Dünya Sağlık Örgütünün tanımında sağlık “yalnızca hastalığın olmayışı değil fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hâlidir”
olarak tanımlanmaktadır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun kabul ettiği Sakat Kişilerin Hakları Bildirgesi”nde engelli tanımı şöyle yapılmaktadır: Normal bir kişinin kişisel ya da sosyal yaşantısında kendi kendisine yapması gereken işleri, bedensel veya ruhsal yeteneklerindeki kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi bir noksanlık sonucu yapamayanlar engellidir.

Dünya Sağlık Örgütünün uluslararası standart kabul edilen tanımına göre engellilik üç aşamalı bir süreçtir. Önce kişide herhangi bir hasar (impairment) oluşur, ardından işlevsel kısıtlılık/engellilik ortaya çıkar ve sonunda sosyal daralma/sosyal ortamlara az katılım meydana gelir. En uç durumda ise engelli, toplumdan soyutlanmış bir yaşam sürdürür.

Yaşlılığın psikolojik yönü, genel olarak, bilişsel beceriler ve ruhsal davranış değişimleriyle ilgilidir. Yaşlılığın en önemli sorununun bilişsel bozulma olduğu bilinmektedir. Bilişsel beceriler zekâ, dikkat, öğrenme, bellek, dil, görsel yetiler, akıl yürütme gibi alanlardaki değişiklikleri; ruhsal davranış değişimleri ise duygudurumu, güdülenimler ve baş etme becerileri gibi çeşitli nitelikleri içermektedir.

Yaşlanmayla birlikte genel olarak beyin işlevlerindeki fizyolojik gerilemeye bağlı olarak bellek, dikkat, algı gibi bilişsel işlevlerin olumsuz yönde etkilendiği belirtilmektedir. Yaşlı kişilerde sıklıkla bellek (hafıza) azalması, unutkanlık, kusurlu ve eksik hatırlama gibi bellek değişiklikleri görülür. Yaşlılıkta beyin yapısının bozulmasıyla birlikte yaşlı insanlarda düşüncenin içeriği, mantık ve muhakeme niteliği değişir ve bozulur. Düşünce akışında yavaşlama, ayrıntıcı olma ve direnme eğilimi görülür. Hesaplamalar, somut ve soyut kavramlar bozulur,

Genel olarak bakıldığında yaşlıların uyum güçlüğü yaşamasına yol açan en önemli sorunlardan birisi demanstır. Ülkemizde yapılan bir araştırmada elde edilen bulgular, psikiyatrik hastaların % 35’inin demans sorunuyla karşı karşıya olduğunu göstermektedir. Yaşlılık döneminde ayrıca bilinçte bulanıklık, alzheimer hastalığı, stres, uyku bozuklukları, kaygı bozuklukları sıkça görülmektedir.

Yaşlılıkta psikolojik bağlamda en sık rastlanılan sorunlardan birisi de depresyondur. Yaşlılarda depresyonun yaygın olduğu bilinmektedir.

Yaşlılıkta ortaya çıkan depresyon belirtileri, genç ve orta yaşlılarda görülen depresyon belirtilerinden farklıdır. Depresyon yaşayan yaşlılarda fiziksel, görsel, duyusal ve bilişsel bozukluklar görülmektedir. Bu süreçte çevreye karşı ilgisizlik, anksiyete, kendini yargılama, suçluluk ve değersizlik duyguları, fiziksel aktivitesizlik ve sağlıksız yemek yeme davranışları yaşlıların ve onlara bakım verenlerin sıklıkla uğraşmak zorunda kaldıkları psikolojik sıkıntılardır.

Ruhsal kriz içinde olan birey kendini çaresiz hisseder, alışılagelmiş çözüm yolları aklına gelmez ve kullanamaz, kendini ümitsiz hisseder, bir altüst olma hâli yaşar. Hiçbir şeyin düzelemeyeceğini, hiçbir şeyin elinden gelmeyeceğini düşünür. Bunu “kendimi karanlık bir tünelin içinde görüyorum ve hiçbir çıkış yolu göremiyorum” gibi ifadelerle belirtir.

Bireyde aşırı kaygı, depresyon, öfke ve kendini suçlama duygularının varlığı
• Aşırı sinirli ve etrafına zarar verici davranışlar sergilemesi
• Saldırganlık,
• İntihar girişimleri olarak sayılabilir.
• Kaygı; bireyde çarpıntı, terleme, boğulma hissi ve nefes alamama gibi bulgularla,
• Depresyon ise iştah azalması, kilo kaybı, uyku bozukluğu, hareketlerde yavaşlama gibi bedensel bulgularla kendini gösterebilir.

Hangi durumlarda doktora haber vermelisiniz?
• Gerçeği değerlendirme yeteneği bozulmuş, kendisine yardım etmek isteyenlere zarar vermeye başlamışsa,
• Geçmiş kötü deneyimleri ile ilgili olarak sağlık personelinin yardım etmeye çalıştığına inanmıyorsa,
• Saldırgan ve şiddet davranışları gösteriyorsa,
• Alkol, madde ya da ilaç kullanımında ciddi artış olmuşsa,
• Kendisine, size ve çevresindekilere karşı şiddet eğilimi varsa, hastanın doktoruna haber verilmeli ve psikiyatrik yardım alması ağlanmalıdır.

Empati, bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır.

Demans hastalığı (bunama), zihinsel becerilerin hastalık nedeniyle zayıflaması durumudur.

Alzheimer hastalığı, beynin, öncelikle hafıza olmak üzere, tüm bilişsel fonksiyonlarında ilerleyici kayba neden olan en sık görülen demans tipidir.

Hastanın otoritesine saygı duyulmalıdır. Hasta için yapılan bakım uygulamalarında iş birliği sağlanmalıdır. Bakım uygulamalarına başlamadan önce kendisine hangi uygulamanın (banyo, diş fırçalama vb.) yapılacağı ve nasıl yapılacağı mutlaka anlatılmalıdır. Hastanın uygulama öncesinde onayı (izni) alınmalıdır. Bunun yapılması hastanın hem bakım verici ile iş birliği içinde olmasına hem de kendisi ile ilgili uygulamaların kontrolü altında olması duygusunu destekler ve kendisini iyi hissetmesini sağlar.

Hastanız için en önemli konulardan biri güvenliktir. Bazı hastalar nerede olduğunu, sizin kim olduğunuzu unutabilir, karıştırabilir. Bu durumdaki hastalarınızı bulunduğu ortamda yalnız başına bırakmamalısınız. Olası durumlar için boynuna adresini ve kimliği belirten bir künye takılabilir. Ayrıca acil durumlarda aranabilecek telefon numaralarıda bu künyeye yazılabilir. Hastanız kaybolduğunda mutlaka polise ve yakınlarına haber vermelisiniz. Hasta bulunup geri döndüğünde ise yaşadığınız korku yüzünden ona kızmamalı ve öfkeli davranmamalısınız. Bunun hastanızın yaşadığı sağlık probleminden (demans, alzheimer hastalığı gibi) kaynaklandığını unutmayınız.  Geceleri yatmadan önce ise mutlaka sokak kapısı kilitlenmeli çıkabileceği diğer çıkış noktaları da emniyet altına alınmalıdır.

Halüsinasyon bireyin var olmayan şeyleri, sesleri, koku, tatları duyma veya görmesidir.

Bakımınız altındaki bireylerde halüsinasyonlara rastlayabilirsiniz. Halüsinasyon bireyin var olmayan şeyleri, sesleri, koku, tatları duyma veya görmesidir. Bireyde gerçek dışı inançlar olabilir. Hasta kendisi de bu durumdan korkuyor olabilir. Yaşadığı deneyim hakkında onunla konuşup yanında olduğunuzu, güvende olduğunu ona hissettirebilirsiniz. Hasta ile bu inançlarının yanlış olduğu konusunda tartışmaya
girilmemelidir. Dikkatini başka şeylere yöneltmeye çalışmak faydalı olabilir. Evdeki aynaların kaldırılması, iyi aydınlatma, karmaşık eşyaların ve renklerin kaldırılması da korkularını hafifletebilir. Televizyonu çok fazla izlemesi, özellikle şiddet içeren programları izlemesi gerçekle programın farkını ayırt etmesini güçleştirebilir. Bu nedenle şiddet içeren programları izlemesi engellenmelidir.

Bireyin yaşadığı stresi azaltmak, rahatlamasına ve kendini psikolojik olarak iyi hissetmesini sağlayacaktır. Sorunların çözümlenmesi kendi içsel dünyası ile mümkündür. Bu noktada bakım verici rahatlama tekniklerini kullanarak bireye yardımcı olabilir.

Maneviyat, benlik duygusunu geliştirir. İnsanların benimseyip geliştirdikleri dinî değer yargıları vardır. Bu değer yargıları ile ilgili uğraşıları, bireyin kendini iyi hissetmesini sağlayan önemli manevi destektir. Bu nedenle engelleri veya sorunları sonrasında inançları ile ilgili aktiviteleri yerine getiremeyen bireylere yardımcı olmak, uygun ortam ve alternatifler sunmak bireyin ihtiyacı olan bir eksikliği tamamlayacaktır.

Tükenmişlik sendromu: Çalışanlarda kronik fiziksel yorgunluk, çaresizlik ve ümitsizlik duyguları, olumsuz bir benlik kavramının gelişmesi, mesleğe, genel olarak yaşama ve diğer insanlara yönelik olumsuz tutumlar ile belirginleşen fiziksel, duygusal ve zihinsel bir tükenme ile yorgunluk, hayal kırıklığı ve işi bırakma ile karakterize tükenme durumudur.