Ortodoks İktisat Teorisi, kamu sektörünün marjinal verimlilik ve kâr maksimizasyonu ilkelerine göre çalışmadığını varsayar. Bu modelde, kamu hizmetinin düzeyinin ve maliyetinin, seçmenlerin oy kullanarak taleplerini yansıttıkları demokratik mekanizmalarla belirlendiği varsayılır.

Ortodoks İktisat Teorisi yaklaşımına göre; kamu sektörü emek talebini sağa kaydıran faktörler, kişi başına gelir ve okul çağı nüfusu ile iktisaden faal nüfustaki artıştır.

Sendika üyeliği arz-talep modeline göre sendika üyesi olmanın maliyetleri; üyelik aidatı, sendikal faaliyet için ayrılan zamanın subjektif değeri, işten atılma riski, sendika üyesi olmanın net getirisi ile ilgili algılamalardır.

Özel sektörde olduğu gibi kamu sendikalarının üyelerinin ücretlerini yükseltme becerisi, kamu ve yerel birimlerdeki-belediyeler-çalışanlara olan "emek talebinin ücret esnekliğine" bağlıdır.

Ortodoks teoriye göre, kamu hizmetlerinin çoğunun üretimi tek üretici olarak gerçekleştiği için, kamu çalışanlarına olan emek talebi katıdır; esnek değildir. Bunun anlamı, kamu çalışanlarının ücret artış talepleri piyasa güçleri tarafından
sınırlanamaz.

Kamu istihdam hizmetinin savunulması adına şu gerekçeler ileri sürülmektedir:
En başta, bir kamu istihdam hizmetinin varlığı, emek piyasasının işleyişini daha etkin hâle getirebilir ve emek piyasası bilgilerinin saydamlığını artırabilir. İkincisi, kamu istihdam hizmeti, emek piyasasına erişimde eşitliğin sağlanması
ve öbür türlü dezavantajlı konumda olacakların -kadınlar, gençler, göçmenler gibi-korunması açısından yararlı bir araçtır. Üçüncüsü, kamu istihdam hizmeti, yapısal uyum politikalarının emek talebi üzerindeki olumsuz etkilerini telafi edebilir. Dördüncüsü, işsizlik sigortası ve yardımlarının geçerli olduğu ülkelerde kamu istihdam hizmeti, bu yardımlardan yararlananların mümkün olduğu kadar kısa sürede iş bulup çalışmalarını sağlayacak önlemlerin alınmasına yarayabilir

ILO’nun 1948 tarih ve 88 sayılı İstihdam Hizmetleri Sözleşmesi, Kamu İstihdam Hizmetinin (KİH) rolünü ve kapsamını, örgütsel yapısını ve diğer organlarla ilişkilerini tanımlamaktadır. Sözleşmenin 1. maddesinin temel vurgusu KİH’in doğrudan doğruya işe yerleştirme ve emek piyasası bilgileri sunma işlevlerinin ötesinde, tam istihdamın ve üretken kaynakların geliştirilmesinin sağlanmasında bir taraf, kolaylaştırıcı ve katalizör olarak istihdam pazarının mümkün olan en iyi biçimde düzenlenmesi açısından merkezî bir öneme sahip olduğudur. 

KİH genel olarak üç hukuksal kategoriden birine dahildir:
1. Hükûmete veya Çalışma Bakanlığına tam bağlı icra kuruluşu olarak bakanlığının bir parçası olmak,
2. Sosyal tarafları temsil eden bir konseye bağlı özerk yönetim,
3. Özel kuruluşlar

Bugün KİH’in gelişmiş ve geçiş dönemindeki ülkelerde genel olarak yerli yerine oturmuş olmasına karşın, bu kurumun misyonu, stratejisi ve örgütlenmesi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir ancak bu kurumun belli başlı faaliyetleri şu şekilde sıralanabilir:

1. İş ve işçi bulma
2. Emek piyasası enformasyon sistemlerinin gelişmesi
3. Emek piyasası uyum programlarının geliştirilmesi
4. İşsizlik yardımları
5. Düzenlemeci etkinliklerin yönetimi (göçmen işçiler, özel işçi gruplarının
işe alınma yönetmelikleri, ruhsat düzenleme vb.).

Liberaller kamusal mal ve hizmetlerin piyasa etkinliği ve ölçülebilirlik açısından sorunlu olduğunu düşünürler: Kamu hizmetlerinin çıktısının tanımlanabilmesi ve ölçülebilmesi zordur ve kalitesini belirlemek de imkânsızdır. Zira özel piyasalarda olduğu gibi müşteri/tüketici davranışıyla ilişkilendirilen bir bilgi yoktur. Ayrıca bu hizmetler yasalarla düzenlendiğinden bir monopol oluştururlar ve özel sektör bu piyasalarda rekabet edemez. Bunun dışında, kamu hizmetinin performansının ölçülmesi için fayda-maliyet analizi ya da kâr-zarar hesabı yapılması mümkün değildir ve başarısız kamu hizmetinden vazgeçilmesini sağlayan bir mekanizma da yoktur. Örneğin piyasa başarısızlığını
düzeltmek üzere-kriz sonrası artan işsizlikle mücadele gibi- geliştirilen aktif istihdam politikalarının hedefleri dışında, tahmin edilemeyen sonuçlara ulaşması muhtemeldir; ayrıca kamusal gücün bürokrat ve siyasilerin elinde olması, dağılımsal adaletsizlikler ve yolsuzluk vb. rantlar da yaratabilir.

Ortodoks iktisat teorisine göre; kamudaki açık işlerin işsizleri özel sektör yerine kamuya çekebilmesi için kamudaki ücretlerin özel sektör ücretlerine oranının sabit olması gerekir.

Yapısalcı analizler, kamu harcamalarının emek piyasaları üzerinde olumlu etkileri olduğunu düşünürler: Öncelikle
işsizlik sigortası, yaşlı, engelli olmaya bağlı ödemeler, eğitim harcamalarına devletin sübvansiyon, ucuz kredi vb. desteklerini, sosyal refah anlayışının ve vatandaş olma hakkının doğal bir uzantısı olarak algılarlar. Ayrıca, kamu harcamalarının ilave talep yaratma etkisini daha önemli bulurlar.

Asgari ücret, genel ücret politikasının temel noktası ve tarafların iradesi dışında seyreden bir mekanizma
olarak görülebilir. Bu anlamıyla asgari ücretin iki temel özelliğinden bahsedilir:
1. Asgari ücret klasik anlamda bir ücret türü olmayıp, ücret düzeylerinin tabanını ifade eden bir limittir.
2. Asgari ücret, tespit ediliş biçimi ne olursa olsun, ücretlerin belirli bir düzeyden aşağıya düşmesini önleyici niteliktedir.

Genel olarak işverenler asgari ücretin yükseltilmesine karşı çıkarlar, zira hem ücret maliyetleri yükselir hem de ortalama ücretlerin yukarı doğru çekilmesi nedeniyle sektörler arası ücret farklılıklarını etkiler.

Sosyal adaletin sağlanması ve bireylerin içinde bulundukları toplumdan dışlanmalarının önlenmesi amacıyla, asgari ücretin geçimlik ücret olarak değil, “yaşayan ücret” olarak belirlenmesi gerektiğini ileri süren görüşler vardır.

Karşılaştırılabilir ücret ve gelirler ölçütü; temel olarak benzer işler için diğer işverenlerin ödedikleri ücret düzeyleri ve diğer gelir gruplarının yaşam düzeylerinin birlikte ele alınmasına dayanır.

Ortodoks teoriye göre, işverenler iş kazalarını önlemek için gerekli tedbirlerin alınmasının marjinal maliyeti ve marjinal getirisini karşılaştırır. Maliyet unsurları, örneğin daha güvenli iş ortamı, işyeri hekimi istihdam etme ve iş kıyafetlerinin
sağlanması ile meslek hastalıkları ve iş kazaları sonrası daha uzun süreli ücretli izin hakkı, kayıp işgünleri ve bu nedenle olan üretim kaybının getireceği maliyetler ve/ veya iş organizasyonunun-örneğin montaj hattının dönüş hızının yavaşlatılması ya da daha uzun süre açık havada iş molası gibi-yeniden yapılandırılmasının getireceği ilave maliyetleridir.

Son 30 yılda, bilgi ekonomisine referansla, sosyal politika ve refah ödemelerinin temel ekseni olan işsizlikten çok, işsizin niteliği üzerindeki vurgu, konuyla ilgili tüm ulusal ve ulusüstü kuruluşların raporlarında gözlemlenmektedir. Kamunun bu anlamdaki müdahalesi, artık bireyin güçlendirilmesine yöneliktir ve sosyal politikada geçerli olan anahtar sözcükler “istihdam edilebilirlik, esneklik, hayat boyu eğitim, uyum, girişimcilik, sosyal içerme” dir.

Kalkınma Ajanslarının bölge ve mahal içinde iş potansiyellerin açığa çıkartma çabası Yapısalcı ve Marksist yorumlara göre, sermayelere de yeni olanaklar sağlanmasında aracılık ederken kâr güdüsü biricikleştirilmektedir. Bölgesel gelişmişlik düzeylerinin en aza indirme çabasının yerine bölge, mahalle, kasaba, köy arasında eşitsizlik derinleşecektir.

Yeni Kamu Yönetim (YKY) dönüşümüne Türkiye’de bölgesel emek piyasalarını etkileyecek Kalkınma Ajansları örnek verilebilir (Müftüoğlu, 2012).