Tarihte ilk kentler, İÖ. 4. binin sonunda (Tunç Çağı’nda) Mezopotamya’da orta­ya çıktı.

Yüksek kültür: Yazıya, karmaşık dil becerilerine, pahalı ve lüks tüketime, gelişmiş ve katı protokollerin geçerli olduğu tutumlara ve incelmiş bir sanata dayanan, toplumun seçkinlerinin kültürüdür.

Ortodoks dünya görüşü: Egemen ve yazılı kurallara dayanan, toplumun yönetici seçkinlerinin benimsediği dünya görüşüdür.

Kozmopolitizm: Farklı kültürlerin, dünya görüşlerinin ve geleneklerin bir arada bulunduğu ve birbiriyle karışma eğiliminde olduğu toplumsal-kültürel ortamdır:Ulusal ya da yerli olmama hali.

Devletin üç işlevi tanımlanmıştır:

1.  Üretim araçlarının ve üreticilerin korunması ve gelişmesi için gerekli ko­şulların sağlanması,
2. Üretim ilişkilerinin korunması ve gelişmesinin sağlanması,

3. Devlet aygıtının güçlü tutulması ve devletin toplumun sürekli bir biçimdeüstünde yer almasının sağlanması.

Şu halde bu işlevleri yerine getirmek için devletin dört temel kurumdan oluştuğu söylenebilir:

1. Belirli bir toprak üzerinde hükümranlık ve bu toprakta yaşayan insanlar üzerinde varsayımsal ve ideolojik hâkimiyet

2. Hukuk

3. Güvenlik ve zor aygıtları (ordu, polis, milis vs.)

4. Maliye (üretimden artığı çekme mekanizmaları)

Toplumsal hareketlilik:

Toplumun bir tabakasından veya sınıfından başka bir tabakasına ve sınıfına geçiş yönündeki esnekliktir.

Yazılı hukuka ilişkin ilk belge ise Eski Babil kralı Hammurabi’ye ait ko­ dekstir. İÖ. 18. yüzyıla ait bu kodekste evrensel ceza hukuku ilkelerinin ilk izlerini buluruz. 282 kanundan oluşan Hammurabi Kanunları’nın Sumer örfî hukukunun yazıya geçirilmiş hali olduğu söylenir.

Tarihte gördüğümüz ilk büyük yayılmacı dev­letler Assurlar, Hititler, Mısırlılar, Persler ve Büyük İskender’in Makedonyası’dır.

Ulusal kültür, tek bir standart dil ve bu dilin kullanıldığı iletişim araçlarıyla iletişim kuran, dinsel ku­ rumlar yerine laik kurumlar aracılığıyla toplumsallaşan ve devletin belirlediği bir müfredatın uygulandığı standart, zorunlu ve yaygın eğitim kurumları aracılığıyla kültürlenen yurttaşların kültürüydü.

Yönetme meşru­luğunun esası, daha önceki devlet biçimlerinde gördüğümüz, kutsallıktan ya da soya bağlı geleneksel otoriteden kaynaklanan meşruluktan, dünyasal bir ilişkiye, yurttaşlık ilişkisine, oradan da yurttaşın tanımlanma biçimine, yani kültürel kim­ liğe dayanmaktadır.

Milliyetçiliğin esas olarak üç amaca yönelmiş bir hareket olduğu görülecektir

Gellner, milliyetçiliğin temeline endüs­trileşme olgusunu koymaktadır.

Irkçılık, insanların biyolojik, yani doğuştan getirdikleri özelliklerinin onların kültürel ve toplumsal niteliklerini belirlediğini ileri sürer (Bkz. Ünite 4). Irkçılığın temelinde insanların eşit olmadığı fikri yatar ve bu eşitsizliğin temeli bi­ yolojik özelliklere bağlanır.

Endüstri toplumunun en önemli özelliği, onun kitlesel üretim için yüksek kalori sağlayan fosil yakıtlara ve elektrik enerjisine dayanmasıdır.

3. Gübre, tohum, mazot gibi piyasadan temin edilen kaynak (girdi) kullanı­mında yoğunlaşma ortaya çıktı.

4. Nüfus artışı yaşandı ve bu nüfus kırdan kentlere doğru hareketlenerek kentlerin nüfus yoğunluğunu artırdı.

5. Tarımda da uzmanlaşma ortaya çıktı. Tarım makinelerinin üretim, bakım ve işletilmesinden tarla içi üretim süreçlerinde uzman kullanımına kadar uzanan bir dizi meslek erbabı ortaya çıktı.

6. Üretimde girdilerin çoğalması ve bunların üretimdeki önemlerinin artması tarımda ticarî ilişki ağının genişlemesine yol açtı. Kasaba ve kentlerdeki bir takım esnaf girdi temini sorununu bir tür kredi konusu yaparak, tarımdan daha fazla artık­değer çekmeye başladı. Tarlada üretilen ürün, bizzat çif­tçi tarafından pazarlara taşınmak yerine, tarlada alıcı olan tüccarlar eliyle pi­ yasaya sunulmaya başlandı.

7. Tarımcılar giderek dünya ekonomisinin dalgalanmalarına, fiyat artış ve dü­ şüşlerine daha fazla duyarlı hale geldiler ve bu riskleri karşılamak için daha fazla ürün elde edecek yeni tekniklerle ekim­dikim yapmaya, daha fazla alanı tarıma açmaya başladılar.

Üçüncü Dünya, II. Dünya Savaşı’ndan önce büyük ölçüde Batı’nın sö­ mürgeleri olan ve savaş sonrasında bağımsızlıklarını kazanıp ulus­devletler haline gelen Asya ve Afrika ülkelerini anlatan bir kavram olarak şekillenmiştir. Üçüncü Dünya’ya bağımsızlıklarını 19. yüzyılda kazanan Güney Amerika ülkeleri de ekle­ nebilir.

Küreselleşme eskinin güvenceli iş gü­ cünü esnekleştirdi ve işsizliği kronik bir durum haline getirdi. Böylelikle

1. Sermaye hareketlilik kazandı ve daha güvenli ve getirili alanlara doğru sü­ rekli bir hareket içine girdi.

2. Teknoloji hareketlendi ve ortaya çıktığı zamandan kısa bir süre sonra dün­ yanın her yerine yayılma olanağı kazandı.

3. İnsan hareketliliği de arttı. Dünyadaki ikilik zengin batı­ yoksul doğu ikiliği olmaktan çıktı ve yoksul güney ülkelerinden zengin Kuzey ülkelerine doğ­ ru bir insan hareketi (göçü) başladı.

4.  Fikirler, imgeler ve simgeler aynı hızla yayılmaya başladı.