Söz konusu kanunun amacı 1. maddede; içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usulleri düzenlemek olarak belirlenmiştir.

Söz konusu kanunun 2.maddesinde sayıldığı üzere yer sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri belirtir.

İçeriğin yayından çıkarılması: İçerik veya yer sağlayıcılar tarafından içeriğin sunuculardan veya barındırılan içerikten çıkarılmasını ifade eder.

5651 sayılı kanunla verilen görevler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yerine getirilir (5651 s.K. m.10/1).

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

5651 s.K.’nın 6/A/1. maddesi şu şekildedir: Kanunun 8 inci maddesi kapsamı dışındaki erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasını sağlamak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği kurulmuştur.

Birliğin gelirleri, üyeleri tarafından ödenecek ücretlerden oluşur. Alınacak ücretler, Birliğin giderlerini karşılayacak miktarda belirlenir. Bir üyenin ödeyeceği ücret, üyelerin tamamının net satış tutarı toplamı içindeki o üyenin net satışı oranında belirlenir. Üyelerin ödeme dönemleri, yeni katılan üyelerin ne zamandan itibaren ödemeye başlayacağı ve ödemelere ilişkin diğer hususlar Birlik Tüzüğünde belirlenir. Süresinde ödenmeyen ücretler Birlikçe kanuni faizi ile birlikte tahsil edilir. Bu birliğe üye olmayan internet servis sağlayıcıları faaliyette bulunamaz (5651 s.K. m.6/A/9, 10).

Söz konusu birlik, özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir ve birliğin merkezi Ankara’dır (5651 s.K. m.6/A/2).

Yükümlülüğü yerine getirmeyen sağlayıcılar bakımından iki bin TL’den elli bin TL’ye kadar idari para cezası verilmesi öngörülmüştür.

Yaptırımı uygulamakla yetkili merci başkandır (5651 s.K. m.3/2).

Başkanın idari para cezasına karşı 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdarî Yargılama Usulü Kanunu hükümlerine kanun yoluna başvurulması da mümkündür (5651 s.K. m.8/12).

Kanun koyucu içerik sağlayıcının, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu olmayacağını da hüküm altına almıştır. Bununla birlikte, içerik sağlayıcının bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcıların söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı, bağlantıyı sunuş biçiminden açıkça belli ise bu durumda genel hükümlere göre bağlantı sağladığı içerikten de sorumlu olacaktır (5651 s.K. m.4/2)

5651 s.K’nın 8. ve 9. maddelerine uygun olarak, yer sağladığı içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar edilmesi üzerine, söz konusu içeriği yayından çıkarma yükümlülüğü vardır (5651 s.K. m.5/2).

Yer sağlayıcı, yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini bir yıldan az ve iki yıldan faz-la olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla da yükümlü kılınmıştır (5651 s.K. m.5/3).

Erişim sağlayıcı (5651 s.K. m.6/1);

1. Herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, bu Kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde erişimi engellemekle,
2. Sağladığı hizmetlere ilişkin, yönetmelikte belirtilen trafik bilgilerini altı aydan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla,
3. Faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Kuruma, içerik sağlayıcılarına ve müşterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine ilişkin kayıtları yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak Kuruma teslim etmekle,
4. Erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almakla,
5. Kurumun talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde kuruma teslim etmekle ve kurumca bildirilen tedbirleri almakla yükümlüdür.

Ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, ailenin ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında usul ve esasları yönetmelikte belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür (5651 s.K. m.7/3).

5651 s.K.’da dört farklı kapsamda erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkartılmasıyla ilgili tedbirlere yer verilmiştir. Bunlardan ilki koruma tedbiri olarak öngörülen erişimin engellenmesi koruma tedbiridir. Bunun dışında önleme amaçlı olarak içeriğin çıkartılması ve/veya erişimin engellenmesi tedbiri farklı koşullara bağlı olarak düzenleme altına alınmıştır. Ayrıca kişilik haklarının internet yayınları yoluyla ihlaline bağlı olarak ilgililerin başvurusu üzerine içeriğin çıkartılması ve/veya erişimin engellenmesi hüküm altına alınmıştır. Son olarak aslında kişilik hakları kapsamında yer alan özel hayatın gizliliğinin ihlaline yönelik internet yayınlarına erişimin engellenmesi de ayrıca düzenlemeye tabi tutulmuştur.

Şüpheli veya sanığı ya da bir delili elde etmek, duruşmanın yapılmasını yahut hükmün infazını teminat altına almak amacıyla başvurulan, her birisi bir veya birden fazla temel hakka müdahale teşkil eden muhakeme işlemlerine koruma tedbirleri denilmektedir.

Mahkûmiyet hükmü kurulduktan sonra sanığın kaçma tehlikesi varsa, hükmen tutukluluğuna karar verilmesi suretiyle, hüküm kesinleşinceye kadar el altında tutulması sağlanabilir. Böylelikle sanığın kaçmasına engel olunarak mahkûmiyet hükmünün infazı teminat altına alınır.

Aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesine karar verilir (5651 s.K. m.8/1):

1. 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
   1. İntihara yönlendirme (madde 84),
   2. Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),
   3. Uyuşturucu veya uyarıcı madde kulla- nılmasını kolaylaştırma (madde 190),
   4. Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194),
   5. Müstehcenlik (madde 226),
   6. Fuhuş (madde 227),
   7. Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228) suçları.
2. 25/7/1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar.

Katalog suçlardan biri veya birkaçını oluşturan içeriğin yayından çıkarılması halinde; erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından kaldırılır (5651 s.K. m.8/9). Nitekim artık erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasına gerek kalmamıştır.

Kanun koyucu söz konusu önleme amaçlı tedbire sadece belirli hallerde başvurulmasına imkân tanımıştır. Bu bağlamda tedbir, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak verilebilecektir (5651 s.K. m.8/A/1)

Kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hakimine başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini de isteyebilir (5651 s.K. m.9/1).

Bununla birlikte özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde doğrudan Başkanın emri üzerine erişimin engellenmesinin kurum tarafından yapılacağı da hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda Başkan tarafından verilen erişimin engellenmesi kararı, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hakim, kararını kırk sekiz saat içinde açıklar (5651 s.K. m.9/A/8,9).

İnternetin en önemli toplumsal dezavantajlarından birisi, yeni suç işleme yöntemlerine imkân tanıması ve ortaya çıkardığı yeni bireysel menfaatlere bağlı olarak, yeni suç tiplerine ilişkin düzenlemeler yapılmasını zorunlu kılmasıdır. Gerçekten de internet sayesinde insanlık artık sadece daha rahat iletişim sağlamamakta, bilgiye daha kolay ulaşmamakta; bunlarla birlikte aynı zamanda daha kolay çalmakta, daha rahat zarar vermekte ve tahrip edebilmektedir. Bundan birkaç yüzyıl önceki insanların hayal bile edemediği yeni imkânlar ve haklar ortaya çıkartan internet, bu haklara karşı işlenecek suçlarda da önemli bir araç haline gelebilmektedir. Buna rağmen interneti suçla özdeşleşmiş bir araç olarak görmekten de kaçınmak gerekir.

İnternet insanoğlunun hayatını sadece kolaylaştırmakla kalmamış aynı zamanda asosyalleşme, internet bağımlılığı gibi bazı dezavantajları da beraberinde getirmiştir. Ancak her halükârda modern dönemin bu göreli yeniliğinin, insanlık için dezavantajlarına nazaran çok daha büyük avantajlar sağladığı kanaatindeyiz. Bu nedenle interneti sosyal hayattan çıkarmak artık mümkün olmadığına göre, onun toplumsal menfaat bakımından getirdiği zararları mümkün olduğunca aza indirmeye gayret etmelidir.

İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir.

Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişilerdir.

Erişimin engellenmesi: Alan adından erişimin engellenmesi, IP adresinden erişimin engellenmesi, içeriğe (URL) erişimin engellenmesi ve benzeri yöntemler kullanılarak erişimin engellenmesini kapsamaktadır

Trafik bilgisi taraflara ilişkin IP adresi, verilen hizmetin başlama ve bitiş zamanı, yararlanılan hizmetin türü, aktarılan veri miktarı ve varsa abone kimlik bilgilerini kapsamaktadır.

İçeriğin yayından çıkarılması, içerik veya yer sağlayıcılar tarafından içeriğin sunuculardan veya barındırılan içerikten çıkarılmasını ifade etmektedir.

Toplu kullanım sağlayıcı: Kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayanı ifade etmektedir?

İnternet ortamı ifadesi, haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık olan internet üzerinde oluşturulan ortamı anlatmaktadır.

Veri, bilgisayar tarafından üzerinde işlem yapılabilen her türlü değerdir.

İnternet ortamındaki yayınlarda düzenin sağlanması bakımından kanun koyucu içerik, yer ve erişim sağlayıcılarına bilgilendirme yükümlülüğü getirmiştir. Söz konusu sağlayıcılar, yönetmelikle belirlenen esas ve usuller çerçevesinde tanıtıcı bilgilerini kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak bulundurmakla yükümlüdür. Bu bağlamda bahsi geçenler bakımından hem söz konusu bilgileri kullanıcıların ulaşabileceği şekilde bulundurma hem de bunlarda bir değişiklik olursa güncelleme yükümlülüğü getirilmiştir.

Kanun koyucu içerik sağlayıcının internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumlu olacağını hükme bağlamıştır. Burada sadece sorumluluktan bahsettiği
için ve cezai sorumluluğu ayrıca vurgulamadığından, cezai alan dışındaki hukuki sorumluluk anlaşılmalıdır. Nitekim suç ve cezada kanunilik ilkesinin doğal sonucu olarak, bir kimseye cezai sorumluluk yüklenebilmesi için fiilin ve cezanın kanunla açıkça düzenlenmesi gereklidir. Bu bağlamda içerik sağlayıcı internet ortamına koyduğu içeriğin hukuki sorumluluğunu taşır. Ancak içeriğin yayınının aynı zamanda suç teşkil etmesi halinde, suçun kast veya taksirle işlenmesine göre, içerik sağlayıcının bu fiili gerçekleştirmekte kast ve taksirinin olup olmadığına bakılmalıdır. Bunun dışında suç teorisinin hata, iştirak gibi kurumlarının uygulanması bakımından da genel kurallara göre hareket edilmelidir.

Kanun koyucu içerik sağlayıcının, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu olmayacağını da hüküm altına almıştır. Bununla birlikte, içerik sağlayıcının bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcıların söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı, bağlantıyı sunuş biçiminden açıkça belli ise bu durumda genel hükümlere göre bağlantı sağladığı içerikten de sorumlu olacaktır. 

Kanun koyucu yer sağlayıcının, kural olarak yer sağladığı içerik bakımından denetim sorumluluğunun olmadığını kabul etmiştir. Bu bağlamda yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir (5651 s.K. m.5/1). Bununla birlikte 5651 s.K’nın 8. ve 9. maddelerine uygun olarak, yer sağladığı içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar edilmesi üzerine, söz konusu içeriği yayından çıkarma yükümlülüğü vardır (5651 s.K. m.5/2).

Yer sağlayıcı, yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini bir yıldan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla da yükümlü kılınmıştır (5651 s.K. m.5/3). Dolayısıyla içeriğe hangi IP numarasından ulaşıldığı, ne kadar süreyle içeriğe erişimin devam ettiği gibi hususları içeren trafik bilgileri belirtilen süre kadar saklanmalıdır. Nitekim ileride bir suç soruşturması nedeniyle söz konusu içeriklere kimlerin eriştiğinin tespiti CMK m.135/6’ya göre iletişimin tespiti kapsamında istenebilecektir. Bununla birlikte yer sağlayıcı, kurumun talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde kuruma teslim etmekle ve kurumca bildirilen tedbirleri almakla yükümlüdür (5651 s.K. m.5/5).

İçeriği denetim yükümlülüğü olmamakla birlikte kullanıcıların internet ortamına girebilmelerine imkân sağlayan erişim sağlayıcılar bakımından da kanun koyucu birtakım yükümlülükler getirmiştir. Bu doğrultuda erişim sağlayıcı (5651 s.K. m.6/1);
a. Herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, bu Kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde erişimi engellemekle,
b. Sağladığı hizmetlere ilişkin, yönetmelikte belirtilen trafik bilgilerini altı aydan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla,
c. Faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Kuruma, içerik sağlayıcılarına ve müşterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine ilişkin kayıtları yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak Kuruma teslim etmekle,
ç. Erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almakla,
d. Kurumun talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde kuruma teslim etmekle ve kurumca bildirilen tedbirleri almakla yükümlüdür.

5651 s. K.’da özellikle internet cafeler gibi ticari amaçlı olanlarının giderek yaygınlaştıkları görülen toplu kullanım sağlayıcılara da birtakım yükümlülükler getirilmiştir. Bu doğrultuda ticari amaçlı toplu kullanım sağlayıcıların mahalli mülki amirden izin belgesi almaları zorunlu tutulmuştur. Dolayısıyla il merkezlerinde validen ilçelerde ise kaymakamdan izin alınmadan bu tür faaliyetlerin yürütülmesi hukuka aykırı olacaktır. Bununla birlikte izne ilişkin bilgiler otuz gün içinde mahalli mülki amir tarafından Kuruma bildirilir. Bunların denetimi mahalli mülki amirler tarafından yapılır. İzin belgesinin verilmesine ve denetime ilişkin esas ve usuller, yönetmelikle düzenlenir (5651 s.K. m.7/1). Ayrıca ticari amaçla olup olmadığına bakılmaksızın bütün internet toplu kullanım sağlayıcılar, konusu suç oluşturan içeriklere erişimin engellenmesi ve kullanıma ilişkin erişim kayıtlarının tutulması hususlarında yönetmelikle belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür (5651 s.K. m.7/2). Görüldüğü üzere bu yükümlülük ticari amaçlı olup olmadığına bakılmaksızın tüm toplu kullanım sağlayıcılar bakımından öngörülmüştür. Bununla birlikte sadece ticari amaçlı toplu kullanım sağlayıcılara yönelik bir yükümlülük daha öngörülmüştür. Buna göre ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, ailenin ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında usul ve esasları yönetmelikte belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür (5651 s.K. m.7/3).

Bu bağlamda, internet ortamında yapılan ve içeriği aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesine karar verilir (5651 s.K. m.8/1):
a. 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. İntihara yönlendirme (madde 84),
2. Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),
3. Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190),
4. Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194),
5. Müstehcenlik (madde 226),
6. Fuhuş (madde 227),
7. Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228) suçları.
b. 25/7/1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar.

Erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde hakim, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından verilir. Dolayısıyla tedbire hem soruşturma hem de kovuşturma sırasında başvurulması mümkündür. Bununla birlikte soruşturma evresinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından da erişimin engellenmesine karar verilebilir. İşlem derhal yapılmadığında sonradan yapılması imkânsız hale gelecekse veya muhakeme bakımından zararlı sonuçlar doğuracaksa, ilgili işlemin yapılmasında gecikmesinde sakınca bulunan hal var demektir. Bu durumda
Cumhuriyet savcısı kararını yirmidört saat içinde hakimin onayına sunar ve hakim, kararını en geç yirmidört saat içinde verir. Bu süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılır (5651 s.K. m.8/2).

Kanun koyucu söz konusu önleme amaçlı tedbire sadece belirli hallerde başvurulmasına imkân tanımıştır. Bu bağlamda tedbir, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak verilebilecektir (5651 s.K. m.8/A/1). Dikkat edilecek olursa burada gösterilen sebeplerin her birisi koruma ve önlemeye yönelik hususlardır. Bu nedenle tedbirin önleme amaçlı bir tedbir olarak nitelendirilmesi yerinde olacaktır.