Planlama, yöneticilerin örgütsel hedefleri belirlediği, bu hedeflere ulaşmak üzere atılacak adımları tanımladığı, belirlenen faaliyetleri yerine getirmek üzere belli kişilere veya birimlere sorumluluk verdiği, hedeflerle elde edilen sonuçları kıyaslayarak örgütsel başarıyı ölçtüğü ve düzenli olarak işletme planlarını gözden geçirdiği biçimsel bir süreç olarak tanımlanabilir.

Bakım planlaması: Toplum sağlığı sorunlarını tanımlamanın, karşılanmamış gereksinimleri belirlemenin, gereksinimleri karşılamak için araştırma yapmanın, gerçekçi ve uygulanabilir öncelikli hedefler saptamanın, önerilen programların amacını gerçekleştirmek için idari eylem projelendirmenin düzenli bir sürecidir.

Bilgi ve Yetenek Sistemi bakım elemanlarının yapması gerekenleri düzeyler bazında şu şekilde ifade etmektedir:

Düzey 1: Bireylerin sağlık gereksinimlerini karşılamak için bakım faaliyetlerini üstlenme

Düzey 2: Bakıma muhtaçlık derecesi yüksek olan bireylerin sağlık gereksinimlerini karşılamak için bakım faaliyetlerini üstlenme

Düzey 3: İnsanların sağlık gereksinimlerini karşılamak için bakımı planlama, uygulama ve değerlendirme

Düzey 4: İnsanların karmaşık sağlık ve sosyal gereksinimlerini karşılamak için bakımı planlama, uygulama ve değerlendirme

Bakım planlaması şuhususları içerir:

• Bireylerin/çocukların, ailenin/bakıcının ve profesyonellerin görüşlerini içeren tüm ilgililerin kirleri ve bakış açılarının yer aldığı toplama ve paylaşma hikâyelerini
• Gereksinim alanlarının sistematik bir şekilde gözden geçirilmesini
• Nelerin önemli olduğunu anlamaya yardımcı olacak bilginin araştırılıp tartışılmasını
• Nelerin yapılacağını, sorumlunun kim olacağını ve sürecin ne zaman gözden geçirileceğini içeren aksiyon planlamasını
• Bakımın olabildiğince güvenli bir şekilde nasıl sunulması gerektiğine yönelik risk yönetimi
• Nelerin elde edilmek istendiğine yönelik amaçların düzenlenmesini
• Neyin elde edilmek istendiğine yönelik amaçların düzenlenmesini

Bakım planlaması şu aşamlardan oluşmaktadır:

Sağlık durumu analizi

Amaçlar ve hedefier

Kaynakların değerlendirilmesi

öncelikler

Bakım planı hazırlama

Programlama ve uygulama

İzleme

Değerlendirme

Bakım planlaması yapılırken ilk aşamada ülkenin sağlık durumu analiz edilir. Bu bağlamda nüfus, doğum ve ölüm oranı istatistikleri, epidemoloji, tıbbi bakım kuruluşları, işgücü ve bakıma yönelik tutum ve inançlar inceleme konusu yapılır.

Bakım planlamasının ikinci aşamasında amaçlar ve hedefler oluşturulur. Bakım planlamasının amaç ve hedefleri yetkili bir kişi tarafından belirlenir. Amaçlar ve hedefler oluşturulurken hedeflerin gerçekçi, belirli, kabul edilebilir ve kolay ölçülebilir olmasına dikkat edilmelidir.

Bakım planlamasının üçüncü aşaması, kaynakların değerlendirilmesidir. Bu aşamada bireylerin bakım gereksinimlerinin karşılanması için gerekli iş gücü, finansman, araç-gereç, bilgi ve beceri düzeyi, teknik donanım olanakları değerlendirilir.

Bakım planlaması yapılırken kaynaklar değerlendirildikten sonra öncelikler belirlenerek planın hazırlanması aşamasına geçilir. Bu aşamada ayrıntılandırılmış girdi ve çıktı tespiti yapılır. Uygulamaya dönük bir çalışma kılavuzu niteliğinde olan bakım planlarında ayrıca değerlendirmenin nasıl yapılacağı da belirlenmelidir.

Bakım planlamasının altıncı aşaması programlama ve uygulamadır. Bu aşamada bireylerin bakım gereksiniminin karşılanmasına yönelik sorumluluklar tespit edilir ve görevlendirmeler yapılır. Roller ve görevler tanımlanarak uygulamaya geçilir. Bu aşamada bakım elemanlarının seçimi, eğitimi, motivasyonu ve denetlenmesi önemlidir.

Bakım planlamasının  izleme aşamasında bakım gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik yapılan organizasyon ve proje faaliyetleri hakkında raporlama, kayıt ve gözlem yapılır.

Bakım planlamasının değerlendirme aşamasında ise bakım gereksinimlerinin karşılanmasına ilişkin sonuçların kalitesi,
amaç ve hedeflerin yerine getirilme derecesi ölçülür.

• Bakım planı şu şekillerde tanımlanabilir:
  
  İhtiyaçların, uygulamaların ve sorumlulukların kaydıdır.
• Risk yönetimi aracıdır.
• Kriz anında, çalışanlar kadar aileler, bakım elemanları, hizmet alanlar/hastalar tarafından da anlaşılıp kullanılan bir plandır.
• İnsanların sahip olduklarını hissettikleri bir şeydir.
• Eksiksiz ve tam bir ihtiyaç değerlendirmesine dayanır.
• Multi-profesyonel, kurumlar arası çabadır.
• Bakım koordinatörü gibi en uygun kişi tarafından koordine edilir.
• En uygun ortam ve oturumda üretilir.
• Planın parçası olan kişilerle etkin ve etkili biçimde paylaşılır.
• Bakım sağlanacak kişinin sağlık ve sosyal ihtiyaçlarının müzakere edildiği yazılı ve kayıtlı aksiyon planıdır.

Bireysel bakım planı; bakıma muhtaç engellinin bakımına ilişkin fiziksel, psiko-sosyal vb. alanlarda yaşanan sorunları, bu sorunların sebeplerini ve tespit edilen veriler doğrultusunda hangi alanlarda ve kapsamda bakıma ihtiyacı olduğunun belirlenmesini, belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda yapılabilecek çalışmaları içeren ve genel çerçevesi Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca belirlenen plandır.

Bakım planları şu hususları içerir:

• Amaçlar: Neden bunu yapıyoruz?
• Sonuçlar/Çıktılar: Neleri elde etmeyi planlıyoruz?
• Aksiyonlar/Eylemler: Bunu nasıl yapacağız?
• Sorumluluklar: Bunu kim yapacak?
• Yerler ve Zamanlar: Nerelerde yapılacak?
• Zaman Çizelgesi: Ne zaman ve kim tarafından yapılacak?
• Dikkate Alınacak Diğer Gereksinimler: Irk ve kültür, ekonomik dezavantaj, toplumsal cinsiyet, yaş, din-inanış, engellilik ve cinsiyet vb. dikkate alınması gereken diğer etmenler nelerdir?
• Bireyin rolünü içermeli
• Bireyin güçlerine odaklanmalı
• Bireyin cinsiyet, cinsel kimlik ve cinsiyet rolleri kadar kültürel ve etnik geçmişlerini de yansıtmalı
• Bireyin yaşamına dair, tüm ilgili özelliklerin eylem ve çıktılarını içermeli
• Beklenmedik olay ve kriz düzenlemelerini içermeli
• Bir yıllık dönem içerisindeki sonraki gözden geçirme tarihini içermeli
• Uygun olduğu takdirde transfer ayrıntılarını yansıtmalı
• Karşılanmayan gereksinimleri tanımlamalı

Bakım planı hazırlanırken izlenilmesi gereken aşamalar şunlardır?

Bilgi edinme süreci

Bakım teşhislerinin konulması

Bakım programının belirlenmesi

Programın uygulanması 

Bakım hizmetlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi ve bakım planının revizyonu

Bakıma muhtaç bireylerin bağımlılık dereceleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır

1. Bağımsız birey: Temel gereksinimlerini karşılama veya giderme bakımından kendi kendine yeterli, çoğu zaman sürekli olarak bakım elemanına veya araç-gerece gereksinim duymayan, yaşlı, engelli ve/veya hasta bireylerdir.
2. Sınırlı bağımsız birey: Bir veya birden fazla engelden dolayı sınırlı bir şekilde kendi kendine yeterli, yaşamı kolaylaştıran yardımcı araç-gerece ihtiyaç duyabilen bireylerdir.
3. Kısmen bağımlı birey: Kendi kendine yeterli olabilme yeteneğine bazı durumlarda ve alanlarda hiçbir şekilde yerine getiremeyen, bazı fiilleri ancak kısmen gerçekleştirebilen, bir çok fili ise hiçbir şekilde yerine getiremeyen, fiilleri tam olarak yerine getirebilmesi için mutlaka desteklenmeleri gereken, bakım elemanının yardımına iytiyaç duyan, yaşlı, engelli ve/veya hasta bireylerdir.
4. Bütünüyle bağımlı birey: Kendi kendine yeterli olma özelliği bütünüyle kaybetmiş, kendi başına hiçbir surette gerekli olan ­illeri yerine getiremeyen, mutlak surette bakıma muhtaç hâle gelmiş, hemen her alanda ve her zaman bakım elemanının yardımına, desteğine hizmetine gereksinim duyan, yaşlı, engelli ve/veya hasta bireylerdir.

Bakıma muhtaç bireylerin potansiyelleri şunlardır:

İç Potansiyel: Azim, gayret, inanç, sabır, dayanıklılık gibi bireyin kimlik ve kişilik yapısından kaynaklanan içsel güç kaynaklarıdır.

Dış Potansiyel: Bakıcı aile bireylerinin varlığı, ev düzeninin ve mimari yapısının bireye uygun hâle getirilmesi gibi bakıma muhtaç bireye çevreden sağlanabilen her türlü insani, maddi ve teknik destektir.

Fiziki Potansiyel: Kısıtlı bile olsa bireyin hareketliliğini ve bağımsızlığını sağlayan mevcut bedensel gücüdür.

Bütün ilgili bireylerin ve özellikle bakım planını hazırlayan kişinin aidiyet duygusu taşıması planın gerçeğe dönüştürülmesinde
hayati öneme sahiptir. Bunun sağlanması için bakım planını yazarken şu hususlara dikkat edilmesi gerekir: 

• Bakım planını hazırlayan kişi kendi kelimeleri ve cümlelerini kullanmakla birlikte jargon ve kısaltmalardan arındırılmış tanıdık ve doğal bir dil kullanmaya dikkat etmeli
• Bakım planının hizmet alan kişinin yararı için var olduğunu anlayarak ve “uygun” hizmetler etrafında değil de bakım alacak bireylerin etrafında şekillendirerek hazırlanmalı
• Bakım planını hazırlarken ilgili kişilerin bakım planında olabildiğince uzlaşmasını sağlamalı
• Bakım planını ilgili kişilere imzalama fırsatı sunacak şekilde düzenlemeli
• Bakım planını bireylerin uygun ve rahat olduğu bir durumdayken üretmeli
• Bakım planını hazırlarken hizmet kullanıcılarının katılımının sağlanması yaklaşımından hareketle esnek davranmalı

Bakım planlaması sürecinde en az beş ayrı formdan yararlanılır. Bu formlar şunlardır:

• İlk değerlendirme formu
• Kişisel değerlendirme formu
• Risk değerlendirme formu
• Bakım planı formu
• Kayıt formu