Deterministik Sismik Tehlike Analizi (DSTA) çalışmaları, geçmişte meydana gelen ve gelecekte meydana gelebilecek depremlerin büyüklükleri, çalışma alanlarına en kısa mesafe parametreleri çalışma alanının özellikleri ve azalım ilişkileri kullanılarak belirlenen depremlerin etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılmaktadır.

DSTA çalışmaları yapılırken aşağıdaki aşamalar sıra ile uygulanır:

• Deprem Kaynaklarının Belirlenmesi
• Mesafe Parametrelerinin Belirlenmesi
• Deprem Kataloğunun Kullanılması
• Azalım İlişkileri Kullanılarak Depremlerin Etkilerinin Belirlenmesi

Deprem kaynakları üç tiptir. Bu kaynaklar Noktasal Kaynaklar (Deprem Dış Merkezleri), Çizgisel Kaynaklar (Faylar) ve Alansal Kaynaklar (Fay Zonları) olarak sınıflandırılmıştır.

depremlistesi excel dosyası ArcMaP yazılımında “Add Data fonksiyonu kullanılarak sayfa1$ ArcMaP yazılımına eklenir

Sayfa1$ dosyası File-Add Data-Add XY Data fonksiyonu ile ArcMaP yazılımında Noktasal Kaynaklı veri olarak Layer sekmesine getirilir.

Alansal Kaynak olarak Eskişehir yerleşim yeri ve çevresini etkileyen dört adet fay zonu belirlenmiştir. Orhan ve diğ. 2007’de yapmış oldukları çalışmada bu deprem kaynaklarını; Kuzey Anadolu Fay Zonu, Eskişehir Fay Zonu, Kütahya Fay Zonu ve Simav Fay Zonu olarak belirlemişlerdir.

Her bir fay zonu için Shape (.shp) dosyaları ArcMaP yazılımı Catalog menüsü altında sismiktehlikeanaliziuygulamaverileri dosyasına sağ tıklanarak New-Shapefile menüsü ile oluşturulmuş ve ArcMaP yazılımının Toolbars-Editor fonksiyonu ile sayısallaştırılmıştır

Belirlenen her bir deprem kaynağının çalışma alanına en yakın mesafeleri belirlenir. Bu aşamada Eskişehir yerleşim yerini etkileyen deprem kaynaklarının Eskişehir yerleşim yerine olan en kısa mesafeleri belirlenmiştir. Çalışma alanını etkileyebilecek Noktasal Kaynakların en kısa mesafeleri Alansal Kaynaklarla aynı seçilmiştir.

Çizgisel Kaynakların (fayların)Eskişehir yerleşim yerine en kısa mesafe parametreleri ise Generate Near Table menüsü kullanılarak faylar.shp dosyasının Attribute (Öznitelik) tablosuna belirlenmiş ve enkisamesa sütun olarak işlenmiştir.

Çalışmada kullanılacak deprem kataloğu sayesinde çalışma alanında meydana gelmiş depremler belirlenir. Deprem kaynakları olarak Noktasal Kaynak olarak belirlenen deprem noktaları her bir fay zonu için deprem verileri içerisinden seçilmiştir.

depremverileri.shp verileri ile Alansal Kaynak olarak seçilen Fay Zonlarına ait kafz.shp, efz.shp, sfz.shp ve kfz.shp dosyaları kullanılmış ve Selection-Select By Location menüsü kullanılarak her bir fay zonunda bulunan depremler seçilerek ayrı ayrı kafzdep.shp, eskdep.shp, sfzdep.shp ve kfzdep. shp dosyaları olarak kaydedilmiştir.

Her bir Alansal Kaynak içerisine düşen deprem verileri Shape (.shp) dosyalarının Attribute (Öznitelik) tablolarına bakılarak, alanlarda meydana gelen depremlerden Moment Büyüklüğü (Mw) en büyük olan depremler seçilmiştir 

Uygulamada Çizgisel Kaynak olarak kullanılacak olan diri faylar uygulama verileri içerisinde dirifay.shp dosyasıdır.

Fayların meydana getirecekleri deprem büyüklükleri Layer sekmesindeki dirifay.shp sağ tıklayıp Open Attribute Table tıklanarak gelen Table ekranında bulunan Table Option sekmesindeki Add Field sekmesi tıklanarak yeni bir alan oluşturulur.

Açılan tumfaybuyk alanı Tablonun üstünden tıklanır ve tüm tablo seçildikten sonra başlığın olduğu kısma sağ tıklanarak Field Calculater sekmesi açılır. Açılan menüde “5.08 + 1.16 * ( Log ( [fayuzunluk] ) / Log ( 10 ))” matematiksel ifadesi ile Çizgisel Kaynakların meydana getirebileceği maksimum deprem büyüklükleri hesaplanır.

Meydana gelmiş ve gelebilecek deprem büyüklükleri uygun azalım ilişkileri kullanılarak çalışma alanını etkileyecek ivme değerleri hesaplanır. 

Noktasal ve Alansal Kaynaklar için belirlenen deprem büyüklükleri ve en kısa mesafe değerleri kullanılarak azalımilişkileri Excel dosyasında yapılan hesaplamalarda Eskişehir Fay Zonu’nun çalışma alanına etkisi genel zemin özelliklerine göre ortalama 0.163 g, A ve B zemin grubu özelliklerine göre 0.122 g, C zemin grubu özelliklerine göre 0.152 g, D zemin grubu özelliklerine göre de 0.195 g olarak hesaplanmıştır.

Çalışma alanı, 100 km çaplı bir alanda Çizgisel Kaynaklar için çalışma alanını etkileyebileceği düşünülen fayların meydana getirebileceği deprem büyüklükleri ve en kısa mesafe parametreleri kullanılarak azalımilişkileri Excel dosyasında yapılan hesaplamalarda Çizgisel Kaynakların çalışma alanına etkisi zemin özelliklerine göre ortalama 0.163 g, A ve B zemin grubu özelliklerine göre 0.122 g, C zemin grubu özelliklerine göre 0.152 g, D zemin grubu özelliklerine göre de 0.195 g olarak hesaplanmıştır.

İnsanoğlunu etkileyen doğal afetlerin başında yer alan depremlerin olumsuz etkilerini en aza indirmek oldukça önem taşımaktadır. Bu nedenle Sismik Tehlike Analizi çalışmaları, deprem kaynaklarının ve bu kaynaklarda meydana gelmiş ya da gelebilecek depremlerin etkilerini belirlemede önemli bir rol oynamaktadır.

Belirli bir çalışma için deprem kaynaklarında meydana gelen ya da gelebilecek depremlerin büyüklüklerinin belirlenmesi, çalışma alanına en yakın mesafelerinin belirlenmesi ve azalım ilişkilerini kullanarak depremlerin çalışma alanına olan etkilerinin belirlenmesi Deterministik Sismik Tehlike Analizi çalışmalarının aşamalarını oluşturmaktadır.