Sultan Berkyaruk 1094-1105 yılları arasında hüküm sürmüştür.

Melikşah öldüğünde geride Berkyaruk, Muhammed Tapar, Sancar ve Mahmud adlı dört oğul bırakmıştı. Babasının yerine en büyükleri olan ve o dönemde on iki yaşında bulunan Berkyaruk’un tahta geçmesi bekleniyordu.

Terken Hatun, Abbasi halifesi Muktedî’den oğlu Mahmud adına hutbe okutmasını istedi. Halife önceleri büyük âlim Gazzalî’nin fetvası doğrultusunda Mahmud’un yaşının küçük olması, dolayısıyla devleti yönetemeyeceği gibi gerekçelerle bu isteği reddetti. Ancak Terken Hatun’un, yanında tutuğu torunu ve Halife’nin de oğlu olan Cafer üzerinden tehdide varan ısrarlarına daha fazla direnemedi. Cafer’in babasına gönderilmesi kaydıyla, 26 Kasım 1092 yılında Bağdat’ta Mahmud adına hutbe okundu. Böylece
Terken Hatun, Melikşah’ın ölümden altı gün sonra oğlu Mahmud’u Bağdat’ta sultan ilan ettirmeyi başarmıştı.

Berûcird/Burûcerd; Batı İran’da Hemedan’a 18 fersah uzaklıkta Selçuklu devrinin önemli şehirlerinden olup günümüzde Luristan Eyaleti şehirleri arasında yer alır. 

Kerec; Tahran/Rey’ın 20 km batısında yer almakta olup günümüzde Elburz Eyaletinin merkez şehridir.

Melikşah öldüğünde çocuklarının hepsi çocuk yaşta olduğundan Tutuş tahtın en güçlü adaylarından birisi durumdaydı. Emirler Tutuş’a itaat ederek, onun tahtı ele geçirmesi halinde yerlerini korumuş olacaklardı. Ancak kaynakların ifadesine göre Aksungur’un “Melikşah’ın çocukları arasındaki mücadele sonuçlanıncaya kadar” diyerek itaatlerine bir anlamda şerh koyması manidardır.

Melikşah’ın bu üç ünlü komutanının kendisine katılmalarından kuvvet alan ve güçlü bir ordu kuran Tutuş, yanında Aksungur ve Yağısıyan olduğu halde Rahbe’ye doğru harekete geçti ve Şubat 1093 yılında herhangi bir direnişle karşılaşmaksızın şehri teslim aldı.

Arapçada “Ada” manasına gelir. Greklerin “Mezopotamya” adınıverdikleri Fırat ile Dicle nehirleri arasındaki toprakları Arap coğrafyacılar iki kısma ayırmışlardır. Buna göre güneyde kalan Aşağı Mezopotamya topraklarına “Sevad” veya “Irak”, kuzeyde
kalan Yukarı Mezopotamya topraklarına ise “el-Cezire” adını vermişlerdir.

En güçlü rakibi olan amcası Tutuş’un Rey civarında muharebe meydanından çekilip Suriye’ye dönmesi ile saltanat iddiası daha da kuvvetlenen Berkyaruk, nihayet sultanlığını İslâm dünyasında da meşru kılmak maksadı ile Bağdat’a gelerek halifeden adının hutbeye konulmasını istedi. Muktedî, Berkyaruk’un son başarısını göz önünde bulundurarak adına hutbe okutup ona “Rükneddin” lakabını verdi. (3 Şubat 1094).

Terken Hatun 1094 yılında ölmüştür.

Bizans İmparatorları, Türk ilerleyişi karşısında ilki Malazgirt’ten sonra olmak üzere, 1095 yılına kadar üç defa Papalıktan yardım isteğinde bulunmuşlardı. Bu talebi fırsata dönüştürmek isteyen Papa II. Urbanus, Kasım 1095 tarihinde toplanan Clermont Konsilinde Haçlı Seferi çağrısında bulundu. Hedef olarak da Kutsal Toprakları ve Anadolu’yu gösterdi. İki yüzyıl kadar sürecek olan Haçlı Seferleri tarihi böylece başlamış oldu. 1096’da Fransa’dan ve Norman Kuzey İtalya’dan gelen örgütlenmiş şövalye orduları İstanbul’da buluştular. İslâm dünyası, siyasî temsilcileri olan Selçukluların içerisinde bulunduğu karışıklıklar yüzünden yaklaşmakta olan tehlikeyi ve mahiyetini çok iyi algılayamadı. Dolayısıyla bu büyük tehlike karşısında tedbir de alınamadı. Türkiye Selçuklularının başkenti İznik ve Çukurova’yı zapteden Haçlılar, 1098 baharında Büyük Selçuklu sınırlarına dayanmış bulunuyorlardı.

Haçlılar ise bu bölgede peş peşe birçok kaleyi ele geçirdiler. Nihayetinde Kudüs önlerine gelen Haçlı orduları Fatımîlerin idaresinde bulunan şehri 15 Temmuz 1099 yılında ele geçirdiler. Dönemin kaynakları Haçlıların şehirdeki Müslüman,Yahudî ve hattâ doğulu Hıristiyanlara karşı büyük vahşet sergilediklerini belirtirler.

Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah vefat ettiği sırada hayatta kalan oğullarının büyüğü Berkyaruk, ikincisi ise Muhammed Tapar idi. 21 Ocak 1082’de Seferiyye Hatun adlı bir cariyeden dünyaya gelen Muhammed Tapar, Melikşah öldüğünde Bağdat’ta yanında bulunmaktaydı.

Kür ve Aras nehirleri arasında, bugünkü Gence ve Karabağ vilayetlerinden oluşan bölgedir.

Sultan Berkyaruk çok sayıda Türkmen’in kendisine katılımından sonra Muhammed Tapar üzerine yürüdü. 15 Mayıs 1100’de Hemedan yakınlarındaki Sefîdrûd’da meydana gelen savaşta Berkyaruk başta üstünlük kurup karşı tarafın karargâhına kadar sokulduysa da; savaşın sonuna doğru bozulan birliklerini toparlayamayarak otuz kadar kişiyle savaş meydanını terk edip Rey’e çekilmek zorunda kaldı.

Berkyaruk, 22 Aralık 1104 tarihinde yirmi beş yaşında vefat etti.

Muhammed Tapar 1105-1118 yılları arasında hüküm sürmüştür.

Her zahirin bir batını olduğu ve Kur’an-ı Kerim ile Hadisi-i Şeri?erin ancak tevil yoluyla anlaşılabileceğini iddia eden fırkalara XII. yüzyıldan itibaren genellikle “Batıniyye” denilmiştir. Bununla beraber Hz. Ali’nin soyundan altıncı imam Cafer-i Sadık (öl. 765)’ın
oğlu İsmail’in imametini savunduklarından “İsmailiyye”, yedi imam kabul etmelerinden veya kâinatı yedi gezegenin idare ettiğine inanmalarından “Se’iyye”, dâî (propagandacı) lerinden Hamdan Karmat’a nisbetle “Karmatiyye”, fedailerin her hizmete amade
muti aletler haline gelmeleri için haşhaş kullandıklarından “Haşşaşin” vb.adlarla da anılmaktadırlar.

İran’da Elbruz Dağları üzerinde, Kazvin’in kuzeydoğusunda yer alan müstahkem bir kaledir. Ortaçağ’da Rûdbâr vadisinde bulunan elli kadar müstahkem kalenin en meşhuru olup 2000 m. yükseklikteki yalçın kayalar üzerinde kurulmuştur. Nitekim Alamut adı “Kartal yuvası” veya “Kartal eğitimi” anlamına gelmektedir. Kuruluşu eski Deylem hükümdarları dönemine kadar gitmekteyse de asıl şöhretini İsmâilîliği siyasî bir yapıya dönüştüren Hasan Sabbâh’a borçludur. Alamut Kalesi’ni 4 Eylül 1090 tarihinde ele geçiren Hasan Sabbâh burayı Bâtınî karargâhı haline getirdi. Bu sebeple Selçuklu sultan ve komutanları tarafından pek çok kez kuşatıldıysa da fethi mümkün olmadı. Uzun süre Bâtınîler’in (İsmâilîler) elinde bulunan Alamut Kalesi nihayet 19 Kasım 1256’da Moğol hanı Hülâgû’ya boyun eğmek zorunda kaldı.

Bir süredir hasta olan Muhammed Tapar, 1118 yılı kurban bayramında Oğuz töresince büyük bir toy düzenledi ve bu ziyafet sonunda sofrasını ve sarayını yağmalattı. Beş oğlundan en büyüğü olan Mahmud’u yanına çağırarak artık ömrünün sonuna geldiğini söyledi, tahta oturmasını ve devlet işlerine nezaret etmesini istedi. Emirlerden onun için biat aldı. 18 Nisan 1118 tarihinde vefat eden Muhammed Tapar’ın cenazesi İsfahan’da yaptırdığı medresenin hazîresine defnedildi