İnsan gelişimi genel olarak;

• Bedensel gelişim,

• Bilişsel gelişim ve

• Sosyo-duygusal gelişim başlıkları altında incelenir.

İnsanın yaşam süreci inceleme kolaylığı açısından;

• Çocuk gelişimi,

• Ergen gelişimi ve

• Yetişkin gelişimi süreçlerinde ele alınmaktadır.

Çocuk gelişiminin kapsadığı dönemler;

• Doğum öncesi,

• Bebeklik,

• İlk çocukluk ve

• Orta çocukluk olarak sıralanabilir.

Bu dönemde motor yetenekler ve koordinasyon, dil becerisi, duyusal beceri gibi çeşitli açılardan gelişim gösteren bebekler, aile üyelerine ve diğer bakıcılara bağlılık duygusu geliştirir; güvenmeyi ya da güvenmemeyi, sevgilerini ya da başka duygularını göstermeyi ya da göstermemeyi öğrenir, kendilik duygusu ile bağımsızlık duygusunu kazanır.

Bebeklerin doğduklarından itibaren sahip oldukları/sahip olmaları gereken beceriler şöyle açıklanabilir:

• Görme duyumu oldukça gelişmiştir. Her iki gözünü bir tek nesne üzerine odaklayabilir, hareket eden bir objeyi izleyebilir ve bazı renkleri ayırt edebilir. En önemlisi insan yüzüne özellikle ilgi gösterir ve ilk iki hafta içinde göz göze bakabilir beceriye erişir.

• Yenidoğan bebeklerin kulağı çok geniş bir ses bandına tepkide (spektrum) bulunabilir. Gerçekte bebeğin en fazla duyarlılık gösterdiği ses insan sesidir. İnsan sesindeki perde ve şiddet değişikliğinin farkına varabilen bebek, kısa bir süre içinde “aşina” olan sesle “yabancı” olan sesi ayırt edebilir. Ayrıca, yenidoğan bebek sesin geldiği yönü algılayabilme yeteneğini de beraberinde getirdiğinden, başını sesin geldiği yöne çevirerek uygun davranışı gösterebilir.

• Bebekler, koklama ve tat alma duyu organları da oldukça gelişmiş olarak dünyaya gelirler.
Birbirinden farklı kokuları ve temel tatları kolaylıkla ayırt edebilirler.

• Yapılan araştırmalar yenidoğan bebeğin hem operant (sebep-sonuç ilişkisine dayanan) koşullanma hem de klasik koşullanma yoluyla öğrenebildiğini göstermiştir.

• Bebek duyu organlarının doğuştan itibaren hemen hemen mükemmel bir biçimde isleyişinin yanı sıra, kendisini besleme konusunda son derece yararlı bazı refleksleri de beraberinde getirir. Bunların başında emme refleksi gelir. Annesinin memesini veya emziği dudağında hisseden bebek hemen emmeye başlar. Bu refleks o kadar kuvvetlidir ki emecek bir şey bulamayan çocuk parmağını emer.

Bedensel gelişim; bedeni oluşturan tüm organların gelişmesi, boyun uzaması, kilonun artışı, kemiklerin gelişimi, dişlerin çıkması ve değişmesi, kas, beyin ve tüm sistemler (sinir, sindirim, dolaşım, solunum, boşaltım) ile duyu organlarının gelişimidir. 

Çocuğun genel büyüklüğü arttıkça, vücut parçaları farklı oranlarda büyür. Bu değişiklikleri iki büyüme düzeni tanımlar:

• Sefalokaudal (baştan ayağa) ve

• Proksimodistal (yakından uzağa) eğilim.

Sefalokaudal (baştan ayağa) eğilim; gelişim eğilimi bebek ve çocukların baş ve beyinlerinin bacakları ve ayaklarından daha hızlı gelişmesini sağlayan insan gelişimindeki baştan ayağa ilerleyen eğilimdir.

Proksimodistal (yakından uzağa) eğilim; gelişmenin merkezden dışarıya doğru bir yön izlemesidir. Örneğin, önce omuz kasları sonra kol kasları gelişir.

Vücuttaki kemiklerin gelişimini ölçen iskelet yaşı yöntemini kullanmaktır.

İlk dişler yaklaşık olarak 6-10. ayda çıkmaktadır. Bazı bebeklerde dişin ilk çıkışı 12. aya kadar olabilmektedir.

İki yaşını dolduran çocuk, ergenlik dönemine dek daha yavaş ancak düzenli bir şekilde yılda 5 cm-7 cm uzar ve 2,5 kg alır.

Hayatın ilk birkaç gününde, bebeklerin çoğu vücut ağırlığının %5-%7 arasında bir oranını emerek, yutarak ve sindirerek kaybeder.

Ardından, birinci ayın her haftasında, ortalama 141,5 gr-170 gr arasında kilo alarak hızlı bir şekilde büyür. Bebekler, ilk yıl boyunca ayda yaklaşık 2,5 cm uzar ve ilk doğum günlerinde de doğdukları uzunluğun yaklaşık iki katı kadardırlar

Yenidoğan bebeğin kafatası arasında altı tane boşluk olup bu boşluklar “bıngıldak” (fontonel) adı verilen “yumuşak noktalara” bölünmüştür.

Bıngıldaklar bebeğin iri başının annenin dar olan doğum kanalından geçmesine yardımcı olur ve beynin büyümesiyle ihtiyaç duyulan kafatası genişlemesini gerçekleşmesini sağlar.

Bebeklere ve okul öncesi çağda bulunan çocuklara bakıcıları tarafından yaşlarına uygun materyaller ve eğlenceli günlük rutinler (paylaşılan bir öğün, saklambaç, yatmadan önce aldırılacak bir duş) sunuldukça, deneyimler sonucu beklenen beyin gelişimi erken yaşta ve doğal bir şekilde gelişir. Elde edilen bu gelişim, yaşamın daha sonrasında ortaya çıkan deneyime-bağımlı beyin gelişiminin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca, erken öğretmede acele edilmesi beynin uyarıcılarına baskı kurarak ona zarar verebilir ve böylece yaşama sağlıklı başlamak için gerekli olan günlük deneyimlere beynin gösterdiği hassasiyet azalır. 

Miyelinleşme, iletilerin sinir hücreleri arasında iletilmesi için gerekli miyelin maddesini üretilmesidir.

Bebek 2-3 aylık olana kadar tükürük bezi fonksiyon görmez ancak ağız suyu akar. İlk birkaç ay pankreas organındaki enzimler yetersiz olduğundan bazı karbonhidratları ve yağları sindiremez. Mide-bağırsak doğumda tamamen mikropsuzdur ancak doğduktan sonra havadan, ağızdan aldığı mikroplarla bu temizlik bozulur. Doğduğunda mide kapasitesi 30-60 cc’dir.

Bebeklerin solunum yolları dar ve kısadır. Bu nedenle daha fazla nefes alıp verirler. Yeni doğmuş bebeğin dakikadaki solunum sayısı 40-60, üç aylık bebeğin 35-40, bir yaşındaki bebeğin ise 30-35’tir. Bu dönemdeki solunum hızı yüzeyseldir. Bebeklerin hızlı solunumuna neden olan yatay durumdaki kaburga kemikleridir. Bu nedenle bebek solunumu daha çok karın kasları yardımı ile yapar.

Doğumdan hemen sonra bebeğin idrar yapması beklenir. Ancak mesane tam gelişmediğinden, ilk günlerde böbrekleri tam çalışmayabilir. Bebeğin idrar yapma sayısı beslenme ve çevre koşullarına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bebek günde 20 defadan fazla idrar yapar. İdrar yapması yeterli sıvı aldığının bir göstergesidir.

Motor gelişim hem kaba motor becerileri hem de ince motor becerileri uygulayabilme yeteneğindeki ilerleme ve değişimdir.

Bir motor beceriyi iyice öğrenmek, becerinin çeşitli bileşenlerinin eş güdümlü şekilde aktif kullanma çabasını gerektirir. Bebekler, yeni bir görev istendiğinde muhtemel çözümlerin farkına varır ve seçer; kendi mevcut hareket örüntülerini biraz değiştirerek değişmiş örüntüleri bir araya getirir. İlk adım, bebek yeni bir başarıya güdülendiğinde ortaya çıkar.

Hareket girişimleri bebeği daha sakin ve etkin yapar. Duygusal sakinlik, tekrarlanan hareketler ve bu hareket sonuçlarının algılanması ile başarılır. Dinamik sistemler görüşüne göre; emeklemek, erişmek, yürümek gibi motor gelişimin evrensel temel taşları bile bu uyum süreci doğrultusunda öğrenilir. Bebekler davranış tiplerinin muhtemel şekillerini seçerek yeni görevlerine uydururlar. 

Bebeklikte kaba motor becerilerine; emekleme ve yürüme örnek verilebilir.

Bebeklikte ince motor becerilerine; nesneleri kavrama, kaldırma, bir boya kalemini ya da kurşun kalemi tutma örnek verilebilir.

Hem kaba hem de ince motor beceriler, her yaşta aynı biçimde bulunurlar. Bununla birlikte, genel bir kural olarak, kaba motor beceriler daha erken gelişir ve ince motor beceriler sonradan gelir. Bu nedenle 6 yaşındaki çocuklar gayet iyi bir şekilde koşar, zıplar, atlar, sıçrar ve tırmanırlar; birçoğu iki tekerlekli bir bisiklete de binebilir. Buna karşılık, bu yaştaki çocuklar henüz bir kurşun kalem veya pastel boya kalemi kullanma ya da makasla düzgün bir şekilde kesebilme becerisine sahip değildir.

Tipik bir yenidoğan bebek günde yaklaşık olarak 18 saat uyur fakat yenidoğan bebeklerin ne kadar uyuduğu bebekten bebeğe çok farklılık gösterir. Söz konusu aralık, yaklaşık olarak, 10 saat ile 21 saattir. Uykuya ayrılan toplam zaman bir şekilde tutarlıdır. Bir bebeğin uykusu çeşitli zamanlarda günde 7-8 saat uykudan günde 3-4 kere birkaç saat uyuma şeklinde değişebilir. 6-9 aylık çocukların çoğu gün içerisinde iki kere kısa süreli uyur. Bu dönemde, gecelerin çoğunu uyuyarak ve gün boyunca zamanın çoğunu uyanık geçirerek yetişkine benzer uyku düzenlerine daha yaklaşmış olurlar. 18 aylık olduklarında ise çocuklar genellikle gün içerisinde bir defa uykuya ihtiyaç duyarlar. 2 yaşındaki bir çocuğun ortalama uyku ihtiyacı 12 ya da 13 saattir. 

Mary Shirley adlı bir Amerikalı psikoloğun 1933 yılında yaptığı araştırma bulgularına dayanılarak saptanan ve daha sonra yapılan araştırmalarla da desteklenen sonuçlara göre; her çocuk ayrı aylarda, haftalarda ya da günlerde farklı aşamalara ulaşsa da hareket aşamalarını sırasıyla takip eder. Dünyanın değişik yörelerinde yapılan araştırmalar, çocuğun hareket gelişmesinde izlediği sıranın evrensel olduğunu göstermiştir. Hangi ırktan ya da hangi milletten olursa olsun ve hangi iklim kuşağında büyürse büyüsün her çocuk gelişim sırasını izler. Bu gözlem bedensel gelişimin ilk yıllarda olgunlaşmaya bağlı biyolojik bir süreç olduğunu gösterir.

Duyu, verinin duyu alıcılarıyla -gözler, kulaklar, dil, burun ve deri- karşılıklı etkileşim sonucunda ortaya çıkar. İşitme duyusu, havadaki titreşim dalgalarının dış kulakta toplanıp iç kulaktaki kemikler ve işitsel sinirlerle beyin hücrelerine yönlendirilmesi yoluyla oluşur. Görme duyusu, ışık ışınları gözlerle temas edince retinada odaklanır ve optik sinirlerle beynin görme merkezine taşınmasıyla ortaya çıkar.

Algılama, hissedilenlerin yorumlanmasıdır. Kulakla temas eden hava dalgaları, örneğin gürültü veya müzikal ses olarak yorumlanabilir. Gözün retinasına taşınan fiziki enerji, algılanışa göre belirli bir renk, kalıp veya şekil olarak yorumlanır.

Doğumdan hemen sonra parlaklıktaki değişime duyarlıdırlar ve bu duyarlılık iki ay içerisinde hızla gelişir. Yenidoğan bebekler 19 cm uzaklıktaki nesneleri net görebilir. Dört aylıkken normal bir yetişkin gibi görebilir.

5-7 hafta arasındaki bebeklerin daha çok gözlere baktığı belirlenmiştir. Bu nedenle bebekle sağlanan göz teması, bebekle bakım veren arasında sosyal bağın gelişmesinde önemli rol oynar.

İki aylık bebeklerin şeklin değişmezliği algısına, dört aylık bebeklerin ise rengin değişmezlik algısına ulaşmış oldukları görülmüştür.

Derinlik algısının bebeklerde 1-1,5 ay sonra geliştiği düşünülmektedir. Nesne kavramı, nesnenin sürekliliğine ilişkin ilk kanıt iki ay dolaylarında kendini gösterir. Bebeğe gösterilen oyuncak saklanınca şaşırdığı görülür. Ancak arama davranışı 6 ay dolaylarında gerçekleşir. Tamamen görüş alanından çıkan nesnelerin aranması ise 8-12 aylar arasında gelişir.

Yeni doğmuş bebeklerin yetişkinlere yakın bir keskinlikle duyabildikleri belirlenmiştir.

Çok küçük bebekler konuşma seslerini algılayabilir ve onları seslerinden ayırt edebilir. Gerçekten de bebekler anne babalarının yüzlerini daha henüz tanımadan önce, onları seslerinden ayırt edebilir gibidirler.

Yeni doğmuş bebekler kokuları ayırt edebilse de koku duyusu ancak 6 yaşına kadar tamamlanır. Yeni doğmuş bebekler tatlı, ekşi ve biberli tatlara duyarlıdırlar, aralarında ayırım yapabilirler.

Yaşamın ilk 18 ayında bebeğin öğrenmesi, algı ve hareketlerini organize etme, düzenleme ve geliştirmeden ibarettir.

Bebek doğumunun ilk gününden itibaren çevresini keşfetme çabasına başlar. Keşif çabasında kullandığı temel araçlar doğuştan getirdiği duyusal ve hareketsel yeteneklerdir. Piaget, bu devreye duyusal hareketsel (sensory-motor) aşama adını verir. Dokunma gibi basit duyusal verilerden, tutma ve emme gibi basit hareketlerden işe başlayan çocuk, temel süreçlerin üzerine yenilerini koyarak çevresini anlayabilecek bir bilişsel sistem geliştirmeye başlar.

Bilişsel gelişimin aşamalarından birini çocuk nesnelerin değişmezliğini (object constancy) keşfederek başarır. Önceleri bebek için nesne ancak kendi görsel alanı içindeyken vardır. Nesne ortadan kaldırılınca, nesnenin yok olduğunu, artık var olmadığını düşünür. Eline aldığı topun ya da çıngırağın, on dakika önce eline aldığı aynı çıngırak ya da top olduğunu bebek bilmez. Onun için her an dünya yeni baştan var olur ve duyu organlarının dışında bir dünyanın varlığı düşünülemez. Bir yaşına doğru çocuk nesnenin değişmezliği kavramını anlamaya başlar ve göz önünden kaldırılan bir nesneyi, etrafına veya masanın altına bakarak arar. İki yaşına doğru bebek dış nesne ve olayların iç temsilcilerini geliştirmeye başlar. Nesnelerin sürekli olduğunu ve göz önünden kaldırılınca bile var olmaya devam ettiklerini anlar ve bu nesneyi bir süreçle temsil etmeye başlar. Böyle bir iç temsil süreci, kavram ve dil gelişiminin başlangıcını oluşturur. 

Piaget (1952) insanların bebeklikten yetişkinliğe gelişimi boyunca nasıl düşüneceklerini öğrenirken çeşitli aşamalardan geçtiklerini öne sürmüştür. İnsanların bilişsel ve düşünme yetilerini geliştirme aşamalarını dikkate alan kuramında, hemen tüm insanların nasıl düşüneceğini aynı aşamalardan geçerek öğrendiğini kabul etmiştir. Bebeklik ve erken çocukluk aşamasında, düşünme son derece basit ve somuttur. Çocuklar geliştikçe, düşünme ilerler, daha karmaşık ve soyut hâle gelir. Bilişsel gelişimin her aşaması, bir bireyin düşünmesinin belirli ilke ve yolları ile karakterize olur.

Piaget’in ortaya attığı bilişsel gelişim evreleri şöyle sıralanabilir:

• Duyu-motor dönemi (0-2 yaş),

• İşlem öncesi düşünce dönemi (2-6 yaş),

• Somut işlemler dönemi (6-12 yaş),

• Soyut işlemler dönemi (12-18 yaş).

Lev Vygotsky, Piaget tarafından geliştirilen kurama alternatif bir sosyokültürel bilişsel gelişim kuramı öngörmüştür. Piaget’ye göre çocuk hızla ilerleyen yalnız bir maceracıdır; ancak Vygotsky’e göre ise çocuklar gelişimsel yolda nadiren yalnız başlarına ilerler, daha çok uzman bir ebeveyn eşliğinde yürürler.

Lev Vygotsky’nin bilişsel gelişim kuramının ilkeleri şöyle sıralanabilir:

• Çocuğun gelişimi etrafında neler olup bittiğine göre farklılaşacaktır.

• Çocuklar çeşitli toplumsal durumlara ve değişimlere maruz kaldıklarında gelişirler.

• Gelişim çocukların grup aktivitelerindeki etkileşimlerinin bir parçası olarak gelişir.

• Çocuklar diğerlerini gözlemleyerek, onlardan etkinlikleri öğrenerek ve etrafındakilere göre performans sergileyerek gelişirler.

• Çocukların gördüğü ve öğrendiği becerileri işleyebilmesi için bir semboller şeması kullanması gerekir.

• Çocuklar etrafındaki kişilerle etkileşim yoluyla kültürel değerleri öğrenirler.

Bellek; zamanla bilginin tutulmasını içermektedir. Kodlama adı verilen sürecin bir parçası olarak dikkat, bellekte önemli bir rol oynar. Bazı
araştırmacılar, 2-6 aylık bebeklerin bir buçuk yaşından iki yaşına kadar yaşantılarından bazılarını hatırlayabildikleri sonucuna varmıştır. Çoğu araştırmacı, bebeklerin yaşamlarının ilk yıllarının ikinci yarısına kadar açık belleği göstermediklerini bulmuştur.

Yapılan bazı çalışmalarda bebeklerin doğumdan sonraki ilk birkaç gün içinde yüz ifadelerini taklit edebildikleri, bebeklerin taklit becerilerinin bütünleşik bir beceriye benzemediği, daha çok esneklik ve uyarma içerdiği vurgulanmıştır. Bir çalışmada 9 aylık bebeklerin 24 saat önce gördükleri bir kutudaki “bip sesi” çıkaran gömme düğmeye basma gibi eylemleri taklit edebildiklerini göstermiştir.

Bazı araştırmalar, 3 aylık bebeklerin benzer görünümdeki nesneleri bir araya toplayabildiğini ortaya koymuştur. Bu araştırmalar bebeklerin tanıdık bir nesnedense yeni bir nesneye bakmaya daha eğilimli oldukları bilgisinden yararlanır. 9-11 aylıklarla yapılan bir çalışmada ise nesnelerin algısal olarak benzer -uçaklar ve kuşlar kanatlı- olmasına rağmen bebekler kuşları hayvanlar ve uçakları araçlar olarak sınıflandırmıştır.

Bebeklerin zekâsını doğru bir biçimde ölçmek oldukça zordur çünkü bebekler sorulara cevap veremez ya da talimatları takip edemez. Bebek testlerinin çoğu, algısal ve motor tepkileri vurgular. Bunun yanında yaşça büyük olan bebeklerin erken bilişsel ve sosyal davranışlarına yönelik testlerin geliştirilmesi de yaygınlık kazanmaktadır

Çocuk, annesinin kendini bırakıp gitmeyeceğine ve annesinin kendisine önem verdiğine inanırsa, güven (trust) duygusu doğal olarak gelişir. Çocuk, annesinin kendisiyle sürekli beraber olacağına ve kendisine önem vereceğine inanamazsa onda güvensizlik (distrust) duygusu gelişir.

Bebek henüz kimseye bağlılık geliştirmiş değildir. Bu aşamada, çocuk yabancılara ve kendini besleyen herkese gülümser. Beş ay civarına doğru bebek kendisine bakan annesiyle özel bir bağlantı kurmaya başlar; bağlılık dereceli olarak gelişir.

Bu evre özel bağlılık devresidir. bebek kendisine bakan kimseye, çoğunlukla anneye özel bir bağlılık geliştirir, ona daha çok gülümser, o yanından ayrıldığı zaman huzursuz olur, aşina olmayan sosyal durumlarda sığınılacak bir kucak olarak onu görür. 

Çocuk yavaş yavaş diğer kimselere, anneye olduğu kadar kuvvetli olmasa da, bağlılık geliştirmeye başlar. Baba, bakıcı kadın, büyük anne, abla, abi gibi kimseler çocuğun bağlandığı kimseler arasına girer. Fakat bu kimseler annenin yerini alamaz. Çocuk en kuvvetli bağını ikinci aşamada annesiyle kurmuştur ve anneye bağlılık, bu aşamada kuvvetini kaybetmez.

Anne-babaya karşı güven duygusu geliştiremeyen çocuklar, ilkokul çağlarında arkadaşlık kurmakta, beraber oyun oynamakta zorluk çekerler ve ders ile ilgili konulara diğer çocuklara göre daha az ilgi duyarlar.

Bebeklerde bağlanma güvenliğini etkileyen faktörler şöyle sıralanabilir:

• Erken dönemde tutarlı bir bakım veren kişinin varlığı,

• Bakımın kalitesi,

• Bebeğin özellikleri,

• Ebeveynin içsel çalışma modellerini de kapsayan aile koşulları.

hlak, kişinin doğuştan getirdiği gizil güçler ile toplumda var olan iyi-kötü ya da doğru yanlış gibi kavramların, kişinin kendisi tarafından oluşturulan “huy”, “inanç”, “tutum” ve “âdet” gibi, özellikle manevi varlığını belirleyen davranışların tümüdür.

Çocuğun ahlaki gelişimini ele alan üç büyük öğreti kısaca şöyle açıklanabilir:

• Birinci öğreti; St. Augustine gibi teologlar tarafından ortaya konulmuş olup bireyin doğuştan günahkâr olduğunu savunur. Bu öğretinin geliştirilmiş şekli, Freud’un görüşlerinden oluşan Psikanalitik Kuram tarafından temsil edilir.

• John Locke’ın başlattığı ikinci öğreti, çocuğun nötr olarak doğduğunu ancak süreç içinde çocuğun eğitim ve yaşantısından etkilenerek doğru ya da yanlış bir yaşam oluşturduğunu savunur. Bu öğretinin bugünkü uzantısı öğrenme kuramı yaklaşımıdır.

• Jean Jaques Rousseau’nun temsilcisi olduğu üçüncü öğreti, çocukların doğuştan saf ve temiz olduklarını, ancak yetişkinlerin müdahalesi sonucu ahlak dışı davranışları öğrendiklerini savunur. Bu öğretinin, son önemli temsilcisi Jean Piaget’dir.

Psikoloji ya da psikiyatri alanında bir davranışın hastalık/bozukluk sayılmaması için gereken ve genel geçer olarak kabul edilen şartlar şöyle sıralanmaktadır.
1. Davranış bir ihtiyacı gidermeli, yarar sağlamalıdır.
2. Davranış içinde yaşanılan kültür normlarına uymalıdır.
3. İçinde bulunulan ortama uygun olmalıdır.
4. İçinde yaşanılan kültür ağırlıkla olmak üzere genel olarak tolere edilebilir (anlayış gösterilebilir) olmalıdır.
5. Davranışın hem gerekliliği hem de geçerliliği olmalıdır.
6. Davranışın hem gerçekliği hem de geçerliliği olmalıdır.
7. Davranışın, hastalık/bozukluk olarak değerlendirilmemesi için bu özelliklerin 2/3’ ünü içermesi gerekir.

Problem, genel olarak, çözülmesi gereken ve bireyin üstesinden gelmek için karşı karşıya olduğu durum, mesele veya sorundur.

Bozukluk, bireyin davranışlarında, ilişkilerinde ya da yaşamında “bir şeylerin yolunda gitmemesi” durumudur. Biyolojik ve/veya psikososyal nedeni ya da nedenleri vardır ve bireye aittir.

Duygusal ve Davranışsal Bozukluklar alanındaki uzmanlara göre çocuklardaki duygu durumunu ya da davranışları bozukluk olarak değerlendirmede üç ölçüt önemlidir. Bunlar;
1. Süre
2. Yoğunluk ve
3. Sıklıktır.

Çocukluk dönemi bozuklukları genellikle şu şekilde sınıflandırılırlar:
a) Biyolojik nedenlere bağlı bozukluklar
b) Psikolojik nedenlere bağlı bozukluklar
c) Sosyal nedenlere bağlı bozukluklar

Çocukluk dönemine ilişkin gelişimsel alanlar;
a) Psikomotor (ince ve kaba) Gelişim,
b) Bilişsel Gelişim,
c) Zihinsel Gelişim,
d) Özbakım ve Sosyal Becerilerle İlgili Gelişim ve
e) Heyecansal Gelişim olarak sıralanır.

Heyecansal Gelişim ise şu doğrultuda gerçekleşir:
a) Bağımlılıktan bağımsızlığa
b) Bencil davranıştan iş birliğine
c) Tutarsızlıktan tutarlılığa
d) Ölçüsüz duygusal tepkilerden dengeli tepkilere
e) Dürtü ve eğilimlerin denetimsizliğinden dizginlenmesine
f) Sınırsızca ve sadece oyun oynamaktan öğrenmeye ve yaratıcılığa
g) Anne-baba ve/veya kardeş ilişkisinden toplumsal ilişkilere

Otizim, bireyin dış dünyanın gerçeklerinden uzaklaşıp kendine özgü gerçekler dünyasına sahip olması (ya da yaratması) durumudur.

Bebek ya da çocuğa bakım veren kişinin kısa süreli ya da uzun süreli ayrılıkları bebek ya da çocuklarda “ayrılık bunaltısı (seperation anxiety)” adı verilen bir duyguya neden olur.

Obsesyon (saplantılı düşnce), istem dışı yapılan, bireyi tedirgin eden, mantıklı olmadığı bilindiği hâlde bilinçli çaba ile kovulamayan düşüncedir. Örneğin her tokalaşma davranışında elin çok kirlendiği düşüncesi. Kaldırımlarda çizgilere basarak yürünürse başına kötü bir şey geleceği düşüncesi.

Fobi, normalde korkulmayacak belli bir durum ya da nesne karşısında ortaya çıkan korkudur. Örneğin, zoofobi (hayvan korkusu), agorafobi (uçak, otobüs, asansör gibi kapalı yerlerde duyulan korku), eritrofobi (yüz kızarma korkusu).

Kompülsiyon, saplantılı düşünceleri kovmak ve rahatlamak için yapılan ve yine istem dışı olarak tekrarlanan davranıştır. Örneğin, tokalaşma sonucu kirlendiği düşünülen eli temizlemek için defalarca veya çok uzun sürelerle sabunlamak. Kaldırımdan yürürken çizgilere basmamaya özen göstererek yürümek.

Somatoform, herhangi bir fizyolojik nedeni olmayan ve de bulgulanamayan ancak ilgili hastalıkla aynı semptomları (belirtileri) gösteren bozukluklardır. Örneğin çarpıntı, göğüs ağrısı, kusma nöbetleri, kollarda ya da bacaklarda şiddetli ağrı, deri dökülmeleri, baş dönmesi.

Özgül fobi ile normal korku birbirinden farklıdır ve bu farklar şöyle sıralanır:
a) Ortaya konan korku tepkisi durumun gerektirdiği ile orantısızdır, yanı abartılıdır.
b) Belirli bir açıklaması veya gerekçesi yoktur.
c) Bilinçli olarak kontrol edilemez.
d) Korkulan durumdan kaçınma davranışı görülür.
e) Uzun bir zaman boyunca varlığını devam ettirir.
f)  Uyumsuzluk gösterir.
g) Yaşa veya duruma özgü değildir

Anksiyete; nedeni belli olmayan tedirginlik, endişe, kaygı, sıkıntı, gerilim ve korku durumu olarak ifade edilmektedir.

Çocuklar üç-beş yaşları arasında idrarlarını kontrol edebilecek düzeyde biyolojik bir olgunluğa erişirler. Ancak bu başlardan sonra eğer ayda en az iki kez gece yatağını gündüz ise iç çamaşırını ıslatıyor ise ve bu davranış bir bozukluk olarak değerlendirilir. Davranışın temelinde biyolojik bir neden yok ise davranış psikolojik açıdan bir bozukluk demektir. Bu bozukluğa enürezis denmektedir.

Çocuğun kakasını tutma ve bırakma işlevini kontrol edebileceği yaşa gelmiş olmasına rağmen, istemli ya da istem dışı olarak kakasını uygun olmayan yerlere bırakması şeklinde görülen bir bozukluktur. Dört yaşından sonra görülüyor ise bu bozukluk düşünülür. Bu bozukluğa enkoprezis denilmektedir.

Kekemelik ses, hece ve sözcüklerin tekrarı, uzatılması ya da konuşmanın akışını kesen duraklamalar şeklinde görülen konuşma bozukluğudur.

Herhangi bir kas grubunda, tekrarlanan istem dışı hareketler bozukluğudur. En fazla yüz kaslarında görülür. Göz kırpma, kaşları kaldırma, burun oynatma, ağız oynatma, baş oynatma, omuz kaldırma, burun çekme, gırtlak temizlemeye benzer ses çıkarma tikler en sık görülenlerdir.

DEHB, yedi yaşından önce başlayan ve çocukluk döneminde en yaygın görülen nörobiyolojik bir bozukluktur. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve ataklık (impulsivity) bu bozukluğun değişmez üçlüsüdür. Ancak her çocukta aynı yoğunlukta görülmez. Bazı çocuklarda aşırı hareketlilik görülürken dikkat dağınıklığı görülmezken, bazı çocuklarda ise dikkat dağınıklığı ve ataklık bir arada görülürken aşırı hareketlilik gözlenmez.

KOKGB, genel olarak yaptırımlara karşı gelme, ani öfke patlamaları, yapılan davranışların yanlış ya da hatalı olduğunu kabul etmeme, reddetme, kasıtlı olarak
başkalarını kızdıracak davranışlarda bulunma, otorite konumundaki kişilerle (anne-baba, öğretmen, patron vb.) sık sık tartışmaya girme, olumlu ya da olumsuz birçok şeye kolayca kızma, alınganlık gösterme ve huysuzluk davranışlarının olduğu davranış bozukluğudur.