Kentsel planlamaya ilişkin imar kararları, idarelerin düzenleyici birer işlevi olup hukuki dayanaklarını kanunlar ve yönetmeliklerden almaktadır.

İdari işlemlerin genel amacı kamu yararıdır. Diğer yandan idari işlemlerin daha özel amaçları da bulunabilir, ancak nihai amacının kamu yararının sağlanması olması gerekir. Amaç öğesi de, idarenin o idari işlem ile ulaşmak istediği ve o işlemden beklediği nihai sonuç olduğundan, idari işlemlerin ve kararların amacı kanunda açıkça gösterilsin ya da gösterilmesin idari hizmetinin iyi biçimde yürütülmesi ve kamu yararının sağlanmasıdır.

İnsan, toplum, çevre münasebetlerinde kişi ve aile mutluluğu ile toplum hayatını yatından etkileyen fiziksel çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, yatırımlarının yer seçimlerini ve gelişme eğilimlerini yönlendirmek ve toprağın korunma, kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemektir.

Fiziki, doğal, tarihi ve kültürel değerleri korumak ve geliştirmek, koruma ve kullanma dengesini sağlamak, ülke, bölge ve şehir düzeyinde sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek, yaşam kalitesini yüksek, sağlıklı ve güvenli çevreler oluşturmak üzere, arazi kullanım ve yapılaşma kararları getirmek şeklinde açıklamıştır.

Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği;

• 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 5 inci, 8 inci ve 44 üncü maddeleri ile
• 29.6.2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği; her tür ve ölçekteki mekânsal planlar ile bu planlara ilişkin revizyon, ilave, değişikliklerin yapılmasına ve incelenmesine, mekânsal planlar ile özel amaçlı plan ve projelere yönelik usul ve esasları kapsamaktadır.

İmar planlarına düzenleyici işlem niteliği kazandıran da imar planı raporudur.

İmar planlarında yetkili idarenin belirlenmesine dair yaşanan sorunun temel nedenini, imar planlarına ilişkin mevzuatın bütünsellikten uzak, dağınık ve ortauzun vadeli planlama hedeflerini taşımamasında ve ilgili idarelerin plan yapmamak ya da geç yapmak konusundaki ısrarlarında bulmak mümkündür.

İmar Kanunu

İmar planlarında yetki paylaşımı genel olarak 14 Haziran 2014 tarih ve 29030 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin ilke ve esaslar çerçevesinde yer almaktadır. Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinin tanımlar başlıklı 4. maddesinin h bendinde, “3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca hazırlanan, kapsadıkları alan ve amaçları açısından üst kademeden alt kademeye doğru sırasıyla, mekânsal strateji planı, çevre düzeni planı ve imar planı” olarak tanımlanan mekânsal planlar, yetki unsuru yönüyle tanımlanmıştır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki KHK’da Bakanlık (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) planlama, kentleşme ve toplulaştırma ile ilgili düzenlemelerin tamamında tek yetkili birimdir.

Belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlerin il özel idarelerinin yetki alanın oluşturduğu belirtilebilir.

Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin tanımlar başlıklı 4. maddesinde “idare” olarak anlaşılması gerekenin büyükşehir belediyeleri; belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde belediyeleri; bu sınırlar dışında il özel idareleri olduğudur.

Planlamaya ilişkin imar mevzuatındaki kanunlar şöyle sıralanabilir:

• İmar Kanunu,
• İmar Affı Kanunu,
• Kamulaştırma Kanunu,
• Kıyı Kanunu,
• Boğaziçi Kanunu,
• Belediye ve Büyükşehir Belediyesi Kanunu,
• Turizmi Teşvik Kanunu,
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu,
• Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun,
• Kat Mülkiyeti Kanunu,
• Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu. 

03.05.1985 tarihinde kabul edilen 3194 sayılı İmar Kanunu, yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen sağlık ve çevre koşullarına uygun teşekkülünü sağlamayı temel almaktadır. Kanun, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ile inşa edilecek resmi ve özel bütün yapıları kapsamaktadır. Buna karşın, herhangi bir saha, her ölçekteki plan esaslarına, bulunduğu bölgenin şartlarına ve yönetmelik hükümlerine aykırı amaçlar için kullanılamaz.

Ülkemiz tarafından planlama literatürüne kazandırılan imar affı uygulaması, kimi zaman zorunlu olarak, kimi zaman siyasi, ekonomik ve teknik nedenlerle yapılmaktadır. Ülkemizde, genel olarak imar affı olarak bilinen ve genel olarak mevcut duruma uygun plan yapımını içeren düzenlemeler oldukça yaygındır.

08.03.1984 tarihinde kabul edilen 2981 sayılı İmar Affı Kanununun amacı; imar ve gecekondu mevzuatına aykırı olarak inşa edilmiş ve inşa halindeki bütün yapılar hakkında uygulanacak işlemleri düzenlemek ve bu işlemlere dair müracaat, tespit, değerlendirme, uygulama ve duyuru esaslarını ve ilgili diğer hususları belirlemektir.

30.07.1966 yılında çıkarılan Gecekondu Kanunu ile başlayan tasfiye, ıslah ve önleme amacı güden ilk uygulamaların kapsamı 2981 / 3290 sayılı kanunlarla genişletilmiş ve imar suçları özellikle seçim dönemlerinde politik kaygılarla ve ekonomik nedenlerle sürekli affedildiğinden plansız ve kaçak yapılaşma önlenememiştir.

İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenmiş ve belirlenecek yerler ile Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri ve Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekât, eğitim ve savunma amaçlı yapılarda imar affı uygulanmamaktadır.

04.11.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu (değişiklik: 05.05.2001 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı yasa ), kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenlemektedir.

Kamulaştırma işlemi, devlet veya kamu tüzel kişilerince, kamu yararının gerektirdiği hallerde, karşılığını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamı veya bir kısmına el konulması veya üzerinde irtifak hakkı tesis edilmesidir.

Bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden (1/6) az olamaz.

04.04.1990 tarihinde kabul edilen 3621 sayılı Kıyı Kanunu, deniz, tabii ve suni göl ve akarsu kıyıları ile bu yerlerin etkisinde olan ve devamı niteliğinde bulunan sahil şeritlerinin doğal ve kültürel özelliklerini gözeterek koruma ve toplum yararlanmasına açık, kamu yararına kullanma esaslarını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla kanun, deniz, tabii / suni göller ve akarsu kıyıları ile deniz ve göllerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerine ait düzenlemeleri ve bu yerlerden kamu yararına yararlanma imkân ve şartlarına ait esasları kapsamaktadır.

Boğaziçi Kanunu

22.11.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu, İstanbul Boğaziçi Alanının kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu artıracak yapılanmayı sınırlamak için uygulanacak imar mevzuatını belirlemek ve düzenlemek amacıyla çıkarılmıştır.

03.07.2005 tarihinde kabul edilen 5393 sayılı yeni Belediye Kanunu, belediyenin kuruluşu, organları, yönetimi, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemektedir. Bu düzenlemelere göre belediyeler, mahalli müşterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde taşınmaz almak, kamulaştırmak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, trampa etmek, tahsis etmek, bunlar üzerinde sınırlı ayni hak tesis etmek yetkisine haizdir.

Büyükşehir Belediyesi Kanunu, büyükşehir belediyesi yönetiminin hukukî statüsünü düzenlemek, hizmetlerin plânlı, programlı, etkin, verimli ve uyum içinde yürütülmesini sağlamak amacıyla çıkarılmıştır. Kanun, büyükşehir belediyesiyle büyükşehir sınırları içindeki belediyeleri kapsamaktadır.

Belediye sınırları içinde ve bu sınırlara en fazla 10.000 metre uzaklıktaki yerleşim birimlerinin son nüfus sayımına göre toplam nüfusu 750.000’den fazla olan il belediyeleri, fizikî yerleşim durumları ve ekonomik gelişmişlik düzeyleri de dikkate alınarak, kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilmektedir.

12.03.1982 tarihinde yürürlüğe giren 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, turizm sektörünü düzenleyecek, geliştirecek, dinamik bir yapı ve işleyişe kavuşturacak tertip ve tedbirlerin alınmasını sağlamak amacıyla çıkarılmıştır.

Korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili hususları ve bunlarla ilgili gerçek ve tüzel kişilerin görev ve sorumluluklarını 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ele almaktadır.

23.07.1983 yılında kabul edilen 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmek amacıyla çıkarılmıştır.

Tamamlanmış bir yapının ayrı ayrı ve başlı başına (müstakilen) kullanmaya elverişli kat, daire, büro, işyeri, mağaza, dükkân, depo, garaj vb. bölümleri üzerinde o taşınmazın malikleri tarafından kurulan mülkiyet hakkına kat mülkiyeti denilmektedir.

İmar ile ilgili yönetmelikler şöyle sıralanabilir:

• 3030 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler İçin Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği,
• Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği,
• Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik,
• Otopark Yönetmeliği,
• Yapı Denetimi Uygulama Usul ve Esasları Yönetmeliği.

İmar yasası, başta Anayasa olmak üzere imar ile ilgili kanunları, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, genelge, tebliği içermektedir. Her tür ve ölçekteki planlar genel düzenleyici idari işlemlerdir.

Planlı alanlar Tip İmar Yönetmeliği belediye sınırları ve mücavir alan sınırları içinde veya dışında, imar plânı bulunan alanlarda uygulanmaktadır. Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği, 3030 sayılı Büyükşehir Belediyeleri Hakkındaki Kanun kapsamı dışında kalan belediyelerin imar yönetmeliği olup 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Yönetmeliğin genel hükümlerine göre; İmar planlarında açıklanmamış ve bu Yönetmelikte de yer almamış hususlarda lüzum ve ihtiyaca ve civarın karakterine göre uygulanacak şekli takdire, Belediye yetkilidir. Belediye, mevzuat ve standartlarda özürlüler konusunda getirilen hükümlere uymakla ve bunları uygulamakla yükümlüdür. Ayrıca, belediye yörenin koşullarını göz önünde bulundurarak mevzuat ve standartlarda yer almayan hususlarda da özürlülerle ilgili gerekli önlemleri almaya yetkili ve sorumludur.

Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde ve Dışında Planı Bulunmayan Alanlarda Uygulanacak İmar Yönetmeliği yerine Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği gelmiştir.

Bu Yönetmeliğin amacı belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan ve planı bulunmayan alanlardaki yapılaşmaların fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamaktır.

İmar Planı Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelik yerine Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik gelmiştir.

Bu Yönetmeliğin amacı; insan, toplum, çevre münasebetlerinde kişi ve aile mutluluğu ile toplum hayatını yakından etkileyen fiziksel çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, yatırımların yer seçimlerini ve gelişme eğilimlerini yönlendirmek ve toprağın korunma, kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemek üzere hazırlanacak “her tür ve ölçekteki planın” ve bu planlar üzerinde yapılacak değişikliklerin hangi esaslar dâhilinde yapılacağını belirlemektir. 

Araçların park etmesi için kullanılan açık veya kapalı alana otopark denir.

Amacı, yerleşme yerlerinde araçların yol açtığı trafik sorunlarının çözümü için otopark yapılmasını gerektiren bina ve tesislerin neler olduğunun ve otopark ihtiyacının miktar, ölçü ve diğer şartlarının tesbit ve giderilme esaslarını aynı Kanunun 5 inci maddesinde tanımlanan ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümünü gösteren imar planlarına uygun olarak düzenlemektir.

Yapı denetim kuruluşları ve laboratuarların çalışma usul ve esaslarını, bu kuruluşlarda görev alacak denetçi mimar ve mühendisler ile diğer görevlilerde aranacak nitelikleri, yapı denetim komisyonunun çalışma usul ve esaslarını, yapı denetimi hizmet sözleşmesi düzenlenmesi ve hizmet bedellerinin ödenmesi esaslarını, yapı denetim kuruluşları ile bu kuruluşların denetçi mimar ve mühendislerinin sicil raporlarının tutulmasına ve yapılara sertifika verilmesine dair usul ve esasları kapsamaktadır.

Halihazır harita, bir beldenin halihazırda (kullanıldığı anda) gözle görülebilen doğal ve yapay tesislerini, belirli ölçekte gösteren haritasıdır.

Yerleşme alanı, imar planı sınırı içindeki yerleşik ve gelişme alanlarının tümüdür.

İmar adası, imar planındaki esaslara göre meydana gelen adadır.

İmar parseli, imar adaları içerisindeki kadastro parsellerinin İmar Kanununa, İmar Planı ve Yönetmelik esaslarına göre düzenlenmiş şeklidir.

Yapı, karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir.

Bina, kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılardır.

Cins tashihi, bir taşınmazın yapılı iken yapısız hale gelme veya yapısız iken yapılı hale gelmesi durumunda, arazideki fiili durumunun paftasında ve tapu sicilinde gösterilmesi işlemidir.

İfraz (ayırma), İmar Kanununun 15. ve 16. maddeleri uyarınca, tek parça halindeki bir parselin iki veya daha fazla parsele ayrılması işlemidir.

Tevhit (birleştirme), birbirine bitişik olan bir veya birden çok parselin tek parsel haline dönüşmesi işlemidir.

Pafta, bir bölgenin kadastral durumunu gösteren değişik malzemeler üzerine yapılmış parselasyon çizgilerinin bütünüdür. Pafta numarası da o çizili belgenin numarasıdır. Ada, dört tarafı yollarla çevrili arazi parçasıdır. Ada numarası bu arazi parçasını oluşturan parseller bütününe verilen numaradır. Her adanın ada numarası olmayabilir. Parsel numarası, kadastral paftalarda ve tapuda belirtilen parselin numarasıdır.

Yola terk, imar planına göre yol, yeşil alan, park, meydan vb. tescile tabi olmayan alanlara rastlayan taşınmazların, bu bölümlere isabet eden kısımlarının tapu sicilinden çıkarılmasıdır.

Şufa hakkı, özel kişilerin elinde bulunan bir taşınmazın, sahibince satışa çıkarıldığında, öncelikle devlet, kent yönetimi ve öteki kamu kuruluşlarına satılmasını öngören sınırlama; kamu kuruluşlarına bu amaçla tanınan öncelikli satın alma hakkıdır.

İzale-i Şüyu, bir taşınmaz üzerinde, hisseli mülkiyeti olan iki ya da daha çok kişinin, söz konusu taşınmazı aralarında bölüştürmeleri ve bölüşmede anlaşma olmazsa, taşınmazın bir bütün olarak satılarak ele geçen paranın sahipler arasında bölüştürülmesidir.

Deniz, tabii ve suni göl ve akarsularda, taşkın durumları dışında, suyun karaya değdiği noktaların birleşmesinden oluşan çizgiyi ifade etmektedir.

Deniz, tabii ve suni göl ve akarsularda, kıyı çizgisinden sonraki kara yönünde su hareketlerinin oluşturulduğu kumluk, çakıllık, kayalık, taşlık, sazlık, bataklık ve benzeri alanların doğal sınırını göstermektedir.

Kıyı, kıyı çizgisi ile kıyı kenar çizgisi arasındaki alanı tanımlamaktadır.

Dar kıyı, kıyı kenar çizgisinin, kıyı çizgisi ile çakışmasını ifade etmektedir.

Boğaziçi sahil şeridi; Boğaziçi kıyı kenar çizgisi ile 22.07.1983 tarihli 1/5000 ölçekli nazım planında gösterilen hat arasında kalan bölgedir.

Turizm bölgesi, sınırları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın önerisi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilen bölgeleridir.

Turizm alanı, Turizm Bölgeleri içinde öncelikle geliştirilmesi öngörülen, mevkii ve sınırları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın önerisi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilen doğal veya sosyokültürel değerlerin yoğunlaştığı alanlarıdır.

Turizm merkezi, Turizm Bölgeleri içinde veya dışında, yeri, mevkii ve sınırları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın önerisi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilen, turizm yönünden önem taşıyan yerleri veya bölümleridir.

Kültür varlıkları, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yeraltında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır.

1. Grup kültür yapılar arasında; Cami, Han, Hamam, Kilise, Tapınak vb. anıtsal nitelikli ve tüm toplum tarafından kullanılan yapılar yer almaktadır.

II. Grup kültür yapılar arasında; çoğunlukla özel mülkiyette bulunan geleneksel konutlar, dükkanlar vb. küçük ölçekli yapılar yer almaktadır.

Sit alanı; tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlardır.

Kâgir yapı, taş veya tuğladan yapılmış yapılardır.

Mutlak tarım arazisi, bitkisel üretimde; toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin kombinasyonu yöre ortalamasında ürün alınabilmesi için sınırlayıcı olmayan, topografik sınırlamaları yok veya çok az olan; ülkesel, bölgesel veya yerel önemi bulunan, hâlihazır tarımsal üretimde kullanılan veya bu amaçla kullanıma elverişli olan arazilerdir.

Marjinal tarım arazisi; mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri ve dikili tarım arazileri dışında kalan, toprak ve topografik sınırlamalar nedeniyle üzerinde sadece geleneksel toprak işlemeli tarımın yapıldığı arazilerdir.

Yerleşik (meskun) alan, varsa üst ölçek plan kararlarına uygun olarak, imar planı ile belirlenmiş ve iskan edilmiş alandır.

Gelişme (inkişaf) alanı, varsa üst ölçek plan kararlarına uygun olarak, imar planında kentin gelişmesine ayrılmış olan alandır.

Kentteki sosyo-kültürel altyapı alanları şöyle sıralanabilir: 

• Yeşil alanlar, 
• Çocuk bahçeleri,
• Parklar ve rekreasyon alanları,
• Spor ve oyun alanları.

İnşaat alanı kat sayısı (Kat Alanı Kat SayısıKAKS, emsal); yapı inşaat alanının imar parseli alanına oranıdır.

Asma kat, binaların, iç yüksekliği en az 5.50 metre olan, zemin katında düzenlenen ve ait olduğu bağımsız bölümü tamamlayan ve bu bölümden bağlantı sağlayan kattır. Asma katlar, iç yüksekliği 2.40 metreden az olmamak, yola bakan cephe veya cephelere 3.00 metreden fazla yaklaşmamak üzere yapılabilirler.

Sürveyan; görevlendirildiği şantiyede fenni mesulün direktifleri ile yapının fen, sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak yapılabilmesi için, yapı ile ilgili inşaat, tesisat, imalat, tadilat, tamirat ve her türlü inşaat işlerinden sorumlu olan ve aldıkları eğitime göre teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker, teknisyen unvanını taşıyanlar ile lise mezunu olup 3308 sayılı Kanuna göre ustalık belgesi alan fen adamıdır.

Ayrı bina, iki yanı komşu parsellerdeki binalara bitişik olmayan binalardır.

Bitişik bina, iki yanı komşu parsellerdeki binalara kısmen veya tamamen bitişik olan binalardır.

Birim park alanı, bir aracın park etmesi için gerekli olan ve manevra alanları dahil toplam park alanını, ifade eder.

Yasa kapsamına giren yapıların ruhsatı Belediye ve Valiliklerden alınır.

Yapı ruhsatı alınmış yapılardaki değişiklikler için yeniden ruhsat alınmalıdır.

Derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk, dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması ve yönetmeliğe uygun olarak mahallin hususiyetine göre belediyelerce hazırlanacak imar yönetmeliklerinde belirtilecek taşıyıcı unsuru etkilemeyen diğer tadilatlar ve tamiratlar ruhsata tabi değildir.

Dilekçeye sadece; 

• Tapu (istisnai hallerde tapu senedi yerine geçecek belge),
• Mimari proje,
• Statik proje,
• Elektrik ve tesisat projeleri,
• Resim ve hesapları, 
• Röperli veya yoksa ebatlı kroki eklenmesi gereklidir.

Belediye veya valilik tarafından büyüklüğü ve bazı özellikleri dolayısıyla uygun görülen yapıların projeleri, 1/100, 1/200 veya 1/50 ölçekli proje tekniğinde çizilmiş olarak istenmektedir.

İnşasına 2 yıl içinde başlanmayan veya 5 yıllık ruhsat süresi içinde tamamlanmayan ve süresi içinde ruhsat yenilemesi yapılmayan yapılar, ruhsatsız yapı olarak değerlendirilir. Ruhsat süresi içinde yapılan başvurularda ilgili idarelerin ruhsatı yeniledikleri tarihe bakılmaksızın ruhsat, ilk ruhsat alma tarihindeki plan ve mevzuat hükümleri kapsamında beş yıl uzatılarak yenilenir. Süre uzatımı başvurusu yapılmayan yapılarda idareler, ruhsat süresinin dolduğu tarihten itibaren en geç 30 gün içinde yapı yerinde seviye tespitini yapar. Ruhsatı hükümsüz hale gelenlerin inşasına devam edilebilmesi için yeniden ruhsat alınması zorunludur.

Yapı tamamlandığında tamamının veya kısmen kullanılması mümkün kısımları tamamlandığında bu kısımlarının kullanılabilmesi için, yapı ruhsatını veren ilgili idareden izin alınması zorunludur.

Yapı kullanma izni için gerekli belgeler şunlardır:

• Fenni mesullerin veya yapı denetim kuruluşlarının yapının projeler,
• Fen ve sağlık kurallarına uygun olarak yapılıp yapılmadığının kanıtı,
• Mevzuata uygun olarak piyasaya arz edilmiş ve Yönetmeliğin gereklerini sağlayan malzeme kullanılıp kullanılmadığını belirten raporlar,
• Yetki belgesine haiz mimar, mühendis veya kuruluşlarca tanzim edilen enerji kimlik belgesi,
• Yapıya ilişkin fotoğraflar.

Dünyanın her yerinde olduğu gibi ülkemizde de şehirlerin ve yerleşim alanlarının planlı ve düzenli olması, imar etme işinin kapsamına giren tüm teknik ve sosyal alt yapı tesislerinin bilim ve tekniğin gereklerine göre zamanında ve imar programlarına uygun olarak yapılması ile mümkündür. Kentsel planlamaya ilişkin imar kararları, idarelerin düzenleyici birer işlevi olup hukuki dayanaklarını kanunlar ve yönetmeliklerden almaktadır.

14 Haziran 2014 tarihli Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğine göre “ fiziki, doğal, tarihi ve kültürel değerleri korumak ve geliştirmek, koruma ve kullanma dengesini sağlamak, ülke, bölge ve şehir düzeyinde sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek, yaşam kalitesini yüksek, sağlıklı ve güvenli çevreler oluşturmak üzere, arazi kullanım ve yapılaşma kararları getirmek” olarak gösterebiliriz. 

İmar planları, plan, plan notu ve bu planın eki rapordan oluşan bir bütündür.

İmar planlarında yetkili idarenin belirlenmesine dair yaşanan sorunun temel nedenini, imar planlarına ilişkin mevzuatın bütünsellikten uzak, dağınık ve orta-uzun vadeli planlama hedeflerini taşımamasında ve ilgili idarelerin plan yapmamak ya da geç yapmak konusundaki ısrarlarında bulmak mümkündür.

Söz konusu değişikliğe ilişkin altı çizilmesi gereken en önemli husus, koruma kullanma dengesine dair yapılan belirlemeye rağmen sürdürülebilir kalkınma vurgusunun eklenerek yapılaşmaya ilişkin eğilim planlama alanında temel hedef olarak gösterilmiş olmasıdır.

İmar Kanunu’nun 6. maddesinde planların amaçları ve kapsadıkları alan bakımından bölge planları ve imar planları olarak ayrıldığı ve imar planlarının da nazım imar planları ve uygulama imar planı olarak hazırlandıkları açıklanmıştır.

İmar planlarına ilişkin ikili bir ayrıma gidildiği ve belediye sınırları içinde kalan yerler – belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlere dair iki farklı idare yetkilidir. Buna göre, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planlarının belediyelerin yetki alanını; belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlerin ise il özel idarelerinin yetki alanın oluşturduğu belirtilebilir.

03.05.1985 tarihinde kabul edilen 3194 sayılı İmar Kanunu, yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen sağlık ve çevre koşullarına uygun teşekkülünü sağlamayı temel almaktadır.

Ülkemiz tarafından planlama literatürüne kazandırılan imar affı uygulaması, kimi zaman zorunlu olarak, kimi zaman siyasi, ekonomik ve teknik nedenlerle yapılmaktadır. Ülkemizde, genel olarak imar affı olarak bilinen ve genel olarak mevcut duruma uygun plan yapımını içeren düzenlemeler oldukça yaygındır.

İmar Affı Kanunu da İmar Kanunu gibi bazı istisnalara tabidir. Bu istisnalara göre, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenmiş ve belirlenecek yerler ile Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri ve Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekât, eğitim ve savunma amaçlı yapılarda imar affı uygulanmamaktadır.

2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu (değişiklik: 05.05.2001 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı yasa ), kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenlemektedir.

Kamulaştırma yapılabilmesinin temel kuralı, kamulaştırmaya konu olan durumla ilgili kamu yararının bulunmasıdır.

1. 3 üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılan amaçlarla yapılacak kamulaştırmalarda ilgili bakanlık,

2. Köy yararına kamulaştırmalarda köy ihtiyar kurulu,

3. Belediye yararına kamulaştırmalarda belediye encümeni,

4. İl özel idaresi yararına kamulaştırmalarda il daimi encümeni,

5. Devlet yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,

6. Yükseköğretim Kurulu yararına kamulaştırmalarda Yükseköğretim Kurulu,

 7. Üniversite, Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yararına kamulaştırmalarda yönetim kurulları,

8. Aynı ilçe sınırları içinde birden çok köy ve belediye yararına kamulaştırmalarda ilçe idare kurulu,

9. Bir il sınırları içindeki birden çok ilçeye bağlı köyler ve belediyeler yararına kamulaştırmalarda il idare kurulu,

10. Ayrı illere bağlı birden çok kamu tüzelkişileri yararına kamulaştırmalarda Bakanlar Kurulu,

11. Birden çok il sınırları içindeki Devlet yararına kamulaştırmalarda Bakanlar Kurulu.

Kanunun 6. maddesine göre kamu yararı kararını onaylayacak merciler ise,
a) Köy ihtiyar kurulları ve belediye encümenleri kararları, ilçelerde kaymakamın, il merkezlerinde valinin,
b) İlçe idare kurulları, il daimi encümenleri ve il idare kurulları kararları, valinin,
c) Üniversite yönetim kurulu kararları, rektörün,
d) Yükseköğretim Kurulu kararları, Kurul başkanının,
e) Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları, genel müdürün,
f ) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları, Yüksek Kurum Başkanının,
g) Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri veya yetkili idare organları kararları, denetimine bağlı oldukları bakanın,
h) Gerçek kişiler veya özel hukuk tüzelkişileri yararına; köy, belediye veya özel idarece verilen kararlar, valinin onayı ile tamamlanmaktadır. 

Kamulaştırma Bedeli, bir gerçek veya özel hukuk tüzelkişisine ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl Genel Bütçe Kanununda gösterilen miktarı, nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden (1/6) az olamaz.

04.04.1990 tarihinde kabul edilen 3621 sayılı Kıyı Kanunu, deniz, tabii ve suni göl ve akarsu kıyıları ile bu yerlerin etkisinde olan ve devamı niteliğinde bulunan sahil şeritlerinin doğal ve kültürel özelliklerini gözeterek koruma ve toplum yararlanmasına açık, kamu yararına kullanma esaslarını tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Kentsel planlamaya ilişkin mevzuatı oluşturan diğer kanunlarda yer aldığı gibi Kıyı Kanununda da bazı istisnalar bulunmaktadır. Bu istisnalara göre; askeri yasak bölgeler ve güvenlik bölgelerinde veya ülke güvenliği ile doğrudan ilgili, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekât ve savunma amaçlı yerlerde (konut ve sosyal tesisler hariç) özel kanun hükümlerine, diğer özel kanunlar uyarınca belirlenmiş veya belirlenecek yerlerde ise, özel kanunların bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerine uyulmaktadır.

22.11.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu, İstanbul Boğaziçi Alanının kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu artıracak yapılanmayı sınırlamak için uygulanacak imar mevzuatını belirlemek ve düzenlemek amacıyla çıkarılmıştır.

Bu Yönetmelik hükümleri;
1. Planı bulunmayan ve/veya son nüfus sayımına göre nüfusu 10000’in altında olan belediyelerin yerleşik alan sınırları içinde,
2. Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki köy ve mezraların yerleşik alanlarında,
3. Belediye ve mücavir alan sınırları dışında planı bulunmayan köy ve mezraların yerleşik alanları ve civarında,
4. Belediye ve mücavir alan sınırları içinde veya dışında imar planı ve yerleşik alan sınırları dışında kalan iskân dışı alanlarda, uygulanmaktadır.

Yapı kullanma iznin alınması için ilgili idareye yapılan başvuru dilekçesi ekinde,
• fenni mesullerin veya yapı denetim kuruluşlarının yapının projelerine,
• fen ve sağlık kurallarına uygun olarak yapılıp yapılmadığını,
• mevzuata uygun olarak piyasaya arz edilmiş ve Yönetmeliğin gereklerini sağlayan malzeme kullanılıp kullanılmadığını belirten raporları,
• yetki belgesine haiz mimar, mühendis veya kuruluşlarca tanzim edilen enerji kimlik belgesi
• yapıya ilişkin fotoğraflarının, bulunması zorunludur. Enerji kimlik belgesi, yapı kullanma izin belgesi ile birlikte onaylanarak yapı sahibine verilir.