sağlama işlevi,
• Ailenin ekonomik işlevi,
• Ailenin eğitim işlevi,
• Ailenin dini işlevi,
• Ailenin boş zamanları değerlendirme (eğlenme ve dinlendirme) işlevi.

Bu işlev bütün aile tipleri için ortak bir işlevdir. Bütün toplumlarda şu veya bu düzeyde neslin devamını sağlayacak çocukların doğması ve bu çocuklara bakımın verilmesi ancak aile yapısı içerisinde gerçekleşebilmektedir.

Anne–baba ve çocuklar arasında, geniş aileler için diğer aile üyeleri de buna katılabilir, iletişim ve ilişkiden doğan bir işlevdir. Bu iletişim ve ilişkinin niceliği ve sürekliliği kadar, destekleyici olup olmaması, güven hissini yaratıp yaratmaması psikolojik doyumun düzeyini belirler.

Geleneksel geniş aile, aile üyelerinin tümünün ekonomik üretime katıldığı, tüketimin birlikte yapıldığı, kırsal bölgelerde tarımla ilgilenen toplumlara uygun bir aile tipidir. Kadının evden uzak çalışılmasına izin vermeyen bir yapısı vardır. Modern çekirdek aile ile birlikte, endüstrileşmiş tolumun ihtiyaçlarına paralel olarak, kadın ve erkeğin ev dışında çalıştığı, tüketim alışkanlıklarının değiştiği görülmektedir. Kadının da çalışmaya başlaması, ona yeni rol ve statüler kazandırmıştır. Ancak kadın eskiden kalma aile içindeki görev ve sorumluluklarını devam ettirme zorunluluğu ile karşılaşmıştır. Bu durum günümüzde erkek ve kadın arasındaki çatışmaların temel nedenlerinden birisi olmaktadır. Geleneksel geniş ailede üretime yaptığı katkı nedeni ile daha fazla sayıda olan çocuk sayısı, modern çekirdek ailede çocuğun iş yaşamından uzaklaşması ile birlikte azalmaya başlamıştır.

İnsan doğduktan sonra genel olarak kültür şeklinde adlandırabileceğimiz dış çevre ile karşılaşmaya başladığında bu dış çevreye uyum sağlama çabası da başlamış olur. Bu sürecin ilk başladığı yer ailedir. Çocuklar aile ile girdikleri ilişki üzerinden uyum sürecini inşa etmeye başlamış olurlar. Bu inşa süreci çocuğa toplumsallaşma yolunda hangi bilgi, beceri, tutum, görgü ve değerlere sahip olması gerektiğini öğretir. Bu süreçte çocukların, hakları olduğu kadar sorumluluklarının da bulunduğunu anlaması gerekir. Geleneksel geniş ailede çocuklara meslek edindirme ile ilgili eğitim de aile içinde verilmektedir. Ancak modern çekirdek aile ile birlikte bu işlevsel sorumluluk eğitim kurumlarına devredilmiştir.

Aileler çocuklarının yetişmelerinde kendi dini yaklaşım ve pratiklerini çocuklarına aktarmaktadırlar. Geleneksel geniş aileler aktarmakla kalmamakta çocukların dini pratikleri yerine getirip getirmediklerini aynı zamanda denetlemektedirler. Modern çekirdek aile ile birlikte dini eğitim kısmen toplumdan topluma değişmekle birlikte eğitim kurumları ve/veya başka kurumlara bırakılmış durumdadır.

Büyük kentlerde yaşayan modern çekirdek aile üyeleri için bu işlevi yerine getiren geniş bir hizmet sektörü oluşmuştur. Bu durum, modern çekirdek aile üyelerinin eğlenme ve dinlenme için seçtikleri mekân ve yöntemlerin geleneksel geniş aileye göre oldukça farklı olduğunun göstergesidir. Geleneksel geniş ailede ise bu işlev aile içerisinde, ailenin kendisi tarafından ve bütün aile üyelerinin katılımı ile gerçekleşmektedir.

Berksun (2008) sınıflandırması dışında kalan aile tipleri şöyle listelenebilir:
• Alternatif yaşam biçimlerinden doğan aile tipleri;
• Tek anne ve baba aile,
• Babasız aile,
• Üvey aile,
• Birlikte yaşama.
• Yerleşim yerine göre aile tipleri;
• Gecekondu ailesi,
• Büyük kent ailesi,
• Kasaba ailesi,
• Köy ailesi,
• Göçebe aile.
• Yöresel özelliklere göre aile tipleri;
• Taygeldi ailesi,
• Berdel ailesi.

Aile, anne – baba ve çocuklardan oluşan toplumun en küçük yapı taşı şeklinde tanımlanmaktadır.

Öncelikle aile evrensel bir kurum olmakla birlikte dünya genelinde işlevi, biçimi ve hangi üyelerden oluştuğu konularında oldukça fazla çeşitliliğe sahiptir. Herhangi bir kültüre göre yapılacak bir tanım, diğer kültürleri dışarıda bırakacak bir tanım olmaya mahkumdur. Kimi ülkelerde ailenin tanımı anne – baba ve çocuklar üzerine kurulurken, kimilerinde daha çocuk merkezli tanımlar yapılmakta, kimilerinde kan bağı bulunan aile büyükleri tanıma dahil edilirken, kimilerinde kan bağı bulunan aile büyükleri yanında manevi bağlarla aile büyüğü sayılan kişiler tanıma dahil edilmektedir. Ailenin
ortak bir tanımının yapılmasına engel nitelikte olabilecek bir başka husus ise tarihsel gelişim içerisinde ailenin, kişilerin aile kavramı konusunda yargıları, yapısı, aileyi oluşturan kişilerin yapı içerisindeki yerleri, bu kişilerin birbirleriyle iletişimleri ve işlevleri bakımından devamlı bir değişime uğramasıdır. 

Ailenin ne olduğu değil de ne olması gerektiğini
içine alan tanımlarda, ‘geleceğe güvenle ve umutlu
bakan’, ‘çocuklarına güvenen ve onları koruyan’,
‘sorumluluklarının farkında olan üyeleri barındı-
ran’, ‘aralarında açık iletişim bulunan üyelerden
oluşan’, ‘gerektiğinde esneyebilen’, ‘problemler
karşısında çözüm arayan’ şeklinde atı?ara rastlanılmaktadır.

Kimi tanımlarda daha çok ailenin işlevi ön plana
çıkarılmaktadır. Bu tanımlarda ‘sevgi, bağlılık, ait
olma, mutlu olma gibi psikolojik ihtiyaçların karşı lanması’, ‘üyelerinin maddi ve manevi ihtiyaçlarının
giderilmesi’, ‘üyelerinin güvende olmasının sağlanması’, ‘üyelerinin birbirine karşılıksız olarak yardım etmesi’, ‘yakınlık, kızgınlık ve cinsellikle ilgili duyguların tatmin edilmesi’ gibi var olması gereken veya umut edilen işlevler ön planda tutulmaktadır.

Ailenin değişim ve dönüşümünde belirleyici etken, insanların duydukları gereksinimler ve bunları karşılama biçimleri, bu amaçla aralarında kurdukları ilişkilerdir. Bu değişim ve dönüşümde zorunlu olarak kadın ve erkeğin ailedeki yeri ve görevleri de değişmiştir. 

Aile içi egemenliğin ana ya da babada olmasına göre
a- Babaerkil aile
b- Anaerkil aile
c- Eşitlikçi aile şeklinde sınıflandırılmaktadır. 

Yerleşim yerine göre aileler
a- Gecekondu ailesi
b- Büyük kent ailesi
c- Kasaba ailesi
d- Köy ailesi şeklinde sınıflandırılmaktadır. 

Kadın veya erkeğin birden fazla kişi ile evlenmesi ile oluşan aile tipine poligamik aile denmektedir. Erkeğin aynı anda birden fazla kadınla evlenmesi ile oluşan tipine polijini, kadının aynı anda birden çok erkekle evlenmesi ile ortaya çıkan aile tipine ise poliandri denmektedir.

Ailenin birçok işlevi bulunsa da, özellikle çekirdek ailenin cinsel ihtiyaçların karşılanması, ekonomik işbirli ğinin sağlanması, üreme ve çoğalmaya uygun bir ortamının sağlanması, çocukların bakım ve eğitimlerinin gerçekleştirilmesi şeklinde dört temel ve
ortak işlevinin bulunduğu saptanmıştır.

Geleneksel geniş aile, birçok üyeden oluşur ve akrabalık bağları ile varlığını sürdürür. Kan bağına bağlı
bir aile tipidir. Geleneksel geniş ailede, anne – baba ailesiyle, bu anne – babanın evlatlarının evlenerek
kurdukları aileler birleşir ve böylece bu aile tipi ortaya çıkmış olur.

Geleneksel geniş ailede çocuklar öncelikle neslin devamını sağlama işlevleri bakımından öneme
sahiptirler. Elbette yaşları ilerledikçe üretime sundukları katkının giderek artacak olması çocukları
önemli kılan başka bir faktördür. Kimilerine göre,
çocuklara geleneksel geniş ailede, ailenin güvenliği
ve korunması bakımından da büyük önem verilmektedir. Ayrıca çocukların büyüdüklerindeki en
önemli sorumlulukları, geleneksel geniş ailenin
yaşlılarına bakmak olacaktır.

Boşanan kişilerin önemlice bir kısmı yeniden evlenmektedir. Bu evlenmeler ile ortaya çıkan ailelere
üvey aile denmektedir. Ayrıca bu tip ailelere, yukarıda
da belirtildiği gibi, çoklu modern çekirdek aile diyenler de vardır. Çocuklar açısından üvey ailelerde yetiş-
mek önemli sorunlara yol açabilmektedir.

Taygeldi ailesi karşı cinsiyetten çocukları bulunan dulların evlenmesi ile oluşur. Bu evlilik karşı
cinsiyetten olan bu çocukların da evlenmesi şartıyla
yapılır. Bu şekilde kurulan ailelerin ekonomik zorluklara karşı koruyucu olması kadar özellikle kırsal
kesimde yaşayan ve eşlerini kaybeden kişilerin ve
bu kişilerin çocuklarının aile kurma ihtiyaçlarını
karşılamak gibi bir işlevi de vardır.

Geleneksel geniş aile bir üretim ve tüketim birimidir. Gereksinime duyulan mal ve hizmetler bu aile tarafından üretilir ve tüketilir. Gelir tek elde toplanır ve giderler tek elden yapılır. Ayrıca, özellikle tarıma dayalı toplumlarda görüldüğü gibi bu ailede oldukça gelişmiş bir iş bölümü ve işbirliği vardır.

Geleneksel geniş aile üyeleri toplumsal statülerini ailelerinden alırlar. Kişiler öncelikle hangi aileye mensup oldukları üzerinde değerlendirilir, o ailenin
olumlu ya da olumsuz özelliklerinin yarattığı sonuçlardan etkilenirler.

Geleneksel geniş ailede, aile üyeleri tüm boş zamanlarını diğer aile üyeleriyle paylaşırlar. Eğlenme
ve dinlenme işlevi aile tarafından organize edilir. Düğünlere beraber gidilmesi, bayram ziyaretlerinin beraber yapılması veya misafirlerin birlikte karşılanması örnek olarak verilebilir. 

Geleneksel toplumlarda, çağdaş toplumlarda olduğu gibi bireyi koruyan çeşitli kurumlar olmadığı için, kişinin korunma işlevini de aile üstlenmiştir. Bu bağlamda aile hem maddi hem manevi anlamda koruyucu bir işlev görür. 

Biyolojik işlev, bütün aile tipleri için ortak bir işlevdir. Bütün toplumlarda şu veya bu düzeyde neslin devamını
sağlayacak çocukların doğması ve bu çocuklara bakımın verilmesi ancak aile yapısı içerisinde gerçekleşebilmektedir. 

İnsan doğduktan sonra genel olarak kültür şeklinde adlandırabileceğimiz dış çevre ile karşılaşmaya başladı-
ğında bu dış çevreye uyum sağlama çabası da başlamış olur. Bu sürecin ilk başladığı yer ailedir. Çocuklar aile ile girdikleri ilişki üzerinden uyum sürecini inşa etmeye başlamış olurlar. Bu inşa süreci çocuğa toplumsallaşma yolunda hangi bilgi, beceri, tutum, görgü ve değerlere sahip olması gerektiğini öğretir. Bu süreçte çocukların, hakları olduğu kadar sorumluluklarının da bulunduğunu anlaması gerekir. Geleneksel geniş ailede çocuklara meslek edindirme ile ilgili eğitim de aile içinde verilmektedir. Ancak modern çekirdek aile ile birlikte bu işlevsel sorumluluk eğitim kurumlarına devredilmiştir.

Aileler çocuklarının yetişmelerinde kendi dini yaklaşım ve pratiklerini çocuklarına aktarmaktadırlar. Geleneksel geniş aileler aktarmakla kalmamakta çocukların dini pratikleri yerine getirip getirmediklerini aynı zamanda denetlemektedirler. Modern çekirdek aile ile birlikte dini
eğitim kısmen toplumdan topluma değişmekle birlikte eğitim kurumları ve /veya başka kurumlara bırakılmış durumdadır.