Poliçeler, bonolar ve çekler Türk Ticaret Kanunu’nda kıymetli evrak niteliği taşıyan kambiyo senetleri olarak tanımlanmakta; günlük hayatta ise ticari senetler olarak bilinmektedir.

Ticari hayatta, özellikle vadeli alış-verişler sonucunda ortaya çıkan ödeme zorunluluklarının belli bir süreye bağlanarak ertelenmesi; ertelenmiş alacakların vadelerine kadar değerlendirilebilmesi ve vadeleri geldiğinde tahsilatının güvenli olarak gerçekleştirilebilmesi amacıyla yaygın olarak ticari senetler kullanılmaktadır.

Bir borç alacak ilişkisinin ürünü olarak düzenlenip, belli tutardaki bir alacak hakkını temsil eden ve bir borç yükümlülüğünün taahhüdünü içeren senetlerdir.

Ticari senetlerin genel niteliği bir bir ödeme aracı olmaları; temel özellikleri ise kıymetli evrak olmalarıdır. Bir parasal alacak hakkını temsil etmeleri nedeniyle, senet çeşitleri arasında “Alacak Senetleri” grubunda yer almaktadırlar. Ciro edilerek kolayca devredilebilmeleri nedeniyle ticari ödemelerde para gibi kullanılmanın yanı sıra finansal yatırım amaçlı işlemlere de konu olabilmektedirler.

Başlıca ticari senetler; bir ödemeyi gerçekleştirmek isteyen kimseler tarafından düzenlenen bonolar ve çekler ile alacaklılar tarafından düzenlenip, borçlu muhatap tarafından imzalanıp kabul edilmekle ortaya çıkan poliçelerden oluşmaktadır.

Poliçeler, senetler ve çekler gibi ticari senetlerin ortak özellikleri;

• Biçim koşulları,
• Müteselsil sorumluluk esası,
• İmzaların birbirinden bağımsız sorumluluğu,
• İbraz sorumluluğu,
• Yasal iptal yöntemi,
• Özel icra usulüne bağlılık,
• Emre yazılı senet sayılmaları,
• Resmi evrak hükmünde sayılmaları,
• Soyutluk.

Ticari senetlerin devri; genellikle senedin arkasına amaca uygun bir ciro kaydının yazılması ve senedin devredilen kişiye teslim edilmesi yani zilyetliğinin geçirilmesi ile gerçekleştirilmektedir.

Ticari senetlerin arkasında yer kalmazsa yapıştırılarak eklenen ‘’alonj’’ denilen bir kâğıt üzerine de yazılabilmekte ve ciranta (ciro eden kişi) tarafından imzalanmaktadır. Cironun; kayıtsız, şartsız olması ilkedir. Cironun bağlı tutulduğu her şart yazılmamış sayılır. Kısmi ciro da batıldır.

Hem kullanılan ciro tekniği (biçimi) hem de gözetilen amaç açısından ciro türleri farklılaşmaktadır. Bu nedenle ciro işlemleri, biçimsel olarak ikiye; amaç açısından üçe ayrılır.

Türk Ticaret Kanunu’nda ciro işlemlerini biçimsel açıdan sınıflandırmakta ve açıklanmaktadır. Buna göre ciro, tam ve beyaz olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir.

Ciranta senedi ciro edeceği kimsenin adını, soyadını ve “ödeyiniz” ibaresini, senedin arka yüzüne, yazar ve imzalar; senedi teslim eder. Senedi devralan kişi tekrar tam ya da beyaz ciro yaparak senedi devredebilmektedir.

Ciranta, senedin arka yüzüne herhangi bir isim belirtmeden sadece “ödeyiniz” ibaresini yazar ve imzalar; senedi teslim eder.

Amaç senedi tümüyle devretmektir. Bankaların iskonto, iştira işlemlerinde; faktoring, forfaiting işlemlerinde geçerli bir ciro türüdür. Temlik cirosu ile senetten doğan bütün haklar ciro edilene geçer, ancak tüm ciro işlemleri için geçerli olduğu gibi bu hakların devri için sadece ciro yeterli olmayıp ayrıca senedin teslimi de gerekir.

Karşılığında kredi kullanılmak üzere bankalara teminat olarak verilen senetler için geçerli bir ciro türüdür. Amaç kredi veren bankanın alacağına bir güvence oluşturmaktır.

Hizmet amaçlı bir ciro türüdür. “Hizmet Cirosu” olarak ta adlandırılır. Ticari senet bedelinin bir başka kimse tarafından –örneğin bir banka tarafından- tahsil edilmesini sağlamak amacıyla yapılan ciroya “tahsil cirosu” denir.

Ticari senetlerin vadelerinin geçmesinden sonra da ciro edilmeleri mümkündür. Vadeden sonra yapılan cirolar, vadeden önce yapılan ciroların hükümlerini doğurmaktadır; ancak, ödenmeme protestosundan ya da bu protestonun düzenlenmesi için öngörülmüş sürenin geçmesinden sonra yapılan cirolar, sadece alacağın temliki hükmünde olmaktadır. Aksi sabit oluncaya kadar tarihsiz bir ciro, protestonun düzenlenmesi için öngörülen sürenin geçmesinden önce yapılmış sayılmaktadır.

Poliçe, üç taraflı bir borç-alacak ilişkisini düzenleyen ve özel biçim koşulları olan kıymetli evrak niteliğindeki bir ödeme aracıdır. Alacaklının keşideci olarak ve borçluyu muhatap alarak düzenlediği; belli bir alacak tutarının; kendisinden alacaklı olan üçüncü bir kişiye (lehtar) ödenmesi, talimatını içeren ve böylece bir alacağın doğrudan bir borca havale edilerek tahsiline yarayan bir finansal araçtır.

Ödeme aracı olmanın yanı sıra para piyasalarında finansal yatırım aracı ve önemli bir fon yönetim aracı olarak işlem görmektedirler. Genellikle dış ticarette kullanıldıklarından doğal olarak yabancı para üzerinden düzenlenmeleri nedeniyle uluslararası para piyasalarında, kâr amacıyla sürekli alımsatım konusu olmaktadırlar. Ayrıca; hacimlerinde, vadelerinde, iskonto oranlarında oluşan değişimler, birer makro-ekonomik gösterge olarak ekonomiye yön vermektedir.

Poliçede; keşideci, lehtar ve muhatap olmak üzere üç taraf bulunmaktadır. Poliçenin oluşması için bu üç tarafın ayı anda aynı yerde bulunması gerekmemektedir.

Poliçelerde vade dört farklı biçimde belirlenebilmektedir:

• Görüldüğünde ödenecek poliçeler,
• Görüldüğünden belli bir süre sonra ödenecek poliçeler,
• Keşide tarihinden belirli bir süre sonra ödenecek poliçeler,
• Belirli Bir Günde ödenecek poliçeler.

Poliçeye vade konmamışsa görüldüğünde ödenecek vadede olduğu kabul edilir. “Görüldüğünde” vadeli olan veya görüldüğünde vadeli sayılan poliçenin, kabul için muhataba ibrazı aşamasında ödenmesi gerekir. İbraz süresi ise poliçenin düzenlenme tarihinden itibaren bir yıldır.

Düzenlenme tarihinden 91 gün sonra” gibi bir vade belirtilebilir. Sürenin hesaplanmasında, sürenin başladığı yani poliçenin düzenlendiği gün hesaba katılmaz, ertesi gün birinci gün olarak hesaba alınır.

Poliçeye “görüldüğünden 91 gün sonra” gibi bir vade konulabilir. Bu takdirde, poliçenin vadesi belirgin değildir ama kabul tarihi önemlidir.

Örneğin, “17 Ocak 2013” gibi belli bir takvim tarihi gösterilebilir.

Poliçelerle ilgili olarak bankalar tarafından verilen hizmetler; onların tahsilatı ve karşılıklarında kredi kullandırılması biçiminde iki grupta toplanmakta; yapılan işlemler ise finansal yatırımlara konu edilebilmeleri nedeniyle bu hizmetlerin kapsamını aşmaktadır. Özellikle kredilendirme hizmetleri açısından bankalarca yapılan işlemler ve burada yer alan açıklamalar, senetler (bonolar) için de geçerlidir.

Poliçeler kurumsal krediler ve dış ticarete aracılık ve finansman hizmetleri kapsamında işlem görmektedirler.

Borçlusu tarafından, yasanın öngördüğü biçimsel koşullara uygun olarak düzenlenip imzalanarak alacaklıya verilen ve belli bir paranın, belli bir süre sonra kayıtsız şartsız ödeneceğini taahhüt eden kıymetli evrak niteliğindeki ticari senetlere; “bono” (emre muharrer senet) denmektedir.

Bono vadeli işlemlerde kullanılan bir senettir. Ödemesi ertelenen borçlar için düzenlenen bono sayesinde vadeli ticaret güvenli bir biçimde gerçekleşmiş olur.

• Senet metninde “Bono” ya da “Emre yazılı senet” sözcüğü,
• Belirli bir tutarın kayıtsız ve şartsız ödenme vaadi,
• Vade,
• Ödeme yeri,
• Kime ve kimin emrine ödenecekse onun ad ve soyadı,
• Senedin düzenlendiği tarih,
• Senedin düzenlendiği yer,
• Senedi düzenleyenin imzası.

Senedi düzenleyip imzalayan ve vadesinde bedelini ödeyecek kişidir. Senedin borçlusudur. Vadesinde ödemesi için kendisine ihbar çıkarılıp başvurulacağından aynı zamanda “muhatap” olarak anılmaktadır.

Alacaklı düzenleyip imzalayan ve vadesinde bedelini ödeyecek kişidir. Senedin borçlusudur. Vadesinde ödemesi için kendisine ihbar çıkarılıp başvurulacağından aynı zamanda “muhatap” olarak anılmaktadır.

Senetler genellikle borçlu ile alacaklının bir arada bulunabildiği aynı yerde yapılan iç ticaret işlemleridir. Çünkü senedin ödeme yapması gereken borçlu tarafından düzenlenip, imzalanıp alacaklıya verilmesi ikisinin bir araya gelebildiği durumlarda söz konusu ve kolay olmaktadır.

Bir ödeme aracı olmanın yanı sıra aynı zamanda bir kredi aracı olarak da işlevseldirler. Öncelikle senet borçlusu yapılan ticaretten doğan borcunu hemen ödememekte, ödemeyi bir süre sonra yapmak sureti ile satıcı kredisi sağlamış olmaktadır. Aynı şekilde alacaklı da senedi bir bankaya iskonto ettirmek ya da teminat göstermek suretiyle bankadan kredi sağlayabilmektedir. Bu durum senetlerin bankacılık ve bankaların reel sektörü finanse etme olanakları etkinliğini açıkça göstermektedir.

Senet tahsil işlemleri, senet karşılığı krediler, senet iskonto ve iştiraları olmak üzere üç tür işlemde bulunurlar.

Bazı durumla kredi kullanan firmaların elinde gerçek ticari işlemler nedeniyle düzenlenmiş müşteri senetleri yeteri kadar bulunmaz; kredi kullanmayı sürdürmenin kolay yolu olarak, çevrelerindeki kimselerden güvene dayalı ilişkilere dayanarak sırf bankanın teminat formalitesini tamamlamak üzere yapay senetler sağlayabilirler. Bu tür senetlere “Hatır Senedi” denir.

Günlük ticari dilde “senet kırdırılması” olarak da adlandırılan bu uygulamada; banka senedi rehin etmeyip tüm haklarıyla mülkiyetini almakta ve bedelini belli bir iskonto ile ödemektedir. Ödenen iskontolu tutar, paranın zaman değeri açısından, bankaya kazanç sağlayacak biçimde belirlenmekte; senedin vadesi geldiğinde nominal senet bedeli borçlusundan tahsil edildiğinde bankanın bu kazancı gerçekleştirilmiş olmaktadır.

• Senetleri incelemeye tabi tutarak almak,
• Vadesine kadar saklamak,
• Borçlu adreslerine göre bankanın diğer şubelerine göndermek,
• Borçlularına ihbarname göndermek,
• Vadelerini takip etmek,
• Yapılan tahsilatları müşterinin mevduat hesabına aktarıp değerlendirmek,
• Ödenmeyen senetleri, müşteri talimatı doğrultusunda protesto ettirerek yasal takip koşullarını hazırlamak,
• Ödenmeyen senetlerin müşterilere iadesi,
• Senet tahsil ücretlerinin alınması.

Protestolu ya da protestosuz, tahsil edilmeyen senetler müşteriye, belge karşılığı iade edilir. Müşteriler, borçlusunun adını kara listeye yazdırmak istemedikleri bazı senetleri için “protestosuz iade” talimatı vermiş olabilirler.

Protestolu senetler bir makroekonomik göstergedir. Listenin genişlemesi; ekonomik durgunluk, finansal kriz belirtisi anlamına gelir, bir erken uyarı sistemi öğesi olarak değerlendirilir.

Poliçelerde iskonto edilen senedin borçlu adresi, dolayısıyla ödenme yeri, başka bir ilde ise bu işlem iştira işlemi olarak adlandırılır.

Bankalardaki hesaplar üzerine, hesap sahipleri tarafından, yasal biçim koşullarına bağlı kalınarak, belli tutardaki bir paranın, kayıtsız şartsız ödenmesi için yazılabilen, ticari senetler kapsamında yer alan, kıymetli evrak niteliğindeki bir ödeme aracıdır.

Ülkemizde çekler sadece bankalardaki mevduat hesaplarından ödenmek üzere, bankalara hitaben yazılmaktadır. “Çek yazmak” , “çek keşide etmek” ve “çek kesmek” aynı anlamı taşır. Birinin lehine çek yazmakla, bankadaki hesaptan ona ödeme yapılması sağlanmış olmaktadır.

Banka, , çek yazan müşteriye ait mevduat hesabında bulunan bakiyeden karşılayarak çek lehtarına ya da hamiline ödemeyi yapar. Buradan da anlaşıldığı gibi çek uygulamasında, poliçedeki durumla çok benzerlik gösteren; üç taraf ve üçlü bir ilişki vardır. Bunlar; Keşideci, Muhattap ve Lehtar/Hamil’dir.

Çeki düzenleyen hesap sahibi olup muhatap bankaya çekte yazılı tutarın bir başka kişiye (lehtara) ödenmesini emretmektedir.

Kendisine ödenmek üzere çek yazılan, çeki elinde bulunduran kişidir. Lehtar ile hamil aynı kişi olabileceği gibi, çekin ciro yoluyla devredilmesiyle farklı kişiler de olabilmektedirler.

Çek ticari senetler (Kambiyo Senetleri) arasında yer almakta; “Emre yazılı senet” niteliği taşımaktadır. Uygulamada “nama” ya da “hamiline” olarak da yazılabilmektedir. Çek, bir kıymetli evraktır. Çek, özel bir havale niteliği taşımaktadır. Çek, düzenlenmesini gerektiren ödeme ilişkisinden soyut olarak ciro yoluyla devredilerek işlevini sürdürür.

Çekin bankaya tahsil için sunulması için, düzenlenme tarihini izleyen belli bir zaman dilimi belirlenmiştir. Bu süre aşıldığında artık hesap sahibinin hesapta karşılık bulundurma zorunluluğu kalmadığından, eğer karşılığı bulunmazsa “karşılıksızlık” işlemi yapılamaz. Ayrıca bu süre aşıldıktan sonra çekin ödenebilmesi için bankanın çek keşidecisi müşterisinden yazılı onay alması gerekmektedir.

Eğer bir çek, kişinin isteği dışında elinden çıktıysa, bu kişi (Müşteri) tarafından bu durum, hesabın bulunduğu banka şubesine yazılı olarak bildirilerek o çekin ödenmesini durdurması, “çekin ödemeden men edilmesi” olarak bilinen ve yaygın bir uygulamadır.

Hamiline yazılı çeklerde herhangi bir ciro işlemi zorunu olmayıp çek teslim suretiyle devredilebilmektedir. İstenirse, çek üzerinde ciranta adının gözükmesinde yarar görülürse ciro kaydı yazılabilir.

Emre yazılı çeklerde, çekin arkasına ciro kaydı yazılıp sonra teslim edilmesi gerekmektedir.

Nama yazılı çekler ve çizgili çekler ciro edilememektedir. Bu çekler ancak alacağın temliki yoluyla devredilebilmektedirler. Temlik cirosu genellikle çekin arkasına “Temlik edilmiştir” notu ile yazılmaktadır.

Çek hesapları, ancak sahibinin yazılı talebi üzerine ya da zamanaşımı süresinin dolması üzerine kapatılabilmekte; ancak çek hesaplarının kapatılmasından sonra bile, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre yasal ibraz süresi içinde ibraz edilen çekler için “ karşılıksızdır” şerhi verilerek karşılıksızlık işlemi yapılabilmektedir.

Bir banka şubesindeki hesap üzerine yazılmış olan çeklerin ödenmesine ilişkin işlemler, çekin ibraz edildiği yere göre farklılıklar gösterir. Üç ayrı ibraz ve ödeme yeri söz konusu olabilmektedir: Hesabın bulunduğu şube, Aynı bankanın bir başka şubesi, Başka bir banka aracılığıyla takas.

Ödemek için geçerli olmayan ve yeterli koşuları taşımayan çeklerin saptaması ve reddedilmesi gerekir.

• Zorunlu şekil şartlarını taşımıyorsa,
• Keşidecinin imzası yetersiz ya da sahte ise,
• Üzerinde tahrifat yapılmış ise,
• İbraz süresi içinde iptal edilmiş ise,
• İbraz süresi geçmiş ve ödenmesi için keşidecinin onayı yok ise,
• Üzerinde yazılı düzenlenme tarihinden önce ibraz edilmiş ise,
• Hesabın üzerinde haciz var ise,
• Zamanaşımına uğramış ise ödenmez.

Çeklerde “Karşılıksızlık” işlemi; hamilin isteği üzerine, çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve soyadı yazılmak, başvuran kişinin bir tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi durumunda bu husus belirtilmek ve bu kişi ile birlikte banka yetkilileri tarafından imzalanmak suretiyle yapılır.

Ticari senetler (Kambiyo senetleri); bir borçalacak ilişkisinin ürünü olarak düzenlenip, belli tutardaki bir alacak hakkını temsil eden ve bir borç yükümlülüğünün taahhüdünü içeren kıymetli evrak niteliğindeki senetlerdir.

Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi senet verilmeden başkalarına devir de edilemez.

Ticari senetlerin başlıca ortak özellikler şunlardır:

1. Biçim Koşulları

2. Müteselsil Sorumluluk Esası

3. İmzaların Birbirinden Bağımsız Sorumluluğu

4. İbraz (Sunum) Zorunluluğu

5. Yasal İptal Yöntemi

6. Özel İcra Usulüne Bağlılık

7. Emre Yazılı Senet Sayılmaları

8. Resmi Evrak Hükmünde Sayılmaları

9. Soyutluk

Biçim Koşulları: Ticari senetlerin her birinin kendine özgü biçimsel düzenlenme koşulları vardır. Senet metinlerinde bulunması zorunlu unsurlar TTK’da sayılmıştır. Ayrıca çeklerle ilgili özel mevzuatta çeklerin boyutları ve baskı özellikleri ile kullanacak müşterilerin her birine özgü kişiselleştirilirlerken yazılması gereken bilgiler, taşımaları gereken kodlar gibi detaylar bile uygulama zorunluluklarının gereği olarak belirlenmektedir. Senetlerde aranan bu biçimsel koşular, senetlerin geçerliliğinin yanı sıra güvenilirlikleri açısından da önemlidir.

Soyutluk: Ticari senetler, ortaya çıkmalarına neden olan ticari borç-alacak ilişkisinden bağımsızdırlar. Yani asıl borç ilişkisindeki olası sakatlıklar ticari senetleri etkilemez, senetler ticari sorunlardan soyut olarak işlevlerini sürdürürler.

Ticari senetlerin devri; genellikle senedin arkasına amaca uygun bir ciro kaydının yazılması ve senedin devredilen kişiye teslim edilmesi yani zilyetliğinin geçirilmesi ile gerçekleştirilmektedir. Ciro kaydı, ticari senetlerin arkasında yer kalmazsa yapıştırılarak eklenen ‘’alonj’’ denilen bir kâğıt üzerine de yazılabilmekte ve ciranta (ciro eden kişi) tarafından imzalanmaktadır.

Ciro uygulamasını poliçeleri esas alarak düzenleyen Türk Ticaret Kanunu hükümlerinde şu açıklamalara yer verilmektedir: 1. Mülkiyet veya sınırlı bir ayni hak kurulması amacıyla kıymetli evrakın devri için, her durumda, senet üzerindeki zilyetliğin devri şarttır. 2. Bundan başka emre yazılı senetlerde ciroya, nama yazılı senetlerde yazılı bir devir beyanına da gerek vardır. Bu beyan kıymetli evrakın veya ayrı bir kâğıdın üzerine yazılabilir. 3. Devredilebilen bütün kıymetli evrakın -senedin içeriğinden veya niteliğinden aksi anlaşılmadıkça- ciro edilmesi ve zilyetliğin geçirilmesiyle cirantanın hakları ciro edilene devrolunur. 4. Düzenleyen, poliçeye “emre yazılı değildir” ibaresini veya aynı anlamı ifade eden bir kaydı koymuşsa, poliçe ancak alacağın temliki yoluyla devrolunabilir ve bu devir alacağın temlikinin hukuki sonuçlarını doğurur.

Hem kullanılan ciro tekniği (biçimi) hem de gözetilen amaç açısından ciro türleri farklılaşmaktadır. Bu nedenle ciro işlemleri, biçimsel olarak ikiye; amaç açısından üçe ayrılır.

Biçimsel Açıdan Ciro
• Tam Ciro
• Beyaz (Açık) Ciro
Amaçlar Açısından Ciro
• Temlik Cirosu
• Rehin Cirosu
• Tahsil Cirosu

Hem kullanılan ciro tekniği (biçimi) hem de gözetilen amaç açısından ciro türleri farklılaşmaktadır. Bu nedenle ciro işlemleri, biçimsel olarak ikiye; amaç açısından üçe ayrılır.

Biçimsel Açıdan Ciro
• Tam Ciro
• Beyaz (Açık) Ciro
Amaçlar Açısından Ciro
• Temlik Cirosu
• Rehin Cirosu
• Tahsil Cirosu

Tam ciro: Tam ciroda, ciranta senedi ciro edeceği kimsenin adını, soyadını ve “ödeyiniz” ibaresini, senedin arka yüzüne, yazar ve imzalar; senedi teslim eder. Senedi devralan kişi tekrar tam ya da beyaz ciro yaparak senedi devredebilmektedir.

Beyaz (açık) ciro: Beyaz ciroda, ciranta, senedin arka yüzüne herhangi bir isim belirtmeden sadece “ödeyiniz” ibaresini yazar ve imzalar; senedi teslim eder. Beyaz ciro uygulamasında çek hamili; a. Ciroyu kendi adına veya diğer bir kişi adına doldurabilmekte, b. Senedi yeniden beyaz olarak ya da belli bir kişi belirleyerek tekrar ciro edebilmekte, c. Beyaz ciroyu doldurmaksızın ve tekrar ciro etmeksizin senedi başka bir kişiye doğrudan verebilmektedir.

Ticari senetler, başlıca üç farklı amacı gerçekleştirmek üzere devredilmektedirler: 1. Bir ödeme yapmak, 2. Rehin edip karşılığında kredi kullanmak, 3. Tahsil edilmelerine yönelik hizmet sağlamak.

Temlik cirosu: Temlik cirosunda amaç senedi tümüyle devretmektir. Bankaların iskonto, iştira işlemlerinde; faktoring, forfaiting işlemlerinde geçerli bir ciro türüdür. Temlik cirosu ile senetten doğan bütün haklar ciro edilene geçer, ancak tüm ciro işlemleri için geçerli olduğu gibi bu hakların devri için sadece ciro yeterli olmayıp ayrıca senedin teslimi de gerekir. Bankacılık uygulamasında genel olarak temlik cirosu; “X. Bankası emrine ödeyiniz. Bedeli alınmıştır.” biçimindeki bir kayıtla yapılmaktadır.

Rehin cirosu: Karşılığında kredi kullanılmak üzere bankalara teminat olarak verilen senetler için geçerli bir ciro türüdür. Amaç kredi veren bankanın alacağına bir güvence oluşturmaktır.

Tahsil cirosu: Tahsil cirosu, hizmet amaçlı bir ciro türüdür. Ticari senet bedelinin bir başka kimse tarafından –örneğin bir banka tarafından- tahsil edilmesini sağlamak amacıyla yapılan ciroya “tahsil cirosu” denir. Ciro, “Bedeli tahsil içindir.”, “Vekaleten.” deyimlerinden birini taşırsa hamil, o senedi tekrar ancak tahsil amacıyla ciro edebilmek koşuluyla kullanabilir. 

İki taraflı, alacaklının lehine borçlu tarafından bir ödemeyi taahhüt etmek üzere düzenlenip verilmekle işlerlik kazanan ve piyasada ciro yoluyla dolaşabilen kıymetli evrak niteliğinde ve ticari senet türüne bono denir.

Borçlu (muhatap): Senedi düzenleyip imzalayan ve vadesinde bedelini ödeyecek kişidir. 

Alacaklı (lehtar): Alacaklı olması nedeniyle adına ve emrine senet yazılan kişidir. Yaptığı bir hizmet ya da sattığı bir mal nedeniyle doğan alacağını vadesi geldiğinde senedin bedelini tahsil ederek elde edecektir. Ama ilerde detaylı olarak açıklanacağı gibi banka kredileri, faktöring işlemleri ve ciro sistemi sayesinde vadesini beklemeksizin senedi paraya çevirme olanakları vardır

Yalnızca bankanın teminat formalitesini tamamlamak üzere yapay senetlere“Hatır Senedi” denir.

Bankalar senetler üzerinde başlıca üç tür işlem yaparlar: 1. Senet Tahsil İşlemleri, 2. Senet Karşılığı Krediler, 3. Senet İskonto ve İştiraları.