• Arazi Gözlemleri
• Fotoğraf Çekimleri
• Yerel Halkla Görüşmeler

• Sayısal Ortamda Verilerin Toplanması
• Veri Dönüşümlerinin Gerçekleştirilmesi
• CBS Ortamında Tematik Haritaların Üretilmesi

• Yapılara Öneri Müdahaleler
• Öneri Alan Kullanımı
• Açık ve Yeşil Alanların Öneri Alan Kullanımı

Çalışma amacının ve alanının belirlenmesinin ardından envanterin oluşturulması ve daha sonra oluşturulacak öneri alan kullanımları ve peyzaj tasarımına ulaşabilmek için arazi ve büro olmak üzere iki bölümde çalışmalar gerçekleştirilmiştir.

Arazi çalışmaları sırasında, çalışma alanı olarak belirlenen Alpagut Beldesi’ne 2013 yılı yaz döneminde aralıklı tarihlerle gidilmiş ve alana ilişkin fotoğraflar çekilmiştir. Ayrıca beldede yaşayan yerel halk gözlemlenmiş ve yaşayışları incelenmiştir. Ayrıca Alpagut ve Mihalgazi belediyelerine gidilerek çalışma için altlık oluşturacak konumsal ve yazınsal veriler temin edilmiştir.

Büro çalışmaları, literatür taramaları ve arazi gözlemleri ile başlayan araştırma sürecine elde edilen grafik ve grafik olmayan verilerden veri tabanının oluşturulması ile devam edilmiştir. Peyzaj envanterinin oluşturulması amacı ile farklı formatlarda elde edilen veriler, CBS ortamında sayısallaştırılmıştır.

Alpagut beldesi sınırları içerisinde kalan çalışma alanı Google Earth’te tespit edilmiş ve görüntüsü alınmıştır. Alınan Google Earth görüntü, ArcGIS programına georeferencing metodu ile dünya üzerindeki konumu ve koordinatları dâhilinde konumlandırılmıştır. Google Earth görüntüsü ile imar planı çakıştırıldığında bazı binaların ya da yapıların tam olarak örtüşmediği görülmüştür. Ayrıca Google Earth’den alınan görüntü 29 Temmuz 2012 tarihinde elde edilen uydu görüntüsüdür. Bu nedenle alandaki mevcutlar
ve görüntü arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Fakat alana kuşbakışı bakabilmemizi, mekânları ve oluşumları daha iyi algılayabilmemizi, alanın çevresiyle olan ilişkisini çözümleyebilmemizi sağladığından dolayı çalışma kapsamında Google Earth görüntüsünden de faydalanılmıştır.

• Yapı Katsayıları
• Malzeme Çeşitliliği
• Taşıyıcı Sistem Çeşitliliği
• Yapı Nitelikleri
• Yapı Kalitesi
• Malzeme Değişiklik

• Yapı kalitesi harabe olanlar için: Yeniden yapma
• Yapı kalitesi kötü olanlar için: Esaslı onarım
• Yapı kalitesi orta olanlar için: Basit onarım
• Yapı kalitesi iyi olanlar için: ;Onarım gerektirmiyor 

Atık yönetimi ve depolama alternatiflerinin belirlenmesi karar vericiler ve uygulayıcılar için oldukça yorucu ve karmaşık bir süreçtir. Çöp depolama alanı için uygun yer seçimi faaliyetleri; düzenleme ve kabul kriterlerinin birleşimiyle oluşan büyük miktarda mekânsal verinin işlenmesini gerektirir. Yer seçimi kriterleri; genellikle arazi kullanımı, jeoloji, politik ve idari sınırlar, su kaynakları, yollar gibi sınırlayıcı etmenler kullanılarak tanımlanır. Ancak, bu kriterler içinde tüm parametreler çözüm sürecine dâhil edilmeyebilir ve bunların seçimi yerel standartlara ve deneyimlere göre degişiklik gösterebilir. Yer seçimiyle ilgili bu verilerin geleneksel yöntemlerle işlenmesi zor ve zaman alıcı bir iştir. Bu gibi çalışmalarda üretilen çevresel modellemelerin yapılması sırasında bilgisayar teknolojilerinin kullanımı sadece daha hızlı sonuca ulaşılmasını sağlamaz, aynı zamanda analiz ve farklı senaryoları değerlendirebilme imkânı da sunarak, karar vericiler için önemli bir karar destek aracı olarak da yarar sağlamaktadır

Ağırlıklı çakıştırma işlemi raster tabanlı olarak uygulanan bir CBS analiz yöntemidir.

İlk önce girdi veriler, sahip oldukları özelliklere göre belirli bir puanlama değerine göre sınıflandırılır. Daha sonra girdi verilerin analize etkilerine göre ağırlık değerleri atanarak çakıştırma işlemi gerçekleştirilir. Yapılan çakıştırma işlemi sonucunda atıklar için
uygun yerlerin seçimi sağlanır.

1. ArcToolbox
2. 3D Analyst Tools
3. Raster Surface 
4. Slope (Eğim) ve Aspect (Bakı)

Multiple Ring Buffer

Feature to Raster

Reclassify

Oluşturulan tampon haritasının uygulamada kullanılacak diğer veri katmanları ile aynı alanı kaplaması için çalışma alanını gösteren poligon vektör katmanı ile birleştirilip (Union) daha sonra aynı katmana göre kesilir. (Clip).

Oluşturulan yerleşim tampon bölgesi ile çalışma alanını gösteren poligonun birleştirilmesi için ArcToolbox › Analysis Tools › Overlay › Union fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Union (Birleştirme) penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanları) alanından bir önceki uygulamada oluşturulan tampon haritası ve çalışma alanının sınırlarını gösteren harita seçilir. Output Feature Class (Çıktı Nesne Sınıfı) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır (Şekil 3.10).

Elde edilen birleştirilmiş haritadan sadece çalışma sınırını içeren alanın elde edilmesi için ArcToolbox › Analysis Tools › Extract › Clip fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Clip (Kesme) penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanları) alanından bir önceki uygulamada oluşturulan birleştirilmiş tampon haritası seçilir. Clip Features (Kesme Nesnesi) alanından çalışma alanını gösteren poligon katmanı seçilir. Output Feature Class (Çıktı Nesne Sınıfı) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır (Şekil 3.12).

Verinin raster veri tipine dönüştürülmesi gerekmektedir.

Bu işlem için ArcToolbox › Conversion Tools › To Raster › Feature to Raster fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Feature to Raster penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanları) alanından bir önceki uygulamada oluşturulan kesilmiş yerleşim tampon haritası seçilir. Field (Öznitelik alanı) alanından distance (mesafe) öznitelik tablo alanı seçilir. Output Raster (Çıktı Raster) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. Output cell size
(Çıktı hücre boyutu) alanına 90 yazılır. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır (Şekil 3.14). İşlem sonucunda oluşan raster verinin görünümü Şekil 3.13’de gösterilen harita ile benzer bir görünüme sahip olacaktır.

ArcToolbox › Spatial Analyst Tools › Reclass › Reclassify fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Reclassify penceresinden Input Raster (Girdi Raster) olarak bir önceki aşamada raster veri tipine dönüştürülen yerleşim tampon haritası seçilir. Reclass field (Yeniden sınıflandırma alanı) olarak Value (Değer) seçilir. Reclassification (Yeniden sınıflandırma) bölümünden mesafe değerlerine karşılık gelen puan değerleri New values (Yeni değerler) alanına yazılır. Old Value (Eski Değeri) 0 olan alan tampon bölge olarak tanımlanan ve yerleşim yerine 20 000 metre mesafeden daha uzak olan mesafeleri göstermektedir. Bu alanlara yeni değer olarak 0 atanır. Diğer yeni değerler Tablo 3.5’de belirtildiği gibi ilgili mesafe aralığı karşısına yazılır (Şekil 3.15).

ArcGIS yazılımında ağırlıklı çakıştırma işlemini gerçekleştirmek için ArcToolbox › Spatial Analyst Tools › Overlay › Weighted Overlay fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Weighted Overlay penceresinin Evaluation scale (Değerlendirme ölçeği) olarak 1 to 5 by 1 (1’den 5’e kadar birer artarak) seçilir. Daha sonra Add raster now (Şimdi Raster Ekle) sekmesine basılarak yeniden sınıflandırılan tüm katmanlar Ağırlıklı çakıştırma tablosuna (weighted overlay table) eklenir. Eklenen katmanların Value değeri 0 olan alanlara Scale Value (Ölçek Değeri) olarak Restricted (Kısıtlanmış) seçeneği seçilir. Bu seçimin amacı 0 değerine sahip alanların hesaba dahil edilmemesini sağlamaktadır. Bu şekilde sadece 1’den 5’e kadar puan alanı olan alanlarda çakıştırma işlemi gerçekleş- tirilecektir. %Influence (%Etkileme) alanına Şekil 3.21’de gösterilen katman ağırlıkları tanımlanır. Output raster (Çıktı raster) alanından çakıştırma sonucu oluşacak raster verinin kayıt edileceği dosya ve katman adı belirtilir. OK sekmesine basılarak işlem tamamlanır (Şekil 3.22).

Arazi Çalışmaları

• Arazi Gözlemleri
• Fotoğraf Çekimleri
• Yerel Halkla Görüşmeler  

Büro Çalışmaları

• Sayısal Ortamda Verilerin Toplanması
• Veri Dönüşümlerinin Gerçekleştirilmesi
• CBS Ortamında Tematik Haritaların Üretilmesi

Araştırma Sonuçları ile İlgili Çalışmalar

• Yapılara Öneri Müdahaleler
• Öneri Alan Kullanımı
• Açık ve Yeşil Alanların Öneri Alan Kullanımı

Büro çalışmaları, literatür taramaları ve arazi gözlemleri ile başlayan araştırma sürecine elde edilen grafik ve grafik olmayan verilerden veri tabanının oluşturulması ile devam edilmiştir. Peyzaj envanterinin oluşturulması amacı ile farklı formatlarda elde edilen veriler, CBS ortamında sayısallaştırılmıştır.

Çalışma sırasında CBS kullanımı ile zamandan avantaj sağlanmış ve doğru sonuca ulaşım kolaylaşmıştır.

Tasarım aşamasına gelmeden önce CBS’nin avantajlarından, veri saklama, depolama ve güncelleme özelliklerinden faydalanılarak alana dair veriler toplanmış ve bu veriler dâhilinde önceki bölümlerde bahsedilen öneri kullanımlar getirilmiştir.

Coğrafi bilgi sistemi teknolojileri çok sayıda girdi veriyi analiz ederek, planlamacılar ve yöneticilerin yapacakları uygulamalarda doğru kararlar vermelerine yardımcı olmaktadır.

Ağırlıklı çakıştırma işlemi raster tabanlı olarak uygulanan bir CBS analiz yöntemidir. Bu yöntemde ilk önce girdi veriler, sahip oldukları özelliklere göre belirli bir puanlama değerine göre sınıflandırılır. Daha sonra girdi verilerin analize etkilerine göre ağırlık değerleri atanarak çakıştırma işlemi gerçekleştirilir. Yapılan çakıştırma işlemi sonucunda uygun yerlerin seçimi sağlanır. Uygulamanın içeriği çalışmada kullanılacak girdi verilerin tanıtılması, girdi verilere puan değerlerinin atanması, Verilerin yeniden sınıflandırılması, ağırlıklı çakıştırma ile uygun yerlerin seçilmesi şeklindedir.

Uygulama ESRI firmasının ARCGIS 10.3.1 yazılımında gerçekleştirilmiştir.

Katı atık tesislerinin yerleşim yerleri içine kurulması, koku, gürültü ve çevre sorunları açısından insan sağlığını olumsuz yönde etkileyecektir. Katı Atık Kontrol Yönetmeliği’ne göre kurulacak katı atık tesisleri yerleşim yerlerine en az 1000 m yakınlıkta kurulabilmektedir. Kurulacak tesisin yerleşim yerinden çok uzak olması da maliyet açısından olumsuzluklar ortaya çıkaracaktır.

Yerleşim yerine tanımlan tampon mesafeleri Arcgis 10.3.1 yazılımında Multiple Ring Buffer Fonksiyonu kullanılarak atanır.

Tampon alanları oluşturulan yerleşim yeri haritası vektör bir haritadır.

Vektör katmanları raster katmanlara dönüştürmek için yazılımda Feature to Raster fonksiyonu kullanılır.

Yerleşim yerine belirlenen mesafelerde tampon bölge oluşturmak için ArcGIS yazılımında ArcToolbox › Analysis Tools › Proximity › Multiple Ring Buffer fonksiyonu çalıştırılır. Karşınıza çıkan Multiple Ring Buffer penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanı) alanından yerlesim katmanı seçilir. Output Feature Class (Çıktı Nesne Sınıfı) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. Distance (Mesafe) alanından tampon oluşturulmak istenilen mesafeler yazılarak sekmesine basılır. Buffer Unit (Tampon Birimi) bölümünden Meters (Metre) seçilir. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır.

Oluşturulan yerleşim tampon bölgesi ile çalışma alanını gösteren poligonun birleştirilmesi için ArcToolbox ›Analysis Tools ›Overlay ›Union fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Union (Birleştirme) penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanları) alanından bir önceki uygulamada oluşturulan tampon haritası ve çalışma alanının sınırlarını gösteren harita seçilir. Output Feature Class (Çıktı Nesne Sınıfı) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır.

Elde edilen birleştirilmişharitadan sadece çalışma sınırını içeren alanın elde edilmesi için ArcToolbox › Analysis Tools › Extract › Clip fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Clip (Kesme) penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanları) alanından bir önceki uygulamada oluşturulan birleştirilmiştampon haritası seçilir. Clip Features (Kesme Nesnesi) alanındançalışma alanını gösteren poligon katmanı seçilir. Output Feature Class (Çıktı Nesne Sınıfı) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır

Kesme işleminden sonra verinin çakıştırma analizinde kullanılabilmesi için raster veri tipine dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu işlem için ArcToolbox › Conversion Tools › To Raster › Feature to Raster fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Feature to Raster penceresinden Input Features (Girdi Nesne Katmanları) alanından bir önceki uygulamada oluşturulan kesilmişyerleşim tampon haritası seçilir. Field (Öznitelik alanı) alanından distance (mesafe) öznitelik tablo alanı seçilir. Output Raster (Çıktı Raster) alanından oluşacak yeni katmanın kayıt edileceği dosya ve katman adı tanımlanır. Output cell size (Çıktı hücre boyutu) alanına 90 yazılır. OK sekmesine basılarak işlem sonlandırılır.

Raster veri formatına dönüştürülen yerleşim yeri tampon haritasının puanlara göre yeniden sınıflandırılması için ArcToolbox ›Spatial Analyst Tools ›Reclass ›Reclassify fonksiyonu çalıştırılır. Açılan Reclassify penceresinden Input Raster (Girdi Raster) olarak bir önceki aşamada raster veri tipine dönüştürülen yerleşim tampon haritası seçilir. Reclass field (Yeniden sınıflandırma alanı) olarak Value (Değer) seçilir. Reclassification (Yeniden sınıflandırma) bölümünden mesafe değerlerine karşılık gelen puan değerleri New values (Yeni değerler) alanına yazılır. Old Value (Eski Değeri) 0 olan alan tampon bölge olarak tanımlanan ve yerleşim yerine 20 000 metre mesafeden daha uzak olan mesafeleri göstermektedir. Bu alanlara yeni değer olarak 0 atanır. Diğer yeni değerler ilgili mesafe aralığı karşısına yazılır.

Katı atık depolama tesislerinin akarsu ve yer altı sularının bulunduğu bölgelere kurulması, bu alanların kirlenmesine neden olacaktır. Bundan dolayı kurulacak katı atık tesislerinin bu alanlardan mümkün olduğunca uzakta olması çevre kirliliği açısından önemlidir.

Kurulacak katı atık tesisinin estetik açıdan ve ulaşım ağını kullanan kişileri kokudan dolayı rahatsız etmemesi açısından ana yol hatlarına belirli bir mesafede uzakta inşa edilmesi uygun olacaktır. Kurulacak tesisin kurulum maliyetinin fazla olmaması açısından ise tesisin ana yollara çok uzak olmaması gerekir.