Wallerstein, özellikle küresel eşitsizlikler ve bu eşitsizliklerin ülkelerin ve toplumların ekonomik kalkınma ve siyasal dönüşümünde oynadığı çeşitli roller üzerine olan çalışmalarıyla ve küresel kapitalist dünya sisteminin nasıl çalıştığına ilişkin analizleriyle bilinen Wallerstein, Amerikan tarihsel sosyolojisinin en önemli isimleri arasında gösterilmektedir.

Wallerstein, bu yeni kavramsal çerçevede, küresel kapitalist sistemin nasıl örgütlendiğini açıklamak için geleneksel Marksist terminolojinin sıklıkla başvurduğu sömüren, sömürülen, emperyalist, koloni gibi kavramlar yerine merkez, yarı çevre ve çevre ülkeler kavramlarını kullanır.

Objektivite, nesnel olabilme durumudur. Bir olgu değerlendirilirken öznel yaklaşımlardan kaçınılabileceğine ilişkin bir kabulü içerir.

Wallerstein’ın kuramsal çalışmalarının köklerinde kimi klasik düşünürlerin ve kendi çağdaşlarının etkilerini görmek mümkündür. Bu düşünürlerin başında kapitalist sistemin nasıl işlediğine ilişkin çok boyutlu ilk sistematik kuramın kurucusu olarak da kabul edilen Karl Marx (1818 – 1883), ekonomist Karl Polanyi (1886 – 1964), Joseph Schumpeter (1883 – 1950) ve ünlü Fransız tarihçi Fernand Braudel (1902 – 1985) gösterilmektedir.

Fernand Braudel tarihin, vaka merkezli olgu ve olayların araştırılması ile değil, sosyal yapıların uzun dönemli köklerine odaklanılarak anlaşılabileceğini savunan ve Annales Okulu olarak 1920’li yıllarda Fransa’da kurulmuş ekolün öncü isimlerindendir.

Marx geleceğin toplumunu kaçınılmaz olan bir devrim sonrasında ortaya çıkacak zorunlu komünist bir toplum olarak kurgulamışken, Wallerstein geleceğin toplumunu sosyalist olması muhtemel bir dünya olarak tarif etmiştir.

Daha çok ekonomik alanda yaşanan değişimleri işaret etmek amacıyla başvurulan küreselleşme kavramı genişleyen uluslararası ticareti, finansal alanda yaşanan akışkanlığı ve ulus aşırı şirketlerin ve bankaların yabancı yatırımlarını ifade etmek üzere kullanılmaktadır.

Küreselleşme sürecini doğru bir çerçeveye oturtabilmek için ekonomik ilişkilerde yaşanan değişimler kadar, sporda, sanatta, iletişimde, ulaşımda, siyasette ve kültürel ilişkilerde yaşanan değişimleri de beraberinde getirdiğini unutmamak gerekir.

Appadurai’ye göre etnik alanda gözlemlenen küreselleşme “yaşadığımız dünyadaki değişimi oluşturan” birey ve grupların hareketliliği dolayısıyla oluşmaktadır. Etnik küreselleşme olarak kavramsallaştırabileceğimiz bu alanda yaşanan değişimin aktörleri daha çok misafir işçiler, turistler, göçmenler, sığınmacılar ve siyasal sürgünlerdir.

Appadurai’nin çizdiği çerçeve içerisinde, küreselleşmenin medya boyutuna dikkat çekilebilir. Medya alanı televizyon, internet, gazete ve film endüstrisi gibi medyanın belli başlı temel araçları vasıtasıyla üretilen bilginin ve görsellerin elektronik olarak küresel ölçekte hızlı bir şekilde yayılmasını ifade etmektedir.

En geniş haliyle, küreselleşme teorileri ekonomik, siyasal ve kültürel olmak üzere üç temel başlık altında toparlanabilir.

Glokalizasyon, global (küresel) ve lokal (yerel) terimlerinin birleştirilmesiyle oluşturulan bu kavram, küreselleşme ile yerelleşmenin birlikte ortaya çıkan süreçler olduğunu vurgulamak üzere kullanılmaktadır.

Özellikle küresel kapitalizmin ekonomik kurumları ve siyasal ideolojisi ile ulusal ve yerel kültürleri yok ettiği üzerinde duran bu düşünürler, küreselleşme sürecinde yaşanan türdeşleşmenin demokrasi, insan hakları ve özgürlükler anlamında bir türdeşleşme olmadığını belirtmektedirler. Onlara göre, bu türdeşleşme  tüketim kültüründe, kar hırsında ve ticari ve üretim ilişkilerinde kendisini yeniden üreten ve eşitsizlikleri dünyanın diğer bölgelerine de yayan batı kapitalizminin dinamiklerinde yaşanan bir türdeşleşmedir. Bu çeşit bir türdeşleşmeyi Ritzer “Toplumun McDonaldslaşması” olarak ifade etmektedir.

Wallerstein’in da savunduğu ikinci bir görüş ise küreselleşme sürecinin modern insanlık tarihiyle, bir diğer deyişle kapitalist üretim ilişkilerinin doğuşuyla birlikte yaklaşık 500 yıl önce başladığını iddia etmektedirler.

Küresel işbölümü sisteminin en ayırt edici özelliğisömürüye dayalı bir sermaye birikim modeli olmasıdır.

Wallerstein’a göre, insanlık tarihinde şu ana kadar sadece iki çeşit dünya sistemi kurulmuştur. Bunlardan birincisi ortak bir siyasi yapılanmaya sahip olan dünya imparatorlukları, ikincisi ise ortak bir işbölümü ve sonu olmayan sermaye birikimine dayanan dünya ekonomileridir.

Dünya İmparatorlukları kavramı, askeri bir güç ve baskın olan siyasal hegemonik gücün zayıf olandan aldığı zorunlu vergilerle ayakta duran siyasal otoriteleri ifade etmektedir.

Dünya ekonomileri sisteminin ortaya çıkıp gelişme zemini bulabilmesi için son aşama ise bugün devlet olarak isimlendirdiğimiz siyasi bir örgütlenmenin ortaya çıkmasını gerektirmekteydi. Bu siyasi örgütlenme özellikle yönetici ve üretim araçlarına sahip olan sınıfların çıkarlarını korumak ve beklentilerini gerçekleştirmek üzere hareket etmesi gereken siyasi elitlerden meydana gelmekteydi.

Bir kapitalistin bir ürün veya hizmeti üretmesindeki temel amaç üretilen ürün ya da hizmetin kullanımı yerine, o ürün ya da hizmetin dünya piyasasında sahip olduğu potansiyel değişim değeridir.

Yarı Çevre Ülkeler: Ekonomik siyasi ve askeri olarak orta gelişmişlikte yer alan bu ülkeler, küresel kapitalist sistem içerisinde oluşan krizlerin çevreden merkeze doğru yayılmasını engellemektedir.  Örneğin; Hindistan, Brezilya, Çin, Türkiye, Mısır ve Meksika .

Wallerstein’ın küresel kapitalist sistemin nasıl işlediğine ilişkin Marksist ve eleştirel bir bakış açısı sunan dünya sistemi kuramı kapitalizmin ulusal temelden ziyade artık küresel ölçekte yapılanmış olduğunu ifade eder.